Lwów będący do 1939 r. stolicą województwa oraz głównym miastem Małopolski Wschodniej, po wybuchu II wojny światowej pozostawał początkowo poza strefą działań wojennych. Szybko się to jednak zmieniło.  Już 12 września na rogatkach miasta pojawiły się pierwsze oddziały niemieckie. Rozpoczęło oblężenie trwające 10 dni. Sytuacja polskiego garnizonu w sposób znaczący pogorszyła się 17 września, kiedy to do miasta dotarła informacja o sowieckiej agresji. 20 września pod Lwów podeszły jednostki Armii Czerwonej. W tej sytuacji dowodzący obroną gen. Władysław Langner wobec braku nadziei na odsiecz zdecydował się 22 września na poddanie miasta Sowietom. W podpisanym porozumieniu gwarantowano oficerom i żołnierzom wolność i nietykalność własności. Porozumienie  złamano, większość polskich żołnierzy i oficerów została aresztowana i wywieziona do obozów[1]. Jeszcze w dniu kapitulacji 22 września generał dywizji Marian Żegota-Januszajtis dowodzący podczas walk o miasto tzw. „Korpusem Ochotniczym do Zadań Specjalnych” powołał „Polską Organizację Walki o Wolność” w skrócie POWW (inne nazwy: „Polska Organizacja Walki Wolnościowej”, „Związek Obrońców Wolności i Ojczyzny”, „Polska Organizacja Wyzwolenia Ojczyzny”, „Polska Organizacja Wojskowa”)[2]. Jej komendantami byli kolejno: gen. dyw. Marian Żegota-Januszajtis; gen. bryg. Mieczysław Boruta Spiechowicz „Kopa”; płk. Jerzy Dobrowolski. Funkcję zastępcy komendanta pełnili kolejno: gen. bryg. Mieczysław Boruta Spiechowicz „Kopa”, aresztowany pod nazwiskiem Morawski, mjr. Zygmunt Dobrowolski (przeszedł do ZWZ 2). W skład dowództwa weszli również szef sztabu  ppłk. Antoni Jakubski (wrzesień- 10 październik 1939) – zagrożony aresztowaniem opuścił miasto, płk. art. w st. sp. Jerzy Dobrowolski (listopad-grudzień 1939 r.), „Inżynier” (1879-1941) – aresztowany we Lwowie, został zamordowany w więzieniu na Zamarstynowie, adiutant ppor. Stanisław Rojek (wrzesień-26 listopad 1939 r.) – utracił kontakt z organizacją, kierowniczka łączności i sekretariatu Władysława Piechowska (10 październik-grudzień 1939 r.) – przeszła do ZWZ-2, kierownik sekcji łączniczek Maria Wierzyńska, [?] Rembowska – aresztowana; Bronisława Daszkiewicz – przeszła do ZWZ-2. Obok wymienionych w skład komendy organizacji wchodzili też  Stanisław Wierzyński, ppor. Adam Wierciński, Zbigniew Draniewicz[3]. Według Rafała Wnuka organizacja kierowana przez gen. Januszajtisa bardzo szybko się rozrastała. W połowie października 1939 r. było już w niej zaprzysiężonych ok. 300 ludzi. Zdecydowano wówczas o jej podziale na trzy grupy kierowane przez ppłk. Alfreda Greffnera (ok. 200 ludzi uzbrojonych w karabiny, 26 lkm, 12 ckm oraz kilkaset granatów), ppor. Jana Jaworskiego „Kowal” (ok. 40-50 ludzi uzbrojonych w 40 karabinów 10-12 lkm oraz niedużą liczbę granatów) i por. Machalskiego (ok. 100 ludzi uzbrojonych w karabiny, 12 lkm, granaty). Na terenie Lwowa utworzono rejony: pierwszy (Centrum) – dowódca por. Karol Trojanowski, drugi (Dworzec Główny) dowódca mjr. Tadeusz(?) Zakrzewski, trzeci (ulica Stryjska) dowódca kpt. Jaremski, czwarty (nazwa nieznana) – dowódca kpt. Szeremeta, piąty (nazwa nieznana) – dowódca NN, szósty (nazwa nieznana) – dowódca NN, siódmy (ulica Janowska) – dowódca NN, „Janek”. Po drugie zdecydowano o tworzeniu w oparciu o ludzi zaufanych 3-5 osobowych komórek w większych miastach oraz na obszarze przygranicznym. Miały one stanowić zalążek struktur konspiracyjnych na tym terenie. W tym celu przedstawiciele lwowskiej konspiracji mieli skontaktować się z zaufanymi osobami zamieszkałymi w Krzemieńcu, Przemyślu, Dubnie, Równem, Łucku, Tarnopolu, Gródku Jagiellońskim, Stryju. Równocześnie podjęto decyzję o organizacji tras kurierskich (przerzutowych) do Rumuni i na Węgry. Do realizacji tego zadania powołano trzy grupy dowodzone: pierwsza por. Antoniego(?) Wysockiego, druga ppor. Jana Jaworskiego, „Kowal”, trzecia por. Kazimierza Leskiego. Niestety przez granicę udało się przedostać jedynie części członków pierwszej i drugiej grupy. Jaworski i Leski zdołali powrócić do Lwowa meldując Januszajtisowi, że Sowieci całkowicie zamknęli granice z Rumunią i Węgrami. Dramatycznie potoczyły się losy por. Wysockiego, który został aresztowany przez sowieckich pograniczników. Przez kilka miesięcy przebywał w więzieniu we Lwowie. Został skazany na śmierć i rozstrzelany w październiku 1940 r.[4]. W tej sytuacji podjęto próbę nawiązania łączności radiowej, jednak z powodu braku haseł wywoławczych nadajników we Francji zakończyła się ona fiaskiem. Jednocześnie POWW wysłała na zachód trójkę kurierów. Byli to: por. sł. st. kaw. Jerzy Klimkowski, por. rez. inż. arch. Stefan Bogdanowicz, mjr (wł. plut.) Tadeusz Strowski. Cała trójka szczęśliwie dotarła do Paryża. Przekazali oni informacje na temat działalności POWW najwyższym władzom cywilnym i wojskowym RP[5]. Podjęto wówczas decyzję, iż organizacja kierowana przez generała Januszajtisa stanie się podstawą formowania struktur Związku Walki Zbrojnej. W tym samym czasie sowiecka bezpieka prowadziła aktywne rozpracowanie tworzących się struktur konspiracyjnych. Działania te bardzo szybko przyniosły wymierne efekty. Już 23 października aresztowano we Lwowie nauczycielkę Marię Błażejewską, w której mieszkaniu znajdował się punkt kontaktowy i pocztowy Januszajtisa. 26 października w ręce NKWD wpadła Maria Wierzyńska dyrektorka żeńskiego gimnazjum sióstr benedyktynek a zarazem kierowniczka sekcji łączniczek POWW. Dzień później NKWD aresztowało samego gen. Januszajtisa. W przeciągu kilku dni aresztowano 10 łączniczek. Aresztowane łączniczki sądzone były wraz z Marią Wierzyńską w kwietniu i czerwcu 1940 r. Wierzyńska skazana została na karę śmierci zaś jej podkomendne wśród których były też jej uczennice z gimnazjum sióstr benedyktynek otrzymały od 3 do 10 lat więzienia. Po zawarciu układu Sikorski-Majski zostały zwolnione, natomiast losu Wierzyńskiej, która przebywała w Więzieniu na Łubiance nie udało się ustalić. Zupełnie inaczej potoczyła się historia gen. Januszajtisa. Przez kilka dni przebywał w więzieniu we Lwowie. Na początku listopada został przewieziony do Moskwy i osadzony na Łubiance, gdzie przetrzymywano był do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. Zwolniony w wyniku układu Sikorski-Majski opuścił ZSRS wraz z armią Andersa. Po 1945 r. pozostał na emigracji[6].  Po aresztowaniu komendanta nowym szefem organizacji został gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz. Narastający z każdym dniem terror ze strony NKWD spowodował, że generał zdecydował się na opuszczenie miasta. Jego nowym miejscem pobytu stał się nadgraniczny Przemyśl. Tu również nie było bezpiecznie. W tej sytuacji generał podjął decyzję o przedostaniu się na Węgry. Wcześniej jednak za pośrednictwem mjr. Zygmunta Dobrowolskiego przekazał dowodzenie organizacją w ręce płk. Jerzego Dobrowolskiego. Nocą z 13/14 listopada 1939 r. w pobliżu wsi Sitno pod Delatynem podjął próbę przekroczenia granicy z Węgrami. Próba ta zakończyła się fiaskiem. Boruta-Spiechowicz zatrzymany przez sowiecką straż graniczną został przewieziony do więzienia w Stanisławowie. O wiele więcej szczęścia miał szef sztabu ppłk. Antonii Jakubski, który zdołał się przedostać przez zieloną granicę na teren okupacji niemieckiej[7].

Polska Organizacja Walki o Wolność to nie jedyna organizacja konspiracyjna powstała po kapitulacji Lwowa. W tym samym okresie powstała również grupa kierowana przez inż. Antoniego Hollendra „Wilkoński” do 1939 r. prezesa Związku Strzeleckiego we Lwowie. Interesujący jest fakt, iż grupa ta charakteryzowała się podwójną strukturą. Obok pionu cywilnego posiadała pion wojskowy, na którego czele stał ppłk. sł. st. art. Tadeusz Słoniewski „Sewer Wartanowicz”. W skład dowództwa grupy wchodzili też ppor. rez. Kazimierz Broczener, Petri „Ursyn” oraz NN „Rafał”[8].

Wyjazd ze Lwowa gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza niezbyt fortunnie zbiegł się z przybyciem do miasta różnych emisariuszy z ośrodków aspirujących do koordynowania działań nad tworzeniem struktur konspiracyjnych. Jako pierwszy do Lwowa przybył z Rumunii kurier rtm. Mirosław Dziekoński, który poinformował komendanta POWW, że ogólne kierownictwo nad tworzeniem i funkcjonowaniem struktur konspiracyjnych objęło polskie poselstwo w Bukareszcie. Władysława Piechowska stojąca wówczas na czele wydziału łączności POWW wspominała, że pod koniec listopada do Lwowa dotarła z Wilna kurierka NN „Zosia” która poinformowała, że organizacja konspiracyjna utworzona w Wilnie otrzymała od rządu RP w Paryżu, za pośrednictwem polskiego przedstawicielstwa w Kownie, mandat do objęcia kierownictwa nad konspiracją na terenie okupacji sowieckiej. 1 grudnia 1939 r. do Lwowa dotarł wysłannik z Warszawy płk. Stanisław Sosabowski, który poinformował, że komendę nad konspiracją w kraju obejmuje dowództwo w Warszawie. Po kilkudniowym pobycie Sosabowski wyruszył w dalszą drogę do Budapesztu. Towarzyszył mu przedstawiciel lwowskiej konspiracji Franciszek Cyganek[9]. Już po wyjeździe Sosabowskiego w dniu 22 grudnia 1939 r. przybył do Lwowa emisariusz komendanta głównego ZWZ mjr. Aleksander Klotz „Jan” „Niewiarowski”. Nawiązał on wówczas kontakt z ppłk. Janem Maksymilianem Sokołowskim „Jan” „Trzaska”. Przekazał on komendantowi POWW instrukcje identyczne z tymi, które przywiózł płk. Sosabowski.  Kilka dni później powrócił z Budapesztu Franciszek Cyganek. Przekazał informacje, że polskie poselstwo na Węgrzech akceptuje instrukcje dostarczone przez Klotza i Sosabowskiego mówiące o tym, że POWW ma stanowić podstawę do budowy struktur konspiracyjnych ZWZ na terenie Małopolski Wschodniej i Wołynia[10]. Niestety w drugiej połowie grudnia 1939 r. NKWD aresztowało płk. Dobrowolskiego. W tej sytuacji dowództwo siatki konspiracyjnej przejął ppłk Sokołowski. Siatka kierowana przez ppłk. Sokołowskiego określana była w historiografii jako tzw. ZWZ-2.19 grudnia 1939 r. do Lwowa powrócił z Paryża kurier Tadeusz Strowski przywożąc rozkazy i instrukcje od naczelnego wodza dla generałów Januszajtisa, Andersa i Boruty-Spiechowicza. Niestety żadnego z wymienionych generałów nie było już we Lwowie. W tej sytuacji Strowski przekazał przywiezione dokumenty komendantowi lwowskiej POWW płk. Władysławowi Żebrowskiemu powierzając mu dowództwo lwowskiego obszaru ZWZ. Powstałe w ten sposób struktury określane były później mianem ZWZ-1. Na podstawie otrzymanych pełnomocnictw Żebrowski rozpoczął działania mające na celu podporządkowanie struktur konspiracyjnych na terenie Małopolski Wschodniej i Wołynia. Szybko okazało się jednak, że nie będzie to łatwym zadaniem. Pomiędzy grupą kierowaną przez płk. Dobrowolskiego (tzw. ZWZ-1) a grupą ppłk. Sokołowskiego (tzw. ZWZ-2) wywiązał się bardzo ostry konflikt o podłożu personalnym i politycznym. Szefowie ZWZ-1 mieli nie tylko poglądy antysanacyjne, ale także związani byli z rządem RP w Paryżu, podczas gdy szefowie ZWZ-2 reprezentowali poglądy sanacyjne oraz uważali, że dowództwo konspiracji powinno znajdować się w kraju, a nie za granicą. Mimo narastających animozji pomiędzy oboma grupami, przez cały czas trwał rozwój struktur konspiracyjnych[11]. W grudniu 1939 r. do dr. Władysława Zycha „Szary” „Falko” „Sztrom” podczas obrony Lwowa jednego z dowódców Ochotniczej Straży Bezpieczeństwa dotarła Janina Kultysówna „Błyskawica”. W imieniu płk. Żebrowskiego złożyła na jego ręce propozycję wejście w struktury ZWZ-1, na co Zych wyraził zgodę. Kierowana przez niego siatka, licząca, jak mówił, ok. 1500 osób weszła w skład struktur ZWZ-1. Niemal w tym samym czasie w ramach ZWZ-1 znalazł się kierowany przez płk. ****Zdzisława Zajączkowskiego „Kolejarz” Związek Organizacji Polskich, liczący blisko 300 osób. Jej członkowie zajmowali się głównie przeprowadzaniem ludzi przez granicę, zbieraniem broni, działalnością wywiadowczą i propagandową. Organizacja ta posiadała placówki w Busku, Stanisławowie i Lubaczowie. Zanim doszło do podporządkowania się ZWZ-1, Związek Organizacji Polskich utrzymywał również kontakty z ZWZ-2. Jednak to, iż nie uznawał on rządu generała Sikorskiego oraz utrzymywał kontakty z internowanym w Rumunii marszałkiem Edwardem Rydzem-Śmigłym spowodowało, że Zajączkowski ostatecznie zdecydował się na podporządkowanie kierowanej przez siebie siatki ZWZ-1[12]. W skład ZWZ-1 weszła również grupa konspiracyjna kierowana przez porucznika Stanisława Żarczewskiego „Nerona”. Organizacja ta powstała z początkiem stycznia 1940 r. z inicjatywy grupy oficerów WP w składzie: podchor. Marian Dombrowiecki „Krzyś”, Bronisław Łuszczewski „Rudy”, podchor. Ryszard Turmunt, por. Stanisław Żarczewski. W połowie lutego 1940 r. z Żarczewskim skontaktował się kpt. Mieczysław Tichowski „Jur” oferując pomoc w nawiązaniu kontaktów z ZWZ-2. Kilka dni później doszło do spotkania z ppłk. Sokołowskim. Zaproponował on Żarczewskiemu wejście w skład ZWZ-2 i objęcie dowództwa nad komórkami konspiracyjnymi na prowincji. Ten poprosił o czas do namysłu, tłumacząc, że taka decyzja wymaga konsultacji z pozostałymi członkami sztabu.  W marcu 1940 r. również za pośrednictwem kpt. Mieczysława Tichowskiego do Żarczewskiego dotarł por. Jan Jaworski „Karol”. Ustalono wówczas, że Żarczewski, który objął wówczas stanowisko pomocnika szefa oddziału organizacyjnego w komendzie obszaru Lwów ZWZ-1 oraz jego podkomendni wejdą w skład ZWZ-1[13].W miarę upływu czasu struktury konspiracji rozrastały się. Z zachowanych dokumentów i relacji wiadomo, że udało się utworzyć struktury organizacyjne nie tylko w samym Lwowie i okolicach, ale także na prowincji[14]. Wiemy też, iż komenda obszaru utrzymywała nie tylko łączność kurierską z władzami w Paryżu, ale także (od lutego 1940 r.) łączność radiową z bazą nr 1 „Bolek” w Budapeszcie[15]. Struktury konspiracyjne prowadziły przede wszystkim działania wywiadowcze ukierunkowane na rozpoznanie jednostek armii czerwonej, NKWD oraz administracji okupacyjnej. Polskim agentom pracującym w skrajnie trudnych warunkach udało się odnieść pewne sukcesy. Do takich należało z pewnością przechwycenie informacji o planowanej na 10 lutego 1940 r. pierwszej wielkiej deportacji ludności cywilnej w głąb ZSRS. Członkowie ZWZ prowadzili również drobne działania dywersyjne polegające np. na uszkadzaniu cystern z ropą kierowanych z ZSRS do Niemiec.  Rozpoczęto również przygotowania do powstania. Z zachowanych dokumentów wiemy, że np. we Lwowie planowano zdobycie Cytadeli, elektrowni, poczty, gmachu uniwersytetu oraz więzień przy ulicy Kazimierzowskiej i na Brygidkach. Planowane powstanie miało wybuchnąć 24 marca 1940 r., kiedy władze okupacyjne planowały rozpoczęcie poboru polskiej młodzieży do wojska. Szanse na przeprowadzenie powstania były mało realne ze względu na fakt, iż konspiratorom brakowało broni. Do wybuchu powstania jednak nie doszło, nie z powodu braków w uzbrojeniu tylko na skutek fali aresztowań, która dotknęła polską konspirację[16]. Zdarzało się i tak, że niektóre akcje były przeprowadzane w sposób dosyć spontaniczny. Przykładowo we wrześniu 1939 r. odbyła się akcja, w której uczestniczył Edward Gronostalski. Po latach wspominał on, że wraz z kolegami mieli zabrać i zabezpieczyć metalowe skrzynie znajdujące się w piwnicach lwowskiego ratusza. Zawierały one m.in. kartoteki oficerów polskiego wywiadu oraz kontrwywiadu i pod żadnym pozorem nie mogły się dostać w ręce NKWD. Część dokumentów została zniszczona pozostałe zostały dobrze ukryte i w 1943 r. przekazane dowództwu lwowskiej AK[17].

Obok Obszaru ZWZ-1 istniały na terenie Małopolski Wschodniej struktury ZWZ-2. Jak już wyżej wspomniano kierowane były przez oficerów o poglądach sanacyjnych. Z zachowanych dokumentów wiemy, że na czele Komendy Obszaru nr 3 stanął wspomniany wyżej ppłk. Jan Maksymilian Sokołowski. Obok komendy obszaru utworzono również komendy okręgów Stanisławów, Tarnopol i Wołyń. Jeżeli idzie o przejawy działalności Obszaru ZWZ-2 to skupiał się on przede wszystkim na prowadzeniu akcji wywiadowczej. Kierownikiem sieci wywiadu byli kolejno Karol Trojanowski „Radwan” a od maja 1940 r. Jerzy Kaden „Florian”. Polscy agenci zbierali informacje dot. jednostek armii czerwonej oraz organizacji i zawartości transportów kolejowych kierowanych zarówno w głąb ZSRS jak i do Niemiec[18]. Obok działalności wywiadowczej prowadzono również działania propagandowe polegające min. na rozprowadzaniu własnej produkcji ulotek. Wydawano również biuletyn zawierający informacje pochodzące przede wszystkim z nasłuchu radiowego. Do końca lutego 1940 r. ukazało się pięć numerów wspomnianej gazetki. Komenda obszaru ZWZ-2 nr 3 posiadała łączność kurierską zarówno z bazą „Bolek” w Budapeszcie jak i z Warszawą. Z zachowanych dokumentów wiemy, że do kwietnia 1940 r. do Lwowa dotarło kilku kurierów z Warszawy. Niestety 22 stycznia 1940 r. został aresztowany na granicy z Rumunią Tadeusz Strowski. Przesłuchiwany przez NKWD złożył obszerne zeznania, które umożliwiły sowieckiej bezpiece rozpracowanie struktur polskiej konspiracji w Małopolsce Wschodniej. 1 marca 1940 r. funkcjonariusze NKWD zatrzymali we Lwowie por. Edwarda Golę, który podawał się za emisariusza rządu emigracyjnego dysponującego rozległymi kontaktami w strukturach lwowskiej konspiracji. Aresztowany nie tylko złożył obszerne zeznania, ale także zgodził się na współpracę z Sowietami[19]. Ze strukturami ZWZ-2 powiązane było podziemne harcerstwo. Na początku listopada 1939 r. we Lwowie powołana została Harcerska Organizacja Niepodległościowo–Wojskowa. Na jej czele stanął harcmistrz prof. Wilhelm Słaby. Jego zastępcą był harcmistrz Leopold Adamcio. W skład komendy okręgu weszli również Aleksander Szczęścikiewicz, Leszek Czarnik i Zbigniew Duma.  W grudniu 1939 r. Wilhelm Słaby został mianowany komendantem Obszaru Wschodniego Szarych Szeregów[20]. Z innych organizacji konspiracyjnych działających na terenie Lwowa warto wymienić Rewolucyjny Związek Niepodległości i Wolności powstały najprawdopodobniej w październiku 1939 r. W jego skład wchodzili przedstawiciele PPS, SD, Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej, Centralnego Związku Młodzieży Demokratycznej „Siew”. Wśród jego członków warto wymienić takie nazwiska jak Jan Szczyrek, ****Michał Lang, Leszek Czarnik, czy też późniejszy kurier ****Jerzy Lerski. Członkowie związku zajmowali się przede wszystkim działalnością wywiadowczą propagandową oraz gromadzeniem broni. Organizacja. została rozbita na skutek aresztowań najprawdopodobniej na przełomie marca i kwietnia 1940 r.[21] Można się dzisiaj zastanawiać, dlaczego sowiecka bezpieka osiągnęła tak wielkie sukcesy w zwalczaniu polskiej konspiracji na tym terenie. Wynikało to przede wszystkim z nieprzestrzegania zasad konspiracyjnych przez członków tajnych organizacji niepodległościowych. Lech Sadowski, który podczas okupacji niemieckiej pełnił funkcję szefa Biura Informacji i Propagandy w sztabie Komendy Obszaru Lwów podczas okupacji niemieckiej w niedatowanym raporcie pisał, że: Zarówno płk. Ż[ebrowski] jak i też płk. S[okołowski] i mjr. D[obrowolski] prowadzili robotę bardzo nieostrożnie, co doprowadziło do bardzo wielu wsyp, przy czym w jednym wypadku znaleziono przy rewizji listę kilkudziesięciu oficerów z pełnymi nazwiskami i adresami[22].

Masowe aresztowania do jakich doszło na terenie Małopolski Wschodniej w marcu i kwietniu 1940 r. doprowadziły do znaczącego ograniczenia struktur konspiracyjnych, jednak działalność konspiracyjna zarówno ZWZ-1 jak i ZWZ-2 była nadal prowadzona. Na czele pierwszej z organizacji stanął wówczas mjr./ppłk. Emil Macieliński. Istnieją uzasadnione podejrzenia, że zarówno ZWZ-1 jaki i ZWZ-2 zostały zinfiltrowane przez sowiecką agenturę i pracowały pod kontrolą NKWD. W tym kontekście wymienia się nazwiska Edwarda Goli szefa wywiadu ZWZ-2, który wydał NKWD m.in. Władysławę Piechowską oraz kpt. Edwarda Metzgera szefa wywiadu w komendzie obszaru ZWZ-1, a ten z kolei miał wydać sowietom mjr. Zygmunta Dobrowolskiego komendanta ZWZ-2 we Lwowie[23]. Współpracę z NKWD podjął również Emil Macieliński[24].

Trzeba wyraźnie powiedzieć, że istnienie dwóch odrębnych organizacji konspiracyjnych na obszarze okupacji sowieckiej wywołało spore zaniepokojenie w Komendzie Głównej ZWZ w Paryżu. Podjęto wówczas decyzję o wysłaniu do Lwowa ppłk. Stanisława Pstrokońskiego „Stefan Łoziński” celem uporządkowania istniejącej sytuacji. Jak się miało później okazać decyzja ta pociągnęła za sobą fatalne skutki. Jest bardzo prawdopodobne, że Stanisław Pstrokoński opuszczając Paryż znajdował się cały czas pod obserwacją agentów NKWD. W drodze do Lwowa zatrzymał się na kilka dni w Warszawie, gdzie przeprowadził rozmowy z płk. Stefanem Roweckim. Ustalono wówczas, że Pstrokoński podczas pobytu we Lwowie będzie występował jako delegat i zastępca komendanta okupacji sowieckiej. Jego głównym zadaniem było uporządkowanie struktur konspiracyjnych na terenie podległym Sowietom. Po przybyciu do Lwowa Pstrokoński rozpoczął rozmowy z przebywającymi na wolności członkami konspiracji. Przekonał się wówczas, że w istniejącej sytuacji najlepszym wyjściem będzie stworzenie nowej siatki konspiracyjnej. Niestety 22 czerwca 1940 r. został aresztowany przez NKWD. Jak wspominał, po dotarciu do Armii Andersa, podczas przesłuchań przekonał się nie tylko, że NKWD ma ogromną wiedzę dotyczącą polskiego podziemia, ale także i o tym, że istniejące w Małopolsce Wschodniej struktury konspiracyjne znajdują się pod całkowitą kontrolą sowieckiej bezpieki. Przewieziony do Moskwy na spotkanie z Ławrientijem Berią zgodził się na współpracę z NKWD. Po dwóch tygodniach został z powrotem przerzucony do Lwowa a następnie wypuszczony. Sowieci rozpowszechnili legendę o jego ucieczce z transportu. Stanisław Pstrokoński powrócił do pracy konspiracyjnej, a w kilka dni po powrocie spotkał się z dziennikarzem i literatem Stanisławem Wasylewskim prosząc o ostrzeżenie m.in. ppłk.  Jana Sokołowskiego, że NKWD ma bardzo dobre rozpoznanie polskich struktur. Sytuacja ZWZ na terenie Małopolski Wschodniej zaczęła się robić coraz trudniejsza. Była to jedna z przyczyn, opuszczenia szeregów ZWZ-2, przez jej dowódców: ppłk. Jana Sokołowskiego oraz Aleksandra Klotza, którzy utworzyli nową organizację o nazwie „Wierni Polsce”. Przetrwała ona aż do końca sowieckiej okupacji[25]. Kiedy do Komendy Głównej ZWZ w Warszawie dotarły informacje o aresztowaniach we Lwowie gen. Stefan Rowecki podjął decyzję o wysłaniu do Lwowa płk. dypl. Leopolda Okulickiego. Został on wyznaczony na komendanta okupacji sowieckiej. Niestety jego misja od początku skazana była na niepowodzenie. Przyczyną tego był fakt, że Okulicki zaczął bliską współpracę z por. Bolesławem Zymonem „Waldy Wołyński” – agentem NKWD, który już wcześniej przyczynił się do aresztowania m.in. komendanta Okręgu Wołyń- ZWZ płk. Tadeusza Majewskiego. Okulicki i Zymon wraz z łączniczką Bronisławą Wysłouchową oraz dwoma oficerami niosącymi radiostację: kpt. Jerzym Antoszewiczem oraz drugim kapitanem, nieznanym z nazwiska, bez przeszkód dotarli do granicy, gdzie się rozdzielili. Okulicki i Wysłouchowa przeszli granicę w rejonie Rawy Ruskiej korzystając z kanału przerzutowego KG–ZWZ, natomiast Zymon, Antoszewicz oraz towarzyszący im kapitan mieli przejść granicę w innym miejscu. Ostatecznie Antoszewicz, który złamał nogę zdecydował się na powrót do Warszawy. Jego towarzysze zdecydowali się jednak na przejście granicy. Leopold Okulicki dotarł do Lwowa, jednak na wolności pozostał stosunkowo niedługo. W nocy z 21 na 22 stycznia 1940 r. został aresztowany a następnie przewieziony do Moskwy, gdzie był przesłuchiwany m.in. przez gen. Iwana Sierowa. Zaproponowano mu wówczas dalsze kierowanie ZWZ we Lwowie, którego działalność miała być prowadzono przeciwko III Rzeszy. Leopold Okulicki został zwolniony z więzienia w sierpniu 1941 r. i skierowany do tworzonej w ZSRR Armii Polskiej dowodzonej przez generała Władysława Andersa[26]. Niektórzy z oficerów podejmowali jednak decyzję o rozpoczęciu ograniczonej współpracy z Sowietami. Jednym z nich był mjr. Włodzimierz Młotkowski komendant obwodu Gródek Jagielloński–Mościska ZWZ-1. Aresztowany przez NKWD 28 marca 1940 r. został wypuszczony z aresztu. W zamian za zaprzestanie działalności przeciwko ZSRR i ukierunkowanie jej przeciwko Niemcom oraz nacjonalistom ukraińskim NKWD zobowiązało się do zaprzestania aresztowań wśród podległych mu żołnierzy[27].

Sytuację polskiej konspiracji w Małopolsce wschodniej zmienił wybuch wojny pomiędzy III Rzeszą a ZSRS 22 czerwca 1941 r. Ze względu na niemal całkowite zniszczenie struktur konspiracyjnych na tym terenie 27 czerwca komendant ZWZ gen. Stefan Rowecki wydał rozkaz organizacyjny ustalający granicę oraz struktury Obszaru nr 3 (Południowo-Wschodniego) ZWZ. Zgodnie z wytycznymi w jego skład miały wejść cztery okręgi lwowski, stanisławowski, tarnopolski oraz wołyński[28]. We wrześniu 1941 r. do Lwowa zaczęli przybywać oficerowie tworzący tzw. „ekipę warszawską”. Ich zadaniem była odbudowa lub organizacja struktur konspiracyjnych na tym terenie. Mieli oni również przeprowadzić weryfikację wśród członków lwowskiej konspiracji mającą na celu oczyszczenie struktur organizacyjnych z osób podejrzewanych o to, że podczas okupacji sowieckiej pracowały dla NKWD. Członków ekipy warszawskiej stanowili przede wszystkim doświadczeni oficerowie sztabowi, którzy mieli objąć najważniejsze stanowiska strukturach konspiracyjnych na tym terenie. Wśród nich byli m.in. gen. Kazimierz Sawicki[29] przewidziany na stanowisko komendanta obszaru nr 3 oraz kpt. dypl. Henryk Pohoski mianowany szefem oddziału II w Komendzie Obszaru. W tym samym czasie organizowano również struktury komendy Okręgu Lwów. Na jej czele stanął płk. Władysław Smereczyński. 1 stycznia 1942 r. w strukturach Komendy Obszaru Lwowskiego służyło 500 żołnierzy w tym 62 oficerów, a jeśli chodzi o struktury Okręgu Lwowskiego to służyło w nich wówczas 872 żołnierzy i oficerów. Zdecydowana większość z nich działała na terenie Lwowa i Drohobycza, natomiast w pozostałych miejscach struktury były bardzo słabe[30].

Na terenie okręgu lwowskiego ZWZ-AK od samego początku niemieckiej okupacji bardzo aktywnie działały struktury oddziału VI tj. Biura Informacji i Propagandy. Były to zarówno komórki wchodzące w skład Komendy Obszaru jak i Komendy Okręgu. Początki działalności BIP-u sięgają jeszcze okresu okupacji sowieckiej. Wówczas to bracia Władysław i Kazimierz Świrscy związani ze Stronnictwem Pracy redagowali wydawane we Lwowie pismo „Wytrwamy” będące organem grupy konspiracyjnej o tej samej nazwie. W jej skład wchodzili m.in. Kazimierz Broczener i mjr. Jerzy Norwid-Neugebauer. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej członkowie grupy „Wytrwamy” weszli w skład ZWZ. Pismo „Wytrwamy” choć nie stało się organem BIP-u to było jednak kolportowane wśród żołnierzy lwowskiej AK aż do końca wojny.

Początki działalności BIP-u w strukturach komendy obszaru AK-Lwów sięgają drugiej połowy 1941 r. Wtedy to zgodnie z rozkazem komendanta obszaru gen. Kazimierza Sawickiego rozpoczęto tworzenie jego struktur. Pierwszym komendantem miał być nauczyciel oraz działacz Związku Legionistów Bolesław Pochmarski, który był jednak bardzo niezdecydowany w kwestii objęcia tej funkcji. W tej sytuacji w grudniu 1941 r. szefem BIP-u w Komendzie Obszaru Lwów został Lech Sadowski. Pełnił on tę funkcję do dnia 25 kwietnia 1942 r., kiedy został aresztowany przez gestapo. Został on odbity 15 kwietnia 1942 r. przez oddział dowodzony przez ppor. Stanisława Lachowicza[31]. W akcji tej uczestniczył m.in. Jerzy Gardynik, który wspominał po wojnie, że Lechowi Sadowskiemu polecono udawać atak ślepej kiszki.  Został wówczas przewieziony do szpitala przy ulicy Zamarstynowskiej:

Tam pracowała również […] jako wtyczka jedna z naszych lekarek […], która to wszystko zorganizowała i jako alibi dla siebie miała zostać w tej akcji pobita. Oczywiście chłopcy, którzy nie orientowali się w grze pobili ją solidnie i ona chorowała dosyć poważnie, ale akcja się udała, tzn. Ukraińców unieszkodliwiono po prostu bez jednego strzału, związano i zakneblowano- nagłym napadem. Lekarkę zbito i jeszcze kilku a jego wzięto i na ulicy czekał fiakier […] i pojechali z Sadowskim. Sadowski został potem na melinie i w krótkim czasie został przerzucony do Warszawy[32].

Po aresztowaniu Lecha Sadowskiego funkcję szefa BIP pełnili kolejno Władysław Grzędzielski „Andrzej” „Iden” „Błażej” „Eustachy” (od 25 kwietnia 1942 do kwietnia 1944 r., kiedy to został mianowany kierownikiem Wydziału Spraw Wewnętrznych Okręgowej Delegatury Rządu we Lwowie). Od 22 kwietnia 1944 r. szefem BIP-u był znany pisarz Mirosław Żuławski „Radca”[33].

Lech Sadowski, który był pierwszym szefem BIP-u rozpoczął bardzo energiczne prace organizacyjne. Jedną z pierwszych jego decyzji było powołanie pisma „Wiadomości Radiowe”. Ostatecznie redaktorem „Wiadomości…” został mianowany Karol Kuryluk „Florian” (odszedł w II połowie 1942 roku do GL PPR). Jego następcą był por. Zygmunt Łanowski „Ernest”. Prócz Kuryluka w pracach przy wydawaniu wiadomości radiowych brali m.in. udział Adam Veit „Bazyli” (drukarz) oraz profesor UJK Jerzy Manteuffel (nasłuch radiowy). Nie byłoby to możliwe, gdyby nie nieznany z imienia radiotechnik a zarazem żołnierz AK o nazwisku Marszałek „Sem”. Skonstruował on aparaty radiowe niemal nie do wykrycia przez osoby niewtajemniczone a wbudowane w lampę elektryczną. Lech Sadowski w swojej niepublikowanej relacji napisał, że podpisał on później volkslistę. Pozostał jednak nadal żołnierzem AK a prowadząc m.in. prace nad naprawą sieci telefonicznej w lwowskim gestapo oddał nieocenione usługi ruchowi oporu. „Wiadomości Radiowe” nie były jedynym pismem wydawanym przez BIP Obszaru Lwów. 31 grudnia 1941 r. ukazał się pierwszy numer „Biuletynu Ziemi Czerwieńskiej” (od nr 4 z dnia 7 lutego 1943 r. ukazywał się jako „Biuletyn Informacyjny Ziemi Czerwieńskiej”). Pismo to ukazywało się początkowo w nakładzie 500 a potem 1000 egzemplarzy. Na przełomie 1943/1944 roku nakład wynosił 2200 egzemplarzy. Ponadto BIP w Okręgu Tarnopolskim powielał we własnym zakresie i rozprowadzał „Biuletyn Informacyjny Ziemi Czerwieńskiej” w nakładzie około 1000 egzemplarzy. Funkcję redaktorów naczelnych pełnili kolejno: Lech Sadowski (tylko w pierwszym numerze), Mirosław Żuławski (do kwietnia 1944 r.); NN „Felicjan”. BIP obszaru Lwów wydawał również pismo „Żołnierz Kresowy”. Był to miesięcznik, w którym publikowano artykuły o walkach polskich żołnierzy na obczyźnie oraz o walkach żołnierzy AK. Jego pierwszy numer ukazał się w grudniu 1943 r. a ostatni 15 lipca 1944 r. Składu redakcji czasopisma oraz jego nakładu nie udało się niestety ustalić. BIP Obszaru Lwów wydawał również miesięcznik „Kobieta w Walce”. Łącznie od listopada 1943 r. do lipca 1944 r. ukazało 9 numerów. Redaktorem naczelnym miesięcznika była Stefania Skwarczyńska. Na jego łamach publikowano artykuły poświęcone udziałowi kobiet w strukturach konspiracyjnych[34].  Intensywna działalność wydawnicza nie byłaby możliwa, gdyby nie Lwowskie Tajne Drukarnie Wojskowe. Na początku 1942 r. we Lwowie uruchomione zostały dwie drukarnie do których kompletne wyposażenie (czcionki, klisze, papier) przekazały działające w Warszawie Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze. Obie drukarnie pracowały na pełnych obrotach aż do czerwca 1942 r., kiedy jedna z nich została wykryta przez gestapo. Przyczyną odkrycia było aresztowanie przez Niemców żony drukarza Adama Veita „Bazyli” narodowości żydowskiej. Gestapowcy zmusili ją do wskazania siedziby drukarni. Aresztowano wówczas także jej męża. Oboje zostali rozstrzelani w sierpniu 1942 r.[35]. Na szczęście to aresztowanie nie doprowadziło do wsypy, ale przez kilka tygodni nie drukowano  „Biuletynu Ziemi Czerwieńskiej”. Udało się wówczas jedynie dwukrotnie wydać w nakładzie 1000 egzemplarzy ulotkę na powielaczu „Tydzień Walki”. W miarę upływu czasu Lwowskie Tajne Drukarnie Wojskowe coraz bardziej rozwijały swoją działalność tak, że od wiosny 1944 r. dysponowały czterema drukarniami. Na ich czele stali kolejno: Lesław Głaczyński „Rózga”, „Dionizy”, „Rózga”. Z zachowanych dokumentów wiemy, że wiosną 1944 r. pracowało w nich 18 osób. Udało się jedynie ustalić jedynie dwa nazwiska Romualda Kaznochy „Stanisław” i Mariana Pieniądza. Z końcem 1943 r. miesięcznie drukowano 12000 egzemplarzy różnego rodzaju wydawnictw. Do tego dochodziło 8500 ulotek, z czego 3500 w języku ukraińskim. Jeżeli chodzi o rodzaje – były to ulotki, odezwy Komendanta Obszaru lub Delegata Rządu, czasopisma „Biuletyn Informacyjny Ziemi Czerwieńskiej”, „Kobieta w Walce”, „Żołnierz Kresowy”. Ponadto podczas okupacji wydano trzy tomiki poezji. Pierwszy z nich pt. „Wielkanocna pisanka” został wydany w kwietniu 1942 r. jako dodatek do numeru 11 „Biuletynu Ziemi Czerwieńskiej”. Zawierał on m.in. wiersze Władysława Broniewskiego, Marii Grzędzielskiej, Kazimierza Wierzyńskiego. Drugi tomik pt. „Wierne płomienie” ukazał się w 1943 r. pod redakcją Stefanii Skwarczyńskiej. Zawierał on wiersze lwowskich poetów m.in. Mirosława Żuławskiego, Marii Grzędzielskiej, Juliusza Petrego i Marii Lewickiej. W 1943 r. ukazał się kolejny tomik zatytułowany „Śpiew wojny”, w którym znalazły się m.in. wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Janiny Gadomskiej-Łempickiej oraz Jerzego Horodyńskiego[36]. Działalność wydawnicza nie byłaby możliwa, gdyby nie komórka zajmująca się kolportażem. Została zorganizowana w grudniu 1941 r. Na jej czele stały kolejno Maria Skierska „Konstancja” a później Halina [Horak?]. W komórce kolportażu zdecydowaną większość pracowników stanowiły kobiety. Rozprowadzały one na terenie obszaru wydawnictwa BIP KG AK oraz wydawnictwa BIP-u Obszaru Lwów[37].

W grudniu 1941 r. zorganizowano również komórkę Informacji i Walki Cywilnej. Na jej czele stanął profesor gimnazjalny Artur Kopacz „Iwan”. Oprócz niego w komórce pracowali Jarosław Demiańczuk vel Jurkiewicz „Ignacy”, Władysław Grzędzielski „Iden”, adwokat NN „Indyk”.  Według Grzegorza Mazura w pierwszej połowie 1942 r. w komórce funkcjonowały referaty: polityczny i terroru okupanta, gospodarczy, kulturalno-oświatowy oraz prawno-administracyjny. W składzie BIP-u zorganizowano również referat „N” zajmujący się propaganda prowadzoną wśród Niemców. Na jego czele staną geograf profesor UJK August Zierhoffer. Jego zastępcą był znany podróżnik i badacz polarny Aleksander Kosiba. Warto dodać, że osoby zajmujące się kolportażem wydawnictw w ramach „Akcji N” rozprowadzały nie tylko wydawnictwa otrzymane z Warszawy, ale także te które były drukowane we Lwowie. Co ciekawe były to nie tylko druki w języku niemieckim, ale także włoskim, hiszpańskim, węgierskim, słowackim i rumuńskim, a więc w językach którymi mówili żołnierze walczący u boku III Rzeszy na froncie wschodnim. Był z tym, jak wspominał po wojnie Lech Sadowski, spory problem, ponieważ brakowało odpowiednich czcionek. W tej sytuacji artykuły składane były w drukarni Połonieckich. Pracowali przy nich Stanisław Tybura (przy linotypie) oraz Marian Pieniądz „Borys” „Grant” (powielanie)[38].

W miarę upływu czasu ogromnego znaczenia nabrał referat ukraiński, który do połowy 1942 r. wchodził w skład komórki informacji by następnie się usamodzielnić. Referat zajmował się zbieraniem informacji politycznych dotyczących zagadnienia ukraińskiego, badaniem nastrojów oraz prowadzeniem propagandy wśród ludności ukraińskiej. Początkowo sprawami ukraińskimi w referacie informacji zajmował się wspomniany Jarosław Demiańczuk. Oprócz niego w kwestie te byli zaangażowani NN „Cezary” a od 1 kwietnia 1944 r. por. inż. Lucjan Koć  „Czaruś”. W strukturach BIP-u funkcjonowały również komórki: Pomocy Żołnierzowi (kierowane kolejno przez NN  „Janka”; Stefanię Skwarczyńską  „Maria” „Jarema” i zajmujące się szeroko pojętą opieką nad żołnierzami AK), Antyk (Akcja Antykomunistyczna, który powstał 1 lutego 1944 r. liczył dwie osoby a jego zadaniem była obserwacja ruchu komunistycznego oraz prowadzenie propagandy antykomunistycznej), Referat Mobilizacyjny (przygotowywano tam plany uruchomienia radia, prasy codziennej oraz aparatu propagandowego po wycofaniu się Niemców). Warto wspomnieć, że członkowie BIP-u organizowali też akcje propagandy ulicznej oraz akcje małego sabotażu. Jedną z takich akcji przeprowadził Lech Sadowski 12 grudnia 1941 r. Polegała ona na zawieszeniu na bramie cmentarza janowskiego, gdzie grzebano zmarłych w lwowskich szpitalach rannych niemieckich żołnierzy specjalnie wykonanego szyldu z napisem „Nur für Deutsche”. U dołu napisane było małymi literami „k.w.c.” (kierownictwo walki cywilnej)[39].

Warto dodać, że we Lwowie oprócz struktur BIP komendy obszaru działały także struktury Biura Informacji i Propagandy komendy okręgu lwowskiego ZWZ-AK. Spośród okręgów wchodzących w skład obszaru lwowskiego najbardziej rozbudowany i prężnie działający był BIP okręgu lwowskiego. Kierowali nim kolejno: Jan Rogowski (do kwietnia 1942 r.), Władysław Myślenicki „Dawid” „Niemo” „Brona” „Jowisz”. W skład BIP-u wchodziły wydziały: informacji, walki cywilnej, redakcji wydawnictw, kolportażu oraz łączności. W tych dwóch ostatnich pracowali m.in. dziennikarz Marian Ostrowski, nauczycielka NN „Pani Ewa”, Maria Mazurkiewicz, Janina Paulo „Fala”, inż. Edward Pawluk (kierownik wydziału kolportażu), Jadwiga Sawracka „Jagusia”, inż. Henryk Kuroń „Krzem”, Wojciech Myślenicki[40].

Przez cały okres niemieckiej okupacji pracownicy BIP-u prowadzili regularny nasłuch zagranicznych audycji radiowych radowych w języku angielskim, francuskim, rosyjskim i włoskim. Materiały z nasłuchu wykorzystywano przy wydawaniu prasy okręgu. Były to tygodniki „Ziemia Lwowska” oraz „Przegląd Polityczny i Wojskowy” redagowany przez Wojciecha Myślenickiego. Prócz wspomnianych czasopism wydawano również w ilości 12 egzemplarzy radiowy biuletyn informacyjny przeznaczony dla sztabu komendy okręgu Lwów, a od początku 1942 r. powielany „Tygodniowy Biuletyn Kina”. Ponadto w maszynopisie ukazywał się „Lwowski Serwis Informacyjny”. Bardzo wydajnie pracował również wydział informacyjny kierowany przez por. Jerzego Stamirowskiego. Jego podkomendnymi byli: Zbigniew Ostaszewski „Filip I”, Elżbieta Ostaszewska „Filip II”, Adam Cerkiewicz, inż. Henryk Kuroń, Karol Ermich, ks. NN „Lilia”, NN „Wilk”. W wydziale tym pracował prawdopodobnie także znany dziennikarz Stanisław Wasylewski „Flis”. Z wydziałem współpracowała Kazimiera Keresz dzięki której utrzymywano kontakt z przybywającymi do Lwowa oficerami włoskimi i węgierskimi co skutkowało m.in. uzyskaniem wielu cennych informacji natury wojskowej. Cenne informacje o wojskowych transportach niemieckich dostarczali Mieczysław Świrski (dyrektor Metalwarenfabrik przy ulicy Zamarstynowskiej we Lwowie) oraz kolejarze: Herbst, Walichniewicz i Feliksiak[41]. W składzie BIP-u funkcjonował również wydział walki cywilnej. W jego skład wchodzili przede wszystkim młodzi ludzie (harcerze, uczniowie, studenci), którzy przeprowadzali akcje „małego sabotażu” zarówno na terenie samego Lwowa jak i poza nim. Z zachowanych dokumentów wiemy np. że w ostatnim kwartale 1943 r. rozdawano ulotki pod kościołami, rozlepiano i rozrzucano ulotki w języku ukraińskim, malowano znak „kotwicy” na lwowskich ulicach. Prowadzono również bardziej spektakularne akcje, do których zaliczyć można nadanie przez niemieckie głośniki we Lwowie audycji patriotycznej, czy też udekorowanie na dzień 1 listopada 1943 r. cmentarza Obrońców Lwowa. Istotną rolę w strukturach Biura Informacji i Propagandy odgrywała łączność. Kierowała nią Magdalena Myślenicka „Henryka”. Wśród jej podkomendnych byli m.in. Janina Paulo, Jadwiga Szwabowicz  „Wiesia”, Waleria Fuksa „Fala”, Klementyna Niedzielska. Warto dodać, że wielu pracowników lwowskiego BIP-u brało udział akcji pomocy Żydom. Wśród nich byli m.in. Jerzy Stamirowski, który ukrywał w swoim mieszkaniu wieloosobową rodzinę żydowską oraz Jerzy Myślenicki zaopatrujący Żydów w fałszywe dowody tożsamości. Według zachowanych dokumentów w Biurze Informacji i Propagandy okręgu Lwów pracowało 120 osób, z czego aż 80 działało w wydziale walki cywilnej[42].

W drugiej połowie 1942 r. rozpoczęto formowanie (Kierownictwa Dywersji Kedyw). We Lwowie był on tworzony w oparciu o struktury Związku Odwetu[43] oraz o struktury I Odcinka Organizacji Wachlarz[44]. Na terenie okręgu lwowskiego funkcjonowały jego struktury podległe zarówno Komendzie Obszaru jak i Komendzie Okręgu.  Dowódcą kedywu obszaru lwowskiego został mianowany mjr./ppłk. Wiesław Władyka „Janina” „Adaś”. W lutym 1943 r. w skład Kedywu weszło 21 żołnierzy wraz ze swoim dowódcą por. Stanisławem Gilowskim „Goturem”, służących dotychczas w „Wachlarzu”. Porucznik Gilowski został mianowany zastępcą komendanta Kedywu ppłk. Wiesława Władyki oraz dowódcą oddziałów dyspozycyjnych liczących w grudniu 1943 r. blisko stu żołnierzy. Żołnierze Kedywu obszaru lwowskiego prowadzili m.in. działania dywersyjne na liniach kolejowych. Z zachowanych dokumentów wiemy, że w kwietniu 1943 r. zniszczyli oni m.in. 40 cystern z benzyną[45].

Na tym terenie obok struktur Kedywu komendy obszaru działał również Kedyw okręgu lwowskiego. Jego komendantem od sierpnia 1942 r. był kpt. sł. st. saperów Adam Brudkowski „Irena”. Pod koniec 1943 r. w ośrodkach dywersyjnych oraz w trzech oddziałach dyspozycyjnych służyło przeszło 200 ludzi. Zajmowali się oni prowadzeniem akcji dywersyjnych zarówno we Lwowie jak i poza nim, np. 11 listopada 1943 r. z okazji Święta Niepodległości dokonano dywersji na liniach kolejowych wokół Lwowa. Do najgłośniejszej akcji, w której brali udział żołnierze lwowskiego kedywu doszło 14 lipca 1943 r. W tym dniu o godz. 16:00 delegacja komendy okręgu w składzie m.in. mjr. Kazimierz Lech „Wrak”, ppor. cz. w. Stefan Stablewski złożyła wieniec na cmentarzu Obrońców Lwowa na płycie grobu, skąd w 1925 r. przeniesiono trumnę do Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie z napisem „Naczelnemu Wodzowi – wierni żołnierze – gen. Sikorskiemu – Miasto Lwów”. Delegację osłaniali żołnierze lwowskiego Kedywu. Wprawdzie policja ukraińska aresztowała na cmentarzu 13 osób, wśród których byli również żołnierze AK, jednak niektórym z nich udało się uciec pozostali zaś zostali wkrótce zwolnieni[46].

Ważną rolę w strukturach lwowskiej konspiracji odgrywała Wojskowa Służba Kobiet. Referentką WSK w komendzie obszaru została mianowana Wanda Jamołkowska „Paulina”, do 1939 r. kierowniczka referatu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Okręgowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Na jej zastępcę powołano Stefanię Stipalównę, która pełniła równocześnie funkcję komendantki Lwowskiej Chorągwi Harcerek. Wojskowa Służba Kobiet działała również w strukturach okręgu. Funkcję referentki WSK w komendzie okręgu pełniła Helena Kobernicka „Iskra”, do 1939 r. komendantka Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Mikołowie. W strukturach WSK okręgu Lwów na dzień 1 czerwca służyło 2000 kobiet[47]. Obok WSK w działaniach konspiracyjnych ważną rolę miała również odegrać Wojskowa Służba Ochrony Powstania. Na terenie obszaru w jej strukturach służyło ok. 2500 ludzi. Ich zadaniem było, w przypadku wybuchu powstania powszechnego, zabezpieczenie m.in. zakładów przemysłowych oraz urzędów administracji publicznej. Szczegółowych danych na temat na temat WSOP nie udało się niestety ustalić[48].

Sporym problemem struktur konspiracyjnych na terenie okręgu lwowskiego były braki uzbrojenia. Pozyskiwano je z kilku źródeł. Po pierwsze była to broń ukryta przez  oddziały WP podczas kampanii wrześniowej, po drugie dysponowano też bronią porzuconą przez wycofujące się w czerwcu 1941 r. oddziały sowieckie. Oprócz tego kupowano broń np. od Węgrów. W tej sprawie kontakty z oficerami węgierskimi nawiązał w styczniu 1943 r. m.in. Władysław Zajdler-Żarski z Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa we Lwowie[49]. Kupowano uzbrojenie również od Włochów. Władysław Głowaczewski, który służył jako łącznik w 1/26 pp. stacjonującej w Siemianówce wspominał później, że: […] od tych Włochów kupowaliśmy tę broń: pistolety i amunicję i ja ją potem przewoziłem ze Lwowa do Siemianówki. Tę broń kupowaliśmy wcześniej od Włochów, magazynowana była we Lwowie. Ja twierdzę, ze oni tę broń przechowywali, bo dostaliśmy M-5, niemieckie Parabellum także 9 mm amunicję[50]. Broń zdobywano również w walce na żołnierzach nieprzyjaciela. 1 sierpnia 1943 r. w magazynach okręgu znajdowało się 12 ckm. Udało się również pozyskać niewielką liczbę broni i amunicji ze zrzutów. Z tego ostatniego źródła otrzymano do dnia 7 czerwca 1944 r. 390 pistoletów maszynowych Sten, 40 km, 323 pistolety, 24 piaty. Aby zaradzić brakom uzbrojenia podjęto również jego produkcję. Wszystko to było niestety niewystarczające. Według danych z 31 sierpnia 1943 r.  w magazynach znajdowało się 19 rkm, 589 karabinów, 454 pistolety, 3 pistolety maszynowe oraz 6157 granatów[51].

W Lwowie oprócz struktur wojskowych konspiracji bardzo prężnie działały również struktury Delegatury Rządu RP na Kraj pod kryptonimem „Lwy” „Orły” „Puchacze” „Wino”.  Lwowska delegatura w przeciwieństwie do innych obejmowała obszar województw lwowskiego, stanisławowskiego i tarnopolskiego. W wrześniu 1941 r. delegatem rządu został mianowany profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza Franciszek Bujak[52]. Jego zastępcą mianowano inżyniera Langera. Niestety Bujak odmówił objęcia tego stanowiska. Wkrótce zresztą opuścił Lwów. W tej sytuacji w styczniu 1942 r. stanowisko delegata objął profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza Stanisław Kulczyński „Adam” „Topolski”. Na stanowisko jego zastępcy nominowano adwokata Stefana Langiera. Kulczyński był delegatem co najmniej do listopada 1942 r. i to mimo faktu, że w maju lub czerwcu zagrożony aresztowaniem został zmuszony do opuszczenia Lwowa. Na przełomie 1942 i 1943 r. funkcję delegata objął prof. Julian Czyżewski  „Nowicki” „Marian Orzechowicz”. Podczas jego urzędowania rozpoczęto intensywną rozbudowę aparatu administracyjnego delegatury[53].  Jej organem prasowym był „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego:                     wydanie ściśle poufne” na łamach, którego publikowano informacje oraz apele władz cywilnych skierowane do polskiego społeczeństwa. Od 1943 r. lwowska delegatura wydawała również w postaci maszynopisu „Lwowski Serwis Informacyjny”, zaś od lipca 1944 r. codziennie ukazywała się w postaci powielonej „Informacja Lwowska”.  Na początku tego roku struktura okręgowej delegatury rządu we Lwowie wyglądała następująco:

1. Delegat prof. Julian Czyżewski „Nowicki” „Marian Orzechowicz”, zastępcy: Jerzy Neugebauer (?-kwiecień 1944 r.) „Andrzej” „Buk”, Leon Mrzygłocki (województwo tarnopolskie); Mieczysław Wachsman (?) „Hugon” „Hilary” (województwo stanisławowskie), Władysław Świrski (woj. lwowskie).
2. Biuro Okręgowego Delegata Rządu: kierownik Jerzy Neugebauer „Andrzej” „Buk” (?- kwiecień 1944), Władysław Grzędzielski „Eustachy Głowacki” (kwiecień-sierpień 1944).
3. Łączniczki: NN „Elżbieta”, Maria Jakubowska-Herdegen, Jadwiga Tatarczuch, Krystyna Węgrzynowska, szyfrant Kazimierz Żygulski (?)[54].
4. Wydział Administracyjny: jego obsady nie udało się ustalić[55].
5. Wydział Bezpieczeństwa: kierownik Włodzimierz Młotkowski (?- maj 1944) „Bogumił” „Młot”; Władysław Grzędzielski „Eustachy Głowacki” (maj 1944- ?)[56].
6. Państwowy Korpus Bezpieczeństwa (PKB), krypt. „Głowin”: komendant kpt. Huss „Krzysztoporski”, zastępca komendanta oraz inspektor PKB na okręg Lwów NN „Miś”, inspektor PKB na okręg tarnopolski kpt. Jan Balicki „Czerwieński”, inspektor PKB na okręg stanisławowski NN „Saturnin”, inspektor Straży Samorządowej na obszar i okręg lwowski Andrzej Bryl „Kuraś”, inspektor Straży Samorządowej na okręg stanisławowski i tarnopolski NN, kierownik Urzędu Śledczego na okręg Lwów NN „Kot”, kierownik urzędu śledczego na okręg Stanisławów ppor. rez. Stankiewicz „Halicki” [57].
7. Wydział Samorządu: jego obsady personalnej nie udało się ustalić[58];
8. Wydział Prasy i Propagandy krypt. „Antena”, kierownik Bolesław Stachoń „Rudawski”[59].
9. Wydział Przemysłu i Handlu: obsady personalnej nie udało się niestety ustalić[60].
10. Wydział Rolnictwa: jego kierownikiem był Władysław Świrski „Ryszard”, NN inż. Karol Stankiewicz (1 lipca 1944-?)[61].
11. Wydział Opieki Społecznej: kierownik por. rez.Kazimierz Żurawski „Kurowski”. Obok kierownika w wydziale pracowali: NN „Fugas”; por. rez. NN „Karol” – referent ds. ubezpieczeń społecznych, NN „Urban” – referent pracy, NN „Helena” – łączniczka[62].
12. Wydział Robót Publicznych: kierownik NN „Pomian” (1 lipca 1944-?). Pozostałej obsady personalnej nie udało się ustalić[63].
13. Wydział Zdrowia Publicznego: kierownik Kazimierz Żurawski? „Augustyn” „Franciszek”[64].
14. Wydział Likwidacji Skutków Wojny: struktury oraz obsady personalnej nie udało się ustalić[65].
15. Wydział Skarbowy: struktury oraz obsady personalnej nie udało się ustalić[66].
16. Wydział Ochrony Pracy: kierownik NN „Hugon” (1 lipca 1944-?)[67].
17. Wydział Oporu Społecznego – Kierownictwo Walki Podziemnej (KWP) kryptonim „Wino” „Czyn” „Opor”: kierownik Adam Ostrowski „Gabriel” (1943-15 marca 1944). Według Marii Wierzbowskiej wiosną 1944 r. szefem Kierownictwa Walki Podziemnej był Czesław Niezabistowski (SL) „Doktor” „Jerzy”, zastępca Marian Merenholc (SOB) „Wiktor” (?- marzec 1944), ppor. Augustyn Flak „Wiktor” (marzec- 10 sierpnia 1944), aresztowany przez NKWD, sekretarka Zofia Szechińska, łączniczki Maria Lach; Maria Dąbrowicka.
18. Grupa bojowa KWP: Zenon Konieczny „Marian”, Solecki „Józiek”.
19. Komórka wywiadowcza: Dobrowolski „Zygmunt 1”, Andrzej Niezabitowski „Bronisław 1”, „Zygmunt 2”, Stanisław Czuruk „Bronisław 2”, „Zygmunt 3”, NN „Zygmunt 4”.
20. Komitet Oporu Społecznego przy KWP: członkami byli m.in. Stanisław Trojnar (SL) oraz Kazimierz Sobolewski „Norbert” (SN).
21. Cywilny Sąd Specjalny: sędziowie Teofil Stefaniszyn „Kasper”, Kazimierz Żygulski „Melchior”, NN „Baltazar”, prokurator Marian Pokryszko „Czarny”.
22. Komisja sądząca: jej obsady personalnej nie udało się ustalić.
23. Biuro Legalizacji „BELEG”: Marian Emanuel Pokryszko „Makary”. W skład biura wchodzili: kierownik, maszynistka, rytownik, rysownik, łącznik. Pieczątki potrzebne do wytwarzania fałszywych dokumentów wykonywał Zdzisław Jakubowski „Tytus”. Czyste blankiety dokumentów dostarczał pracownik lwowskiego magistratu ****NN „Julek”[68].
24. Wydział Oświaty Kultury: kurator dr Stefan Balicki, wizytatorzy Tadeusz Wojtoń, dr Stefan Papee, skarbnik ks. Józef Kamieniecki, pozostali pracownicy Dankowski, dr Jan Gerlach, Bronisława Ciemirowa, Zofia Orlicz „Zofia”, Mieczysław Piątkowski. Wydziałowi podlegało 15 Powiatowych Komisji Oświaty i Kultury. Wydziałowi podlegały ponadto podośrodki: Stanisławów (pracownicy: Wołoszczuk, S. Nowakowski, Techman), Tarnopol (pracownicy: Jan Czabanowski, Zbigniew Duszczyk, Karol Wiśniewski)[69].
25. Rada Pomocy Żydom kryptonim „Żegota”: przewodnicząca Władysława Larysa Chomsowa (w źródłach błędny zapis Chamsowa) (SD) „Danuta”, „Diana”, „Dionizy”, „Lalka”[70], sekretarz Józefa Pabst-Wolfowa (PPS-WR4-446) „Wanda”, „Justyna”, skarbnik Przemysław Ogrodziński (PPS-WRN) „Adolf”, „Dyplomata”, „Stanisław”, łączniczki: Maria Dąbrowicka „Genowefa”, Halina Jacuńska-Ogrodzińska „Barbara”, Barbara Szymańska „Basia”, „Wanda”, członkowie i współpracownicy Artur Kopacz (SD), Adam Kopacz, Adam Pokryszko, Marian Pokryszko “Czarny”, “Makary”, Marian Wnuk, Józefa Wnuk[71].
26. Delegatura Rządu na Województwo Lwowskie: zastępca okręgowego Delegata Rządu Władysław Świrski „Ryszard”, aparat terenowy delegatury[72].
27. Delegatura Rządu na Województwo Stanisławowskie: zastępca Okręgowego Delegata Rządu ****Leon Kochański? „Hugo”, aparat terenowy delegatury[73].
28. Delegatura Rządu Województwo Tarnopolskie: zastępca Okręgowego Delegata Rządu Kazimierz Świrski “Jakób/Jakub „Malinowski”, zastępca Józef Opacki „Mohort”, „Bolesław”, aparat terenowy delegatury[74].

Wkroczenie Armii Czerwonej na tereny II RP spowodowało diametralną zmianę sytuacji na terenie województw kresowych. Tak też było na obszarze Małopolski Wschodniej. Wkrótce po zajęciu Lwowa rozpoczęły się masowe aresztowania żołnierzy, oficerów oraz członków delegatury. W nocy z 31 lipca na 1 sierpnia 1944 r. aresztowano Adama Ostrowskiego, szefa okręgowej delegatury rządu. W ciągu kilku najbliższych dni aresztowano również kilkunastu pracowników lwowskiej delegatury. W dniach 16 do 25 stycznia 1945 r. w więzieniu przy ulicy Łąckiego toczył się proces pracowników delegatury. Na „karę” 20 lat łagrów zostali skazani: Władysław Grzędzielski, Czesław Niezabistowski, Władysław Świrski, Mieczysław Wachsman. Wyroki 18. lat łagru otrzymali: Wacław Saduński, Kazimierz Sobolewski, Augustyn Wierzbicki.  Karę 15. lat łagru otrzymali Marian Emanuel Pokryszko, Józef Kurylewicz, Andrzej Niezabistowski, Stanisław Czuruk, Leopold Kucharski, Jerzy Piwoński, Marian Lachowicz, Maria Dąbrowicka, Andrzej Kornicki i Zenon Konieczny. Wśród skazanych nie było dotychczasowego delegata, który według wszelkiego prawdopodobieństwa zgodził się na współpracę z NKWD. Zwolniony z więzienia pod koniec 1944 r. podjął współpracę z nowymi komunistycznymi polskimi władzami. Pomimo fali aresztowań wśród pracowników delegatury w miarę szybko udało się odbudować jej aparat. Po aresztowaniu Adama Ostrowskiego funkcję delegata objął na krótko Władysław Grzędzielski. Po jego aresztowaniu funkcję delegata objął ponownie profesor Julian Czyżewski. Z zachowanych dokumentów wiemy, że próbował nawiązać kontakt z delegatem rządu na kraj, niestety bezskutecznie. Po jego wyjeździe do Polski funkcję delegata pełnił adwokat Leon Mrzygłocki. Pozostał on na tym stanowisku do października 1945 r., kiedy to zagrożony aresztowaniem przez NKWD wyjechał do Polski[75].

Struktura Organizacyjna Okręgu (Obszaru) Lwowskiego AK:

I.1. Służba Zwycięstwu Polski (SZP) – Dowództwo Lwowskie (grudzień 1939-styczeń 1940): dowódca wojewódzki ppłk. dypl. w st. sp. piech. Jan Maksymilian Sokołowski „Jan” (1895-1986). Objął on stanowisko komendanta ZWZ-2.

Szef sztabu – mjr dypl. rez. piech. Aleksander Klotz (22 lub 25 grudnia 1939-styczeń 1940) „Niewiarowski”. Objął on funkcję szefa sztabu ZWZ-2[76];

I.2. Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) – Komenda Obszaru nr 3 we Lwowie (od listopada 1939 r.): komendant gen. dyw. w st. sp. Marian Żegota-Januszajtis „Karpiński” – mianowany 21 listopada 1939 r., nie objął stanowiska z powodu aresztowania, gen. bryg. sł. st. Michał Karaszewicz-Tokarzewski „Stolarski”, „Doktór” (1893-1964), stanowiska nigdy nie objął. Został aresztowany pod nazwiskiem Tadeusz Mirowy podczas przekraczania linii demarkacyjnej niemiecko-sowieckiej w noc y 6/7 marca 1940 r.  Zastępcą komendanta był szef sztabu płk. dypl. sł. st. kaw. Klemens Rudnicki (1897-1992) „Klimek”, mianowany na początku lutego 1940 r., nigdy nie objął stanowiska, gdyż został aresztowany pod nazwiskiem Józef Rumiński podczas przekraczania linii demarkacyjnej niemiecko-sowieckiej w nocy 6/7 marca 1940 r. Pełniącym obowiązki komendanta obszaru i komendant okręgu Lwów był ppłk. dypl. w st. sp. Jan Maksymilian Sokołowski „Trzaska”[77].

I.2.1. Związek Walki Zbrojnej (ZWZ – 1) – Obszar nr 3. Organizacja „Żuka” (grudzień 1939- kwiecień 1940):

– komendant płk. art. st. sp. Władysław Kazimierz Żebrowski „Dębiński” „Żuk” „Jasieńczyk” – zagrożony aresztowaniem przez NKWD wyjechał ze Lwowa. Został zastrzelony przy przekraczaniu granicy z Rumunią w okolicach Horodenki dnia 25 kwietnia 1940 r.  Pułkownik sł. st. kaw. Władysław Józef Kotarski „Dąb” „Druh” „Wilk” (1895-1941) został aresztowany przez funkcjonariuszy sowieckiej bezpieki, następnie skazany na karę śmieci i rozstrzelany 24 lutego 1941 r. Pierwszy z-ca komendanta płk. sł. st. piech. Zdzisław Aleksander Zajączkowski (grudzień 1939-luty 1940) wyjechał do Krakowa. Pułkownik sł. st. kaw. Władysław Józef Kotarski, który był jednocześnie komendantem okręgu Lwów-Wschód, objął stanowisko komendanta obszaru nr 3. Drugi zastępca komendanta w okresie styczeń 1940-4 kwietnia 1940, ppłk. sł. st. piech. Karol Jan Dziekanowski „Czarowin”, „Korwin”, „Nadolski” (1884-1941) został aresztowany we Lwowie pod nazwiskiem Olgierd Dziewoński, skazany na karę śmierci i rozstrzelany 24 lutego 1941 r.  Adiutantem był por. Robert Żarnowski „Lech” (grudzień 1939-kwiecień 1940), por. rez. piech. Jan Jaworski (1908-1991) „Kowal” – wyjechał ze Lwowa, Adam Telmany „Andrzej”. Szefem sztabu (grudzień 1939-10 kwietnia 1939) był mjr. sł. st. art. Roman Antoni Lewicki (1899-1941) „Góra” „Róg” – aresztowany przez NKWD został rozstrzelany 24 lutego 1941 r. Funkcję zastępcy szefa sztabu pełnił kpt. dypl. sł. st. art. Janusz Karol Bobkowski „Korab”.

– kierownik wydziału organizacyjnego: płk. Karol Sikorski?

-kierownik legalizacji (grudzień 1939-marzec 1940?): Mieczysław Szulmiński „Lubicz”, „Rawicz” (1897-1941?), aresztowany i sądzony w Kijowie na przełomie 1940/1941,

– kierownik wydziału wywiadowczego (?-kwiecień 1940): kpt. rez. piech. Roman Kędzierski „Sosna” (1895-1962).

– kwatermistrz (grudzień 1939-16 marca 1940): ppor. rez. piech. Antoni Świerzbiński  „Antonii” „Lis” (1900-1941), aresztowany i rozstrzelany 24 lutego 1941 r.,

– komisja finansowa (skarbu): ks. Karol Bogdanowicz (1898-1941) „Pies” lub „Pius”, „Prawy” aresztowany w nocy 1/2 kwietnia 1940 r. Został rozstrzelany 24 lutego 1941 r. lub zginął podczas masakry więźniów we Lwowie 24 czerwca 1941 r., ppor. inż. Zygmunt Chrząstowski „Płomieńczyk” (1889-1941) – aresztowany 26 marca 1940 r., rozstrzelany 24 lutego 1941 r., ks. ppłk. (proboszcz) Józef Panaś „Oracz” (1887-1940) – aresztowany i zamordowany podczas śledztwa 4 kwietnia 1940 r.

– kierownik wydziału uzbrojenia brak danych: oficer ordynansowy por. sł. st. Robert Żarnowiecki (grudzień 1939-13 kwietnia 1940) „Lech”, „Lechocki” (1914-1998?) –  aresztowany podczas próby przejścia granicy rumuńskiej w okolicach Horodenki, zesłany do obozu z którego uciekł 15 czerwca 1941 r.

– oficer łącznikowy ppor. pilot lotn. Adam Widawski (?- 22 marca 1940)  „Adam”, nazwisko okupacyjne Rodovit. Został ciężko ranny podczas aresztowania. Ponieważ posiadał dokumenty wskazujące, że jest osobą nieletnią został skazany na 10 lat obozu pracy na Kołymie.

– oficerowie łączności z zagranicą: Roman Tatarski (grudzień 1939-19 kwietnia 1940) „Luda” (1912-1995) – przedostał się do Rumuni, podchor. kaw. Andrzej Piniński (luty-kwiecień 1940) „Jacek” (1909-1941). W późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez  „Kornela”, skarbnik podchor. mgr Juliusz Chmielowski (grudzień 1939- marzec 1940) „Julek” (1913-1941) – więziony w Kijowie, został skazany na karę śmierci, kapelan ksiądz Włodzimierz Cieński „Pomian” (proboszcz kościoła św. Elżbiety)

– referat opieki społecznej: ksiądz Włodzimierz Cieński „Pomian” (proboszcz kościoła św. Elżbiety). Współpracownicy: Bronisława Daszkiewicz „Wrzos” (1880-1950) –aresztowana 29 marca 1940 r. i skazana na 5 lat łagru; doc. dr Karolina Lanckorońska, szef sanitarny mjr. rez. sł. san. doc. dr. Adam Gruca „Adam” (1893-1983) w późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez „Kornela”.

– wydział cywilny polityczno-społeczny (komitet społeczno-polityczny) członkowie: ksiądz Włodzimierz Cieński „Pomian”, por. rez. sap. inż. Zygmunt Łuczkiewicz (SN) (1902-1941) – aresztowany, rozstrzelany 24 lutego 1941 r., inż. Władysław Ostrowski (1883-1961) (SL); ks. ppłk. (proboszcz) Józef Panaś (SL), Bronisław Skalak (1892-1949) [PPS], Jan Szczyrek (1887-1947) [PPS] – aresztowany i skazany na zesłanie, dr Stanisław Tabisz (1888-1948) [SL].

Dowódcy grup:

– kawaleryjskiej płk. sł. st. kaw. Władysław Józef Kotarski „Dąb” „Druh” „Wilk” (1895-1941) – aresztowany przez funkcjonariuszy sowieckiej bezpieki został skazany na karę śmieci i rozstrzelany 24 lutego 1941 r.

– artyleryjskiej płk. sł. st. art. NN.

– pancernej por. sł. st. br. panc. Stanisław Niemczycki „Leszek” (1912-?) – w późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez „Kornela”.

– lotniczej kpt. obs. sł. st. lotn. Edward Adolf Metzger Kettling (1906-1941) – w późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez „Kornela”, został zastrzelony w Warszawie za zdradę w grudniu 1941 r.[78].

Okręg nr 1 Lwów-Wschód:

– komendant płk. sł. st. kaw. Władysław Józef Kotarski „Dąb” „Druh” „Wilk” (1895-1941): aresztowany przez funkcjonariuszy sowieckiej bezpieki został skazany na karę śmieci i rozstrzelany 24 lutego 1941 r.,

– zastępca komendanta: por. rez. Władysław Zych „Falko” (1889-1981),

– adiutant: ppor. sł. st. kaw. Tadeusz Zieliński „Bohun”,

– skarbnicy: Bronisława Daszkiewicz (grudzień 1939-styczeń 1940) „Wrzos” (1880-1950), aresztowana 29 marca 1940 r. i skazana na 5 lat łagru, mgr Marian Józef Brzezicki (1908-?) – aresztowany i skazany na karę śmierci zamienioną na 15 lat łagru.

Reszty obsady personalnej nie udało się ustalić[79].

Dowódcy obwodów (batalionów):

– pierwszy: (Śródmieście): kpt. [?] Cybulski  „Witold” aresztowany pod koniec kwietnia 1940 r.,

– drugi (ul. Zielona): por. rez. Władysław Zych, w późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez „Kornela”,

– trzeci (Łyczaków): kpt. sł. st. piech. Juliusz Peyzer „Rosłan” (1900-?),

– czwarty (Zamarstynów): kpt. sł. st. piech. Jan Niedzielski „Boruta” (1908-1996?), aresztowany przez NKWD 14 marca 1940 r. i skazany na 5 lat łagrów. Jego zastępcą lub następcą był podchor. lub ppor. Aleksander Siwek „Szarewicz”, który popełnił samobójstwo 27 marca 1940 r.

Według innych danych istniało pięć obwodów, których komendantami byli:

– pierwszy: kpt (por. rez.) Władysław Zych,

– drugi: kpt. sł. st. piech. Juliusz Peyzer,

– trzeci: ppor. Aleksander Siwek „Szarewicz”,

– czwarty: kpt. (ppor.) inż. Zygmunt Jasieńczyk,

– piąty: kpt. NN „C”[80].

Okręg II Lwów- Zachód:

Komendantem był mjr. Emil Macieliński (styczeń 1940-kwiecień 1940) „Kornel” (1892-1941) – zatrzymany przez NKWD a następnie po kilku dniach zwolniony przejął dowództwo obszaru nr 3 ZWZ-1. Skazano go na karę śmieci za zdradę przez Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej ZWZ. Został zastrzelony przez żołnierzy oddziału likwidacyjnego Wydziału bezpieczeństwa i kontrwywiadu Komendy Głównej ZWZ w Warszawie 17 grudnia 1941 r. Skarbnikiem był por. NN „Gabriel”.

Dowódcy obwodów (batalionów):

– ul. Gródecka (Dworzec Główny): por. sł. st. kawalerii Włodzimierz Białoszkiewicz  „Grzmot” (1902-1999) – pełnił on również funkcję zastępcy komendanta okręgu, w późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez  „Kornela”.

– Hołosko: kpt. sł. st. uzbr. Jakub Maria Herchenreder (1892-po 1942) – aresztowany przez NKWD 5 kwietnia 1940 r.

– ul. Janowska (Kleparów): por. sł. st. br. panc. Stanisław Niemczycki „Leszek” (1912-?), pełnił również funkcję dowódcy grupy.

– Persenkówka (Kulparków): ppor. sł. st. kaw. Jan Jastrząb „Walkowski” (1900-po 1945) – aresztowany 9 kwietnia 1940 r.

Grupa Śląska:

– dowódca płk. NN nazwisko okupacyjne „Jankowski”,

– adiutant ppor. Michał Morciszek (1899-1987) aresztowany w kwietniu 1940 r. w Zabłotowie przy próbie przedostania się do Rumunii,

– szef sztabu por. Jan Loranz (błędny zapis Lorentz) „Lürsen” (1888-1942),

– I oficer sztabu por. Jan Przybyłek „Kozielski”.

Pozostałej obsady personalnej nie udało się ustalić[81].

Prowincja:

Szefowie organizacyjni:

– mjr sł. st. piech. Piotr Marciniak (styczeń 1940- kwiecień 1940) „Emil” (1897-1941), aresztowany i rozstrzelany 24 lutego 1941 r.,

– p.o. ppor. rez. art. Adam Teofil Telmany „Andrzej” „Jędrek” (1914-?) w późniejszym okresie działał w organizacji kierowanej przez „Kornela”.

– adiutant podchor. lub ppor. rez. Józef Widawski (?-31 marca 1940) „Józek” „Miecz” „Wid” (1914-1941) aresztowany w Drohobyczu, prawdopodobnie zamordowany w tamtejszym więzieniu w czerwcu 1941 r.[82].

Okręg III – Lwów Powiat:

– komendant a zarazem z-ca dowódcy prowincji kpt. sł. st. piech. (w dokumentach błędnie określany jako ppłk.) Antoni Berowski „Berek” „Wit” (1905-1941) – nazwisko okupacyjne Józef Piechiński, aresztowany i rozstrzelany 24 lutego 1941 r.

struktura:

Obwód Dobromil-Lisko, dowódca por. Franciszek Jaworski

Podokręg Drohobycz-Borysław:

– dowódca dr med. Erwin Czechowski (1897-1941), aresztowany i skazany na karę śmierci. Rozstrzelany w Kijowie (?) 7 lipca 1941 r.,

– szef sztabu kpt. sł. st. piech. Tadeusz Stanisław Stec „Skierow” (1907-1941). Aresztowany w Drohobyczu 31 marca 1941 r., skazany na śmierć 4 lipca 1941 roku w Kijowie i najprawdopodobniej tam rozstrzelany trzy dni później.

Obwód Rawa Ruska-Jaworów-Mościska-Gródek Jagielloński:

– d-ca Włodzimierz Młotkowski „Młot” (1902-1974),

Obwód Sambor; brak danych

Okręg IV Stanisławów – zob. Okręg ZWZ-AK Stanisławów.

Okręg V Tarnopol – zob. Okręg ZWZ-AK Tarnopol.

Okręg VI Równe (Wołyń) – zob. Okręg ZWZ-AK Wołyń.

Okręg VII Przemyśl: brak danych[83].

I.2.2. Związek Walki Zbrojnej (ZWZ-2) – Organizacja Dobrowolskiego (styczeń 1940- wrzesień 1941):

– komendant: ppłk. dypl. w stanie spoczynku Jan Maksymilian Sokołowski (styczeń 1940- marzec lub kwiecień 1940) „Trzaska” (1895-1986)[84], mjr. sł. st. art. Zygmunt Dobrowolski „Feliks” „Zygmunt” – aresztowany przez NKWD we Lwowie, płk. dypl. art. Adam Paszkowski (listopad 1940-kwiecień? 1941) „Zadora” (1891-1941) – aresztowany przez NKWD został zwolniony w czerwcu 1941 r., zmarł po uwolnieniu, ppłk. sł. st. art. Tadeusz Zygmunt Słoniewski „Sewer Wartonowicz” (1894-1960) – od kwietnia 1940 r. pełnił funkcję dublera komendanta ZWZ-2, podczas okupacji niemieckiej działał w ZWZ-AK,

– zastępca komendanta i komendant prowincji: mjr. sł. st. art. Zygmunt Dobrowolski „Feliks” „Zygmunt” – aresztowany przez NKWD we Lwowie,

– adiutant: hm. Józef Antoni Grünberg-Zielicki (?-22 czerwca 1941) (1910-1973) -aresztowany we Lwowie,

– szefowie sztabu: mjr. dypl. rez. piech. Aleksander Kloc (Klotz) „Niewiarowski” – opuścił organizację, ppor. rez. piech. Karol Kazimierz Broczyner (marzec lub kwiecień 1940-wrzesień 1941) „Jastrząb”, „Kazimierz” – podczas okupacji niemieckiej działał w ZWZ-AK,

– szefowie wywiadu: por. rez. piech. Karol Trojanowski (styczeń-maj 1940) „Radwan” (1911-1981) – wyjechał do Warszawy, Jerzy Kaden (maj-22 sierpień 1940) „Florian” – aresztowany przez NKWD, Edward Gola (sierpień 1940-czerwiec 1941) „Andrzej” „Antonii Rudy” „Janek” „Kulas” „Mak”, nazwiska okupacyjne: Jan Czaban, Fabian Czapliński Kazimierz Perz (1908-1941) – aresztowany przez NKWD, zwolniony za cenę współpracy z sowietami, po 22 czerwca podjął współpracę z gestapo, zastrzelony za zdradę w grudniu 1941 r. w Warszawie,

– kwatermistrz: kpt (mjr?) rez. sł. int. Grzegorz Stanisław Turek (styczeń-marzec lub kwiecień 1940) (1893-?) – wystąpił z organizacji,

– szef łączności organizacyjnej mjr sł. st. piech. Kazimierz Roman (styczeń- marzec 1940)    (1893-?) – zwolniony ze stanowiska.

– kierowniczka wydziału politycznego Władysława Piechowska (styczeń-16 września 1940) aresztowana pod nazwiskiem Regina Walczak i skazana w Moskwie 23 czerwca 1941 r. na 10 lat łagru.

– płatnicy (skarbnicy) NN „Batorski”; [?] Petry (Petri) (?-czerwiec 1940) „Ursyn” (?- po 1982) – aresztowany we Lwowie.

– dowódca grupy dywersyjno-sabotażowej podchor. Władysław Pasek „Fajkowy” „Wilk” (?- 22 czerwca 1940) – aresztowany we Lwowie.

Rada Narodowa przy Komendzie ZWZ-2:

– przewodniczący (styczeń-7 marca 1940) płk. rez. sł. san. Aleksander Domaszewicz (1887-1948) – aresztowany we Lwowie, zwolniony w lipcu 1940 r. wyjechał do Warszawy.

– członkowie: inż. Antonii Hollender (Związek Strzelecki) „Wilk” „Wilkoński” (1886-1967)[85], doc. dr. Franciszek Kmietowicz – zmarł w lipcu 1940 r., Jan Koj (CHD) (1888-1948) – od maja 1940 r. pełnił funkcję skarbnika, dr praw Antoni Konopacki (SN) (1893-1941) – aresztowany z początkiem czerwca 1941 r. i skazany na karę śmierci, został zamordowany w więzieniu 23 czerwca 1941 r., Adam Ambroży Lenkiewicz (1888-1943) – został aresztowany w marcu 1941 r., Władysława Piechowska sekretarka, ks. Tadeusz Walczak (CHD) – aresztowany i skazany na karę śmierci, zwolniony 2 września 1941 r., Stanisław Wasylewski (1885-1953).

– komendant miasta: por. sł. st. Bolesław Michał Ostrowski (styczeń-marzec 1940) „Bolko” „Nieczuja” – ok. 15 kwietnia 1940 r. wyjechał do Krakowa, kpt. sł. st. piech. Stanisław Mrozek (marzec-22 czerwca 1940) „Stanisław” (1899-1958) – aresztowany we Lwowie.

Okręg Stanisławów

zob. okręg ZWZ-AK Stanisławów.

Okręg Tarnopol

zob. okręg ZWZ-AK Tarnopol.

Okręg Wołyń

zob. okręg ZWZ-AK Wołyń[86].

I.2.3. Związek Walki Zbrojnej (ZWZ-1) obszar nr 3 organizacja „Kornela” (kwiecień 1940-wrzesień 1941).

– komendant: mjr/ppłk. Emil Macieliński (styczeń 1940-kwiecień 1940) „Kornel” (1892-1941) – zatrzymany przez NKWD a następnie po kilku dniach zwolniony przejął dowództwo obszaru nr 3 ZWZ-1. Został skazany na karę śmieci za zdradę przez Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej ZWZ. Został zastrzelony przez żołnierzy oddziału likwidacyjnego Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Komendy Głównej ZWZ w Warszawie 17 grudnia 1941 r.

– zastępca: por./kpt. rez. piech. dr Władysław Zych „Falko” „Piechota” (maj-sierpień 1940), pełnił również funkcję komendanta okręgu nr I. Przeniesiony na stanowisko p.o. okręgowego delegata rządu RP, mjr sł. st. piech. Marian Stanisław Włodarkiewicz (wrzesień- październik 1940) „Pszonka” (1894-1968) – rozszyfrowany przez NKWD przedostał się do Warszawy, por./rtm.? sł. st. kaw. Włodzimierz Białoszewicz (maj-wrzesień 1941) „Grzmot”, „Sław”? – podczas okupacji niemieckiej członek ZWZ-AK, por. sł. st. br. panc. Stanisław Niemczycki (maj 1940-wrzesień 1941) „Leszek” (1912-?) – podczas okupacji niemieckiej członek ZWZ-AK.

– szef wywiadu: kpt. rez. piech. Roman Kędzierski (?-czerwiec 1940) „Sosna” – aresztowany przez NKWD, kpt. Włodzimierz Młotkowski „Młot” (20 września 1940-28 marca 1941) – aresztowany przez NKWD w Czerniowcach, został szybko zwolniony i odszedł na stanowisko szefa służby bezpieczeństwa. W późniejszym okresie nadal działał w strukturach ZWZ, kpt. obs. sł. st. lotn. Edward Adolf Metzger „E II”, „Hasling”, „Kettling” „M I” „Mitręga” (1906-1941). Zatrzymany przez NKWD w Czerniowcach i wkrótce potem zwolniony. Zastrzelony w Warszawie za zdradę w grudniu 1941 r.

– szefowie bezpieczeństwa: kpt. obs. sł. st. lotn. Edward Adolf Metzger, kpt. Włodzimierz Młotkowski „Młot”, ppor. rez. piech. Jan Król (maj- wrzesień 1941) „Tadeusz” (1901-1944) – w późniejszym okresie nadal działał w strukturach ZWZ.

– kierownicy radiostacji i szyfrów: podchor. kaw. Andrzej Piniński (luty-22 czerwiec 1940) „Jacek” (1909-1941) – aresztowany we Lwowie w maju 1940 r., zwolniony po wyrażeniu zgody (pozornej) na współpracę z NKWD, ponownie aresztowany i skazany na karę śmierci, rozstrzelany 24 lutego 1941 r., podchor. Feliks Gyurkovich (czerwiec-wrzesień 1940) “Piotr” (1903-po 1941?) – zagrożony opuścił Lwów, został aresztowany podczas podróży do Bukaresztu (być może w Czerniowcach). Pozostałych danych dotyczących obsady tej komórki nie udało się ustalić.

– szef służby zdrowia: mjr. rez. sł. san. doc. dr. Adam Gruca „Adam” (1893-1983). Podczas okupacji niemieckiej działał nadal w ZWZ-AK.

– skarbnik: NN „Wolski” (?-wrzesień 1941) (według Jerzego Węgierskiego może chodzić o Zbigniewa Jarockiego).

– komisja kontroli finansowej: NN „Zenon”, Zbigniew Jarocki „Zbyszek Kudłaty”[87].

Okręg Lwów-Wschód:

– komendant por./ kpt.(?) rez. piech. Władysław Zych (maj-sierpień 1940) „Piechota” – pełnił również funkcję zastępcy komendanta obszaru; por. sł. st. br. panc. Leszek Kazimierz Kozioradzki (wrzesień 1940-wrzesień 1941) „Bohowityn”, „Wiktor” (?) – podczas okupacji dalej działał w ZWZ-AK.

– zastępca por. rez. piech. doc. dr. inż. Władysław Ludwik Herman (maj-sierpień 1940),  „Strzelecki” (1901-1981) – podczas okupacji niemieckiej komendant okręgu Stanisławów AK.

– adiutant ppor. rez. piech. mgr. Zygmunt Piątkiewicz (maj-sierpień 1940) „Paweł I” (1913-1941) – przeszedł do Okręgowej Delegatury Rządu RP.

– szef kontrwywiadu: Władysław Grzędzielski (maj-sierpień 1940) „Bożyk” (1904-1949 lub 1950) – przeszedł do Okręgowej Delegatury Rządu RP.

Struktura:

– Obwód Zielona: dowódca st. sierż./ppor. Paweł Jasiński – podczas okupacji niemieckiej działał w ZWZ- AK.

– Obwód Łyczaków: dowódca ppor. rez. piech. mgr. Zygmunt Piątkiewicz „Paweł I” (1913-1941) – pełnił równocześnie funkcję adiutanta komendanta okręgu.

– Obwód Podzamcze: dowódca NN „Brat”, ****Leszek NN „Biały” – prawdopodobnie był to kpt. rez. piech. Bronisław Biały (?- maj 1940).

– Obwód Śródmieście: dowódca: kpt. rez. piech. Kazimierz Stanisław Rutkowski „Smrek” (1899-1941) – aresztowany w lutym 1941 r. i zamordowany w więzieniu na Zamarstynowie 26 czerwca 1941 r.[88].

– Okręg Lwów – Zachód: komendant por./rtm.? sł. st. kaw. Włodzimierz Białoszewicz „Grzmot”, „Sław” (maj 1940-maj 1941) – odszedł na stanowisko zastępcy komendanta obszaru, kpt. rez. piech. inż. Fryderyk Staub (maj-wrzesień 1941) „Janka” (1899-1982)- Odszedł na stanowisko komendanta okręgu, podczas okupacji niemieckiej żołnierz ZWZ-AK.

– z-ca komendanta lub szef sztabu: kpt. rez. piech. inż. Fryderyk Staub (maj 1940- maj 1941)[89].

– Prowincja: komendant p.o. ppor. rez. art. mgr Adam Teofil Telmany (kwiecień-lipiec 1940) – zagrożony wyjechał ze Lwowa, został aresztowany pod koniec września 1940 r. podczas próby przejścia do Rumunii, Włodzimierz Młotkowski (lipiec-20 września 1940) – przeszedł na stanowisko szefa wywiadu obszaru; por./rtm.(?) sł. st. kaw. Włodzimierz Białoszewicz  „Sław” – pełnił również funkcję komendanta okręgu[90].

 

I.2.4. Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) – Komenda Okupacji Sowieckiej (styczeń 1940-sierpień 1940).

– komendant okupacji: gen. bryg. sł. st. Michał Karaszewicz- Tokarzewski „Stolarski” „Torwid”, aresztowany przez NKWD.

– pomocnik komendanta okupacji lub szefa sztabu ppłk. dypl. sł. st. piech. Stanisław Władysław Spytek-Pstrokoński (1897-1952) „Ciosiański”, „Stefan Łaziński” nazwisko okupacyjne Stanisław Dąbrowski, aresztowany 21 lub 22 czerwca 1940 r., zwolniony 6 lipca po wyrażeniu zgody na podjęcie współpracy ponownie aresztowany przez NKWD 21 lipca 1940 r., 26 września 1941 r. Sąd Kapturowy przy KG ZWZ skazał go na karę śmierci za zdradę (wyrok zawieszony), zrehabilitowany pośmiertnie 23 lipca 1959 r.

– zastępca pomocnika komendanta okupacji lub szefa sztabu: ppłk. sł. st. piech. Alfred Greffner (1890-1942?) „Motyka”, nazwisko okupacyjne Tadeusz Olszewski, dotarł do Lwowa pod koniec lipca 1940 r., skazany na 8 lat łagru, zmarł w łagrze[91];

 

I.2.5. Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) – Komenda Okupacji Sowieckiej (2 listopada 1940- lipiec 1941).

– komendanci okupacji: płk. sł. st. piech. Leopold Okulicki „Mrówka” (1898-1948) – aresztowany i wywieziony do Moskwy, zwolniony 12 sierpnia 1941 r., p.o. mjr. dypl. Aleksander Kloc (Klotz) (styczeń 1941- lipiec 1941) – wyjechał do Wilna, ppłk. dypl. w stanie spoczynku Jan Maksymilian Sokołowski (lipiec 1941) „Trzaska” (1895-1986) – wyjechał do Warszawy.

– szefowie sztabu: mjr. dypl. Aleksander Kloc (Klotz) (listopad 1940-styczeń 1941) – objął komendę okupacji, mjr rez. piech. mgr Jerzy Neugebauer (styczeń 1941) „Grabowski” (1893-1969)[92].

Okres okupacji niemieckiej (1941-1944).

1. Komenda Obszaru nr 3 ZWZ-AK.

– komendant: gen. bryg. Kazimierz Sawicki (20 września 1941-31 lipca 1943)  „Prut” „Opór”, „Dziadek” – odszedł do Warszawy do Biura Inspekcji KG AK, płk. sł. art. (podczas akcji Burza uprawniony do posługiwania się stopniem generała brygady), Władysław Jakub Filipkowski (1 sierpnia 1941-31 lipca 1944) „Stach” „Orkan” „Janka” (w górę)  „Cis” (w dół) (1892-1950) – od 30 czerwca 1944 r. dowódca Okręgu Korpusu nr VI, wyjechał do Żytomierza na rozmowy, tam w nocy 2/3 sierpnia 1944 r. aresztowany, a następnie internowany przez władze sowieckie.

– zastępca komendanta (dowódcy OK nr VI): płk. sł. st. piech. Franciszek Studziński (30 czerwca-31 lipca 1944) (1893-1964) – nazwisko okupacyjne Andrzej Radwan, wyjechał do Żytomierza na rozmowy, aresztowany w nocy 2/3 sierpnia 1944 a następnie internowany przez władze sowieckie.

– adiutant komendanta obszaru: por. rez. kaw. Zygmunt Łanowski (28 lipca-31 lipca 1944)  „Damian” (1911-1989) – wyjechał do Żytomierza na rozmowy, aresztowany tam w nocy 2/3 sierpnia 1944 r., a następnie internowany przez władze sowieckie.

– szef sztabu ppłk. sł. st. piech. Mieczysław Karol Dobrzański (wrzesień 1941-3 grudnia 1942) „Leon”, „Stefan” (1897-1943), nazwisko okupacyjne Józef Łącki, Józef Zalewski, aresztowany przez Niemców, zginął w Oświęcimiu 11 października 1943 r., mjr/ppłk. sł. st. piech. Tadeusz Wojciech Wojciechowski (7 grudnia 1942-4 października 1943 do 10 stycznia 1943 jako p.o.) „Ryszard”, „Korab”, „Konrad”, „Ragoza”, „Szreniawa” (1908-1944) nazwisko okupacyjne Kozicki, Tadeusz Wysocki, aresztowany i rozstrzelany 14 stycznia 1944 r., mjr/ppłk. dypl. sł. st. piech. Feliks Jansen (18 października 1943-28 lipca 1944) „Kamil”, „Nawar”, „Sylwa”, „Modrzew” (1900-1970) – czerwcu 1944 r. wyznaczony na komendanta obszaru lwowskiego organizacji NIE, mjr/ppłk. dypl. piech. Henryk Pohoski (28-31 lipca 1944) „Walery” (1909-1987) – wyjechał do Żytomierza na rozmowy, aresztowany w nocy 2/3 sierpnia 1944 r., a następnie internowany przez władze sowieckie.

– adiutant szefa sztabu: ppor. rez. art. Roman Maksymowicz (sierpień- październik 1943) „Tomasz” (1916-?) – spalony, czasowo wyjechał ze Lwowa.

– sekretarki szefa sztabu: Stanisława Jakubowska (2 października 1941-wiosna 1942)  „Marta” (1899-1979 ) – przeniesiona na stanowisko kierownika oddziału V sztabu komendy obszaru, Maria Alojza Chęcińska (wiosna 1942-3 grudnia 1943) z d. Niemiec „Maria” (1913-?) nazwisko okupacyjne Maria Zalewska – aresztowana i zwolniona 29 grudnia 1943 r., Anna Grossekówna (grudzień 1942-14 maja 1943) „Koja” („Kaja”) (1907-1944) – aresztowana zmarła w obozie w Oświęcimiu 4 stycznia 1944 r., Zofia Maria Szwabowiczówna (maj 1943-5 październik 1943)  „Klaudia” – „spalona” musiała wyjechać ze Lwowa[93].

– Oddział I Organizacyjny: mjr rez. piech. mgr Jerzy Neugebauer (listopad lub grudzień 1941- luty 1942) „Piotr” (1893-1969), rtm./mjr dypl. rez. kaw. Kornel Stasiewicz (luty 1942 -25 marca 1944) „Kostek”, „Jacek”, „Prosper” (1898-1944) – przeniesiony na stanowisko szefa sztabu okręgu Lwów, kpt./mjr sł. st. piech. Bolesław Tomaszewski (25 marca 1944 – 12 czerwca 1944) „Bat”, „Bolesław”, „Warta” (1909-1985) – jednocześnie pełnił funkcję szefa oddziału III w sztabie komendy obszaru, przeniesiony na stanowisko dublera szefa sztabu komendy okręgu Lwów, kpt. sł. st. piech. Fryderyk Karol Toth (12 czerwca-31 lipca 1944) „Łasica”? (1896-1982).

– zastępca szefa oddziału ppor. rez. piech. Karol Kazimierz Broczyner (1941- 1 września 1943) „Gwóźdź” (1897-1965) nazwisko okupacyjne Zasławski – przeniesiony do rezerwy,

sekretarka Emilia Kurdybacha z d. Ehrenkreutz (1941-31 lipca 1944) „Elza” (1908-1988),

kierownik referatu legalizacji ppor./por. rez. piech. Stanisław Eugeniusz Kuliński (20 grudnia 1943- 31 lipca 1944) „Skrzypek”, „Papcio” (1903-1954).

– kierownik komórki opieki nad uwięzionymi członkami AK Ludwika Smagaczowa (stycznia 1944- 31 lipca 1944) „Modesta” (1911-1983) nazwisko okupacyjne Ludwika Łowicka.

– kierownik komórki opieki społecznej nad nieżyjącymi członkami AK: Maria Izabela Weberowa z d. Szczęścikiewiczówna (3 stycznia-17 maja 1944) „Ludmiła” (1899-1975) – maju kierowanie komórką przejęła Ludwika Smagaczowa „Modesta”.

– komórka „IKO” łączności konspiracyjnej z obozami jenieckimi i ośrodkami robotniczymi w III Rzeszy referentka dr med. Irena Pelczarska (13 maja 1943-31 lipca 1943) „Laura” (1911-1990) – pełniła również funkcję referentki sanitarnej WSK okręgu Lwów.

– Wojskowa Służba Kobiet (WSK) (utworzona w lipcu 1942 r.): dowódca Wanda Jamiołkowska (1 lipca 1942-31 lipca 1944) „Paulina”, „Grażyna”, „Weronika” (1907-1961), nazwisko okupacyjne Wanda Jelska.

– zastępca: hm. Maria Stefania Stipalówna (jesień 1942-31 lipca 1944) „Bogna”, „Luna” (1903-2000) – równocześnie pełniła funkcje komendantki Chorągwi Lwowskiej Pogotowia Harcerek oraz Szarych  Szeregów Żeńskich, organizator i uczestnik tajnego nauczania.

– sekretarka Romana Iżycka (?- 31 lipca 1944) „Krzysia” (1919-1999).

Wojskowy Sąd Specjalny (WSS).

– przewodniczący: kpt./mjr dypl. sł. st. piech. Henryk Pohoski (listopad 1941-13 marca 1943) „Walery” (1909-1987) – równocześnie szef oddziału II w sztabie komendy obszaru Lwów, ppłk. sł. st. sap. Jan Władysław Władyka (13 marca-15 września 1943) „Adaś” – równocześnie szef oddział VIII w sztabie komendy obszaru Lwów NN (15 września 1943- ?)  „Romański”.

– referat żandarmerii (utworzony 1 stycznia 1944) jego obsady nie udało się ustalić[94].

– Oddział II a-wywiad (od marca 1942 oddział II wywiad i kontrwywiad): kpt/mjr/ppłk. Henryk Pohoski (wrzesień 1941-31 lipca 1944) „Walery”, „Adolf”, „Stawisz” nazwiska okupacyjne Jan Jodełko, Henryk Lach, Kazimierz Stasiun, Antoni Wróbel – od 28 lipca 1944 r. występował jako szef sztabu, wyjechał do Żytomierza na rozmowy, tam aresztowany w nocy 2/3 sierpnia 1944 r. a następnie internowany przez władze sowieckie. Uciekł 12 września 1944 r.

– zastępca: ppor./ por. rez. piech. Czesław Dzierżek (1941-15 lutego 1943) „Wilhelm”, „Czesław” (1909-1944) – przeszedł na stanowisko szefa oddziału II b w sztabie komendy obszaru Lwów, por./kpt. rez. piech. hm Leopold Adamcio (?- 31 lipca 1944) „Karol” (1904- 1978);

– kierownik wywiadu wojskowego: por./kpt. por./kpt sł. st. Antoni Chmielowski – cichociemny (20 grudnia 1943- 31 lipca 1944) „Wroński” (1914-1969).

– kierownik wywiadu kolejowego: inż. Henryk Zaleski (?- 31 lipca 1944) „Włodzimierz”, „Twardowski”, „Eulalia” (?- 1946 lub 1947).

– zastępca: ppor. cz. w.  Kazimierz Marian Zimmer (?-31 lipca 1944) „Wika” (1902-1978).

– kierownik wywiadu szosowego: ppor. rez. piech. Stanisław Lachowicz (1941-?) „Wiktor” (1912-1992) – przeniesiony na stanowisko kierownika ewidencji i zastępcy kierownika wywiadu wojskowego.

– kierownik wywiadu szpitalnego: Eugeniusz Kudła (?-31 lipca 1944) Witold (?-1965)[95].

– kierownik wywiadu przeciw ukraińskiego: Lech Sadowski (8 października-grudnia 1941) „Wasyl” (1917-1991) nazwisko okupacyjne Lesław Lerski – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału VI (BIP) komendy obszaru, ppor. inż. Stanisław Bezdek (grudzień 1941-grudzień 1942) „Wiesław”, „Władysław” (1900-1980), ppor. cz. w. mgr Marian Chirowski (grudzień 1942-31 lipca 1944) „Zmora”, „Berski” (1906-1983)[96].

– oddział II b – kontrwywiad (od marca 1942 oddział II wywiad i kontrwywiad): ppor. rez. piech. Zbigniew Makusch (1941-ok. 10 września 1942) „Grom”, „Kazimierz”, „Kalwin”, „Zbyszek” (1906-1983) – podczas pobytu w Warszawie uległ wypadkowi, urlopowany a później przeniesiony do KG AK, sierż. podchor. inż. Juliusz Vacqueret (20 września-27 grudnia 1942) „Juliusz”, „Kwiryn” – pełnił również funkcję szefa kontrwywiadu w komendzie okręgu Stanisławów, zawieszony w czynnościach, uciekł. Wyrokiem WSS z dnia 27 stycznia 1943 r. skazany na karę śmierci[97], ppor. rez. piech. Jan Król „Grzegorz” „Gazda”, przeniesiony do rezerwy (1901-1943 lub 1944) – aresztowany 13 maja 1943 r. i wywieziony do obozu w Oświęcimiu gdzie zmarł, por. rez. piech. Czesław Dzierżek „Wilhelm” „Czesław”, „Marek” (1909-1944) – aresztowany 4 października 1943 r. i rozstrzelany we Lwowie 14 stycznia 1944 r., por. NN (20 września 1943-?)  „Halada”?; kpr. pochor./ppor. cz. w. Jerzy Kazimierz Polaczek (marzec lub kwiecień-31 lipca 1944) „Dwera” (1919-1997) – aresztowany przez sowietów i wywieziony w głąb ZSRR.

– zastępca podchor./ppor. rez. piech. Bohdan Rogoliński (październik? 1941-październik 1942) „Krzysztof” – przeniesiony w stan spoczynku, 1 listopada 1942 r.  przekazany do dyspozycji KG AK, por. hm. Zygmunt Lang (jesień 1941-październik 1942) „Ostoja”, „Żaba (1905-1965) – członek Szarych Szeregów o pseudonimie „Zyga”, przeniesiony na stanowisko szefa sieci zapasowej kontrwywiadu miasta Lwowa.

– kierownik kancelarii: Irena Kościałkowska „Kresowianka”, „Kama” (1918-?)

Inspektorat I

– kierownik: por. sł. st. art. Witold Paweł Szredzki (1 października 1942-20 stycznia 1943)  (1911-1968) – przeniesiony do okręgu Lwów;

Inspektorat II: NN „Berko” (1 października 1942- ?).

– komórka więzienna: kierownik (?-5 grudnia 1943) NN „Szumirski”, Stanisława Szumirska (grudzień 1943- lipiec 1944) „Słowik”.

– referat (biuro legalizacji): kierownik artysta plastyk Tadeusz Gryglaszewski nazwisko okupacyjne Marian Pokryszko (?), Kazimierz Wojnar, plut. podchor. rez./ppor. rez. art. Stefan Wiesław Pempel (?-13 stycznia 1943) „Borys” (1915-?) – „spalony”, przeniesiony do rezerwy, wyjechał do Warszawy, ppor. rez. piech. Bernard Edmund Nuszkowski (1 kwietnia 1943-4 października 1943) „Lang” (1913-1944) nazwisko okupacyjne Edmund Lang – aresztowany we Lwowie i rozstrzelany 14 stycznia 1944 r., por. cc Antonii Chmielowski  „Wołk”, „Wilk” (październik 1943-20 grudnia 1943) – przeniesiony na stanowisko szefa wywiadu wojskowego.

– kierownik ewidencji i kartoteki: ppor. sł. st. czw. w. Władysław Janiszewski? „Zbigniew”

– łączniczka: Józefa Kościałkowska „Zet” (1897- 1978).

– maszynistka: NN „Kama” (1918-?)[98].

Oddział III (Operacyjny): mjr/ ppłk. dypl. Tadeusz Wojciechowski (20 kwietnia 1942-10 stycznia 1943) „Ryszard” (1908-1944), mjr. dypl. sł. st. piech. cc Jan Kazimierz Lech „Czarny”, „Granit” (1908-1944), kpt./mjr dypl. sł. piech. Bolesław Tomaszewski „Bat”, „Ostroga”, „Bolesław”, „Warta” – od 25 marca 1944 r. pełnił również funkcję szefa oddziału I.

– zastępca szefa oddziału: p.o. por. rez. piech. Ludwik Czaykowski „Zygmunt”, „Karol”.

– referat przerzutów powietrznych: ppor. cz. w. Maksymilian Kaucki (15 czerwca 1943-31 lipca 1944) „Antoni P” (1895-1889) nazwisko okupacyjne Antoni Turski.

– zastępca kpr./ ppor. cz. w. NN  “Lech” (?-31 lipca 1944).

Komendantowi oddziału III podporządkowano we wrześniu 1943 r. oddział dyspozycyjny krypt. „Grom”, „Rysy”[99] działający na terenie Przemyśla. Powstał on w maju 1943 r. i liczył 164 żołnierzy. Dowódcami oddziału byli por. Lucjan Koć „Czaruś”, „Iskra” (12 maja 1943-12 kwietnia 1944) – aresztowany i rozstrzelany 24 lub 25 maja 1944 r. pod Nienadową,

por. Edmund Popek „Żbik” (kwiecień 1944-8 maja 1944) – aresztowany i rozstrzelany 17 maja 1944 r., plut. podchor. rez./ppor. art. Tadeusz Kosiński (maj-12 lub 29 czerwca 1944)  „Turoń” (ur. 1920-?) – przeniesiony do referatu przerzutów powietrznych.

– zastępca dowódcy: ppor./por. rez. art. Roman Maksymowicz (13 maja-sierpnia 1943 oraz grudzień 1943-kwiecień 1944) „Dąb”, „Tomasz” (1916-?) – w przerwie pełnił funkcję adiutanta szefa sztabu., został następnie przeniesiony do referatu przerzutów powietrznych. Pod koniec czerwca 1943 r. oddział dyspozycyjny podporządkowano komendzie okręgu krakowskiego AK[100].

Oddział IV (kwatermistrzostwo):

– kwatermistrz ppłk. sł. st. art. Tadeusz Zygmunt Słoniewski (marzec lub kwiecień 1942-koniec sierpnia 1942) „Sewer” (1894-1960) nazwisko okupacyjne Adolf Schwartz –   przeniesiony na stanowisko szefa artylerii, mjr. dypl. sł. st. piech. Feliks Janson (koniec sierpnia 1942-październik 1943) „Julian” („Julek”), „Kamil” (1900-1970) – przeniesiony na stanowisko szefa komendy obszaru, p.o. kpt. sł. st. lotn. Józef Zieliński (marzec 1944) „Orzeł” (1899-po 1946) – następnie kierownik referatu lotniczego, mjr. rez. kaw. Kazimierz Karol „Jarosław”?, „Marszyński” (2 kwietnia-31 lipca 1944) „Strzemię” nazwisko okupacyjne Karol Strzelecki – po zakończeniu akcji Burza wstąpił do Armii Berlinga, mjr. sł. st. art. NN (16-31 lipca 1944) „Mar”.

W skład oddziału IV wchodziły następujące służby:

– służba uzbrojenia komendant: por. rez. sł. uzbr. cc Wincenty Michalczewski (październik 1942-17 kwietnia 1943) „Mir”, „Celt” (1909-1999) – aresztowany przez gestapo, do końca wojny przebywał w obozach koncentracyjnych, kpt. sł. st. piech. Franciszek Starak (maj 1943-luty 1944) (1889 lub 1891-1944) – zmarł 3 lub 4 marca 1944 r.

– służba intendentury komendant: p.o. kpt. rez. sł. int.  Rudolf Franciszek Voisé (1942-31 lipca 1944) „Sacra”, „Suchar” (1894-1977).

– służba taborowa jej komendantem był prawdopodobnie Franciszek Karol Rodziewicz (czerwiec-31 lipca 1944) (1894-?).

– służba motorowa komendant ppor. rez. inż. „NN”.

– służba zdrowia komendant: mjr. rez. sł. san. prof. dr Adam Gruca (1942-sierpień 1943) „Oskar” (1893-1983) – zagrożony aresztowaniem przez Niemców oraz w obawie przed śmiercią ze strony UPA wyjechał ze Lwowa, ppor./por. rez. sł. san. Stefan Alojzy Heintsch (1 września 1943-maj 1944) „Zdzisław” (1891-1954) – aresztowany, ppłk. rez. sł. san. Antoni Sabatowski (26 maja-31 lipca 1944) „dr. Antonii” (1890-1967).

– zastępca: mjr. dypl. sł. st. san. cc Leon Wojciech Jan Bazała (17 czerwca-31 lipca 1944) „Strwiąż” – po akcji “Burza” aresztowany przez sowiecką bezpiekę i internowany.

– referat artylerii: komendant ppłk. sł. st. art. Tadeusz Zygmunt Słoniewski (sierpień 1942-31 lipca 1944) (1894-1960).

– służba duszpasterska: ks. ppłk. (dziekan) Zygmunt Truszkowski (10 września 1943-31 lipca 1944) „Dobrosław” (1876-1949).

– Wojskowa Służba Ochrony Powstania (WSOP), starsi inspektorzy: por. rez. NN (7 grudnia 1943-1 czerwca 1944) „Gabriel”, „Bogusław” – przeniesiony do rezerwy; NN “Leszczyski” (listopada 1943- ?).

– referat lotniczy kierownik: p.o. kpt. obs. sł. st. lotn. cc Zygmunt Franciszek Policiewicz (27 października 1943-15 marca 1944) Jodła” (1907-1965) – przeniesiony na stanowisko zastępcy, p.o. kpt. pilot sł. st. lotn. Józef Zieliński (15 marca 1944-31 lipca 1944) „Orzeł”, (1899-1946).

– zastępca: p.o. kpt. obs. sł. st. lotn. cc Zygmunt Franciszek Policiewicz (15 marca-1 lipca 1944) „Jodła” (1907-1965) – odkomenderowany do Warszawy, pozostał we Lwowie.

– komórka meteorologiczna (w ramach referatu lotniczego od sierpnia 1943) kierownik: por. rez. art. Eugeniusz Rybka (19 sierpnia 1943-31 lipca 1944) „Roch” (1898- 1988).

– zastępca: st. szer. podchor. dr Jan Mergentaler  (19 sierpnia 1943-31 lipca 1944) „Jacek” (1901-1995)[101].

Oddział V a (Vk) (łączność konspiracyjna):

– kierownik Maria Alojza Chęcińska (ok. 5 września 1941-marzec 1942 ) z d. Niemiec,  „Maria” (1913-?), nazwisko okupacyjne Maria Zalewska – przeniesiona na stanowisko sekretarki szefa sztabu i referentki do spraw budżetowych; Stanisława Jakubowska (marzec 1942- 25 stycznia 1943) „Łucja”, „Marta” (1899-1979) nazwisko okupacyjne Marta Łącka – „spalona” i urlopowana, 5 marca 1943 r. wyjechała do Warszawy; Janina Grabska Wojciechowska-Treterowa (21 styczeń 1942-22 grudzień 1943) „Jaśka” (1908-1957) – „spalona” i urlopowana; inż.  Emilia Maleczyńska (22 grudnia 1943-31 lipca 1944), „Luiza”, „Solveg” (1899-1981).

– łączność wewnętrzna oddziału: kierownik poczty: Maria Pollo „Ewelina” (?- 1978).

– łączność zewnętrzna oddziału: kierownik mgr Anna Mazurkówna (1942-14 maja 1943), „Gila”, „Giga” (?) – aresztowana; Bronisława Sokulska (maj 1943-31 lipca 1944), „Kimcia”.

– szyfry: kierownik inż. Emilia Maleczyńska (1942-22 grudnia 1943), „Luiza” „Solveg” (1899-1981); Janina Orska (grudzień 1943-31 lipca 1944), „Basia”[102].

Oddział V b (Vo) (łączność operacyjna):

– komendant kpt. sł. st. łącz.  Marian Schmidt (styczeń/luty-koniec czerwca 1942), „Andrzej” – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału łączności operacyjnej w sztabie komendy okręgu Lwów; mjr/ppłk. sł. st. łączn. Franciszek Domurat (1986-po 1952), „Sławiński”, nazwiska okupacyjne Jerzy Lipski, Lipniewicz Józef Sokołowski – aresztowany przez Niemców zbiegł z transportu do obozu koncentracyjnego w październiku 1943 r.; kpt./ mjr. sł. st. łączn. Leopold Franciszek Piątkiewicz (1 września 1943-31 lipca 1944), „Bohdan”, „Dach” (1901-1984).

– zastępca: ppor./por. rez. łączn. inż. Wacław Olczak (?-maj 1943), „Henryk” (1911-1944), nazwisko okupacyjne Gajewski – aresztowany 9 lutego 1944 r. a następnie zwolniony, kilka dni później ponownie aresztowany zginął w obozie koncentracyjnym w Stutthof 26 lipca 1944 r.; kpt. sł. st. łączn. NN (maj-29 czerwca 1944) „Trzos” (1897-?) – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału łączności operacyjnej w komendzie okręgu Stanisławów AK.

– sekretarka: dr Maria Grzędzielska (?-kwiecień 1944), „Monika”, „Florian” (1906-2000) – po zakończeniu akcji Burza więziona w łagrach sowieckich; Franciszka Helena Oriolowa (1906-1973), „Lena”.

– dział radiowy: dowódca Witold Łopatto (wrzesień 1943), „Batory” (1911-?) – po pięciu dniach opuścił Lwów; st. sierż./ ppor. cz. w.  sł. st. łączn. Józef Sosnowski (wrzesień 1943-14 lutego 1944), „Maria” – aresztowany; ppor. rez. łączn, cc. Roman Władysław Wiszniowski (17 lutego 1944-29 czerwca 1944), „Harcerz”, „Irys”, „Orion” (1920-1989) – pełnił również funkcję dowódcy plutonu radiowego; kpt./mjr. sł. st. łączn. Marian Schmidt (29 czerwca 1944-31 lipca 1944) „Szczęsny” (1909-1957)[103].

– dział (kompania) telefoniczna: dowódca por. rez. łączn. dr praw NN, „Toga” (wrzesień-październik 1943); kpt. sł. st. łączn. Aleksander Rauch (listopad 1943-maj 1944), „Dymian” (1891-?); kpt. sł. st. łączn. NN (maj- 29 czerwca 1944), „Trzos” (1897-?) –  jednocześnie zastępca dowódcy oddziału łączności operacyjnej.

– park łączności: dowódca ogn. podchor./ppor. rez. art. inż. Julian Stefan Wiktor (wrzesień 1943? -31 lipca 1944), „Adam” (1910-1953)[104].

Oddział VI (BIP).

Dowódca: Lech Sadowski (grudzień 1941-25 kwietnia 1942), „Wasyl” (1917-1991) – aresztowany a w kwietniu 1943 r., odbity z więziennego szpitala w kwietniu 1943 r., a w maju tr. przerzucony do Warszawy; mjr. Władysław Grzędzielski, „Eden” „Błażej”, „Andrzej” (1904-1949); Mirosław Żuławski „Radca” „Felicjan” (1913-1995).

– kierownik łączności konspiracyjnej: dowódca Janina Przeździecka (marzec 1942-sierpień 1943), „Mira”, „Rysia”, Magdalena – przeniesiona do Warszawy; Danuta Dowmontówna  (sierpień-4 październik 1943), „Jolanta” – aresztowana i  rozstrzelana we Lwowie 14 lutego 1944 r.

– sekretarka i kierowniczka poczty: Waleria Rzeczycka (?-31 lipca 1944), „Rena” (1904-1975).

– kierownik komórki ukraińskiej „C”: NN “Cezary” (?- marzec 1944); NN „Czaruś”.

– kierownik komórki informacyjnej „D”: dr Artur Kopacz (styczeń 1942-?)  „Iwan” (1884-1962).

– kierownik komórki nasłuchów „E”: Danuta Dowmontówna (wiosna 1942-sierpień 1943, „Jolanta” (1915-1944) – przeniesiona na stanowisko szefa komórki łączności konspiracyjnej BIP; ppor./por. rez. kaw. mgr. Zygmunt Łanowski (sierpień 1943-28 lipca 1944) „Damian”, „Ernest” (1911-1989) – mianowany adiutantem generała Władysława Filipkowskiego.

– kierownik komórki redakcyjnej „F”: Mirosław Żuławski (grudzień 1941-12 kwietnia 1944), „Radca”, „Felicjan” (1913-1995) – przeniesiony na stanowisko szefa BIP; lekarz Kazimierz Traciński [Trzciński]  (15 kwietnia-31 lipca 1944) „Juhas”, „Felicjan” (1917-?).

– komórka techniczna i drukarska „G”: kierownik Adam Veit, „Bazyli”; ppor. sł. st. art. Lesław Marian Głączyński (luty 1942-15 stycznia 1944), „Bolesław”, „Dionizy” (1913-?) – przeniesiony do inspektoratu Lwów miasto; mgr Stanisław Markowski (1 marca 1944-31 lipca 1944), „Rózga”, „Gerwazy” (1911-1945?).

– kierowniczka komórki kolportażu: Maria Skierska (marzec 1941-1942?), „Konstancja”, „Halina”?;  NN (1942?-31 lipca 1944);  Halina (1916-?).

– kierownik akcji „N” komórka „I”: prof. dr August Zierhoffer (styczeń 1942- ?) (1893-1969).

– kierownik komórki pomocy żołnierzowi (PŻ) „J”: Maria Żygulska z d. Szaszkiewiczówna (?-31 lipca 1944), „Janina” (1893-1956).

– kierownik komórki antykomunistycznej „K”: ppor. cz. w. Stefan Stablewski (?) vel Marian Orliński (luty-31 lipca 1944), „Baltazar”, „Góral”, „Tatar” (1906 lub 1909-po 1950)[106].

Oddział VII (finansowy).

– kierownik: st. bomb. rez. art. Zdzisław Strzembosz (styczeń 1943-31 lipca 1943), „Józef”, „Stanisław” (1905-1970).

– referentka ds. budżetowych: Maria Alojza Chęcińska (wiosna-3 grudnia 1942) z d. Niemiec „Maria” (1913-?) nazwisko okupacyjne Maria Zalewska – aresztowana a następnie zwolniona wyjechała do Warszawy;

– komisja rewizyjna. Członkowie: 1942 – Zofia Grabska; inż. Tadeusz Gumiński; 1943 – NN „Jan”; NN „Butrym”.

– komórka „Asco” (opieka nad więźniami w obozach i ich rodzinami): kierownik Stefania Bachman z d. Augustinówna (17 lutego-5 grudnia 1943), „Wiera” (1920-?) – urlopowana[106].

Oddział VIII saperów i kedywu (w 1942 roku- Związek Odwetu- ZO):

– dowódca mjr/ppłk. sł. st. sap. Jan Władysław Władyka (1 października 1944-31 lipca 1944), „Łopot”, „Janina”, „Adaś”.

– zastępca oraz dowódca oddziałów dyspozycyjnych: cc por/rtm. rez. kaw. Stanisław Gilowski (czerwiec 1943-31 lipca 1944) „Gotur”, „Limba”, „Sosna”,  „Jan” (1900-1974).

Oddziały dyspozycyjne dywersyjno- sabotażowe.

– oddział nr 1 krypt. „Jastrząb”: dowódca ppor. rez. piech. Marian Mehrenholc (I półrocze 1943-kwiecień lub maj 1944), „Wiktor” (1912 lub 1913-1944) nazwisko okupacyjne Solski – równocześnie pełnił funkcję Komendanta Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB). Zagrożony aresztowaniem wyjechał do Warszawy; ppor. cz. w. Mirosław Wigierski (maj?-31 lipca 1944), „Eryk” (1911-1991).

– oddział nr 2 krypt. „Jesiotr”: cc ppor./por. sł. st. Aleksander Kułakowski (marzec-10 grudnia 1943), „Rywal” (1916-1944) – przeniesiony do komendy okręgu Tarnopol; wachm./st. wachm. sł. st. żandarmerii Władysław Piasecki (styczeń-31 lipca 1944), „Jurek” (1910-?)[107].

Komenda Okręgu Lwów ZWZ-AK.

– komendant: ppłk. sł. st. piech. Władysław Smereczyński (październik 1941-17 grudnia 1942) „Essem”, „Stefan”, „Halny” „Dąb” (1895-1958) – aresztowany i wysłany do obozu koncentracyjnego; p.o. ppłk. piech. sł. st. Adolf Galinowski (grudzień 1942-marzec 1943),   „Robert”, „Żbik” (1897-1944) – był równocześnie komendantem inspektoratu Lwów-Miasto; płk. sł. st. piech. Ludwik Czyżewski (15 marca 1943-12 luty 1944) „Franciszka”, „Julian”, „Beskid”, „Wiktor”? (1892-1985), nazwiska okupacyjne Albin Miler i Józef Zabłudziewicz lub Zabłudowicz – odszedł do dyspozycji Komendy Głównej AK; ppłk dypl. sł. st. art. Stefan Czerwiński (12 lutego-31 lipca 1944), „Zamkowski” (w górę), „Luśnia” (w dół), „Stefan” (1895-1975) – od 30 czerwca 1944 r. komendant podokręgu Lwów, Okręgu Korpusu nr VI, podczas akcji „Burza” dowódca 5 DP AK, po zakończeniu walk o Lwów wyjechał na rozmowy do Żytomierza, gdzie w nocy 2/3 sierpnia został aresztowany.

– I zastępca komendanta: mjr/ppłk. piech. sł. st. Adolf Galinowski[108] (grudzień 1941? -marzec 1943), „Dolek”, „Żbik”, „Robert”, „Zbigniew” (w kontaktach z NOW), (1897-styczeń 1944); ppłk dypl. sł. st. art. Stefan Czerwiński (styczeń 1944-12 lutego 1944), „Zamkowski” – odszedł na stanowisko komendanta okręgu; ppłk. kaw. sł. st. kaw. Franciszek Rekucki (czerwiec-31 lipca 1944), „Bak” (1895-1972) – podczas akcji „Burza” dowódca „Zgrupowania Wschód” 5 DP AK.

– II zastępca komendanta: ppłk. sł. st. piech. Tadeusz Tabaczyński (9 lub 10 lipca-11 sierpnia 1943) „Kurp” (1896-1971) – jednocześnie dowódca inspektoratu Lwów-miasto, aresztowany, więzień obozów koncentracyjnych; cc mjr. dypl. sł. st. piech. Jan Kazimierz Lech (25 marca-25 kwietnia 1944) „Granit” (1907-1944) [109].

– komendant podokręgu Lwów-Zachód płk. sł. st. piech. NN “Jerzy” (lipiec-sierpień 1942), – nie objął stanowiska.

– adiutant komendanta por. sł. st. kaw. Bolesław Daniłowicz (kwiecień-31 lipca 1944),  „Jur” (1912-?).

– szef sztabu: mjr/ ppłk. dypl. Tadeusz Wojciechowski (20 kwietnia 1942-4 grudnia 1942), „Zawisza” (1908-1944) – jednocześnie pełnił funkcję szefa oddziału III w sztabie komendy obszaru; cc mjr. dypl. sł. st. piech. Jan Kazimierz Lech (15 marca 1943-25 marca 1944) „Granit”, „Czarny”, „Wrak” (1907-1944) – przeniesiony na stanowisko II zastępcy komendanta okręgu; mjr. dypl. rez. kaw. Kornel Stasiewicz (25 marca-31 lipca 1944), (1898-1944) – po zakończeniu akcji „Burza” aresztowany, zmarł w sowieckim więzieniu na początku sierpnia 1944 roku;

dubler szefa sztabu kpt./mjr. sł. st. piech. Bolesław Tomaszewski (12 czerwca- 31 lipca 1944)  „Bat” „Ostroga” „Bolesław” „Warta” – jednocześnie szef oddziału III w sztabie komendy obszaru;

sekretarka, kierowniczka kancelarii szefa sztabu Maria Małecka „Nusia” lub „Niusia” (?-1979); Maria Chmielówna (marzec – 31 lipca 1944) „Marta”;

oficerowie organizacyjni do spraw partyzantki (wcześniej komendanci okręgu Małopolska Wschodnia NOW) kpt. rez. piech. Eugeniusz Mirecki (lato- ok. 10 grudnia 1943) „Adaś” (?- 1952) (NOW) „Stwosz” – aresztowany przez Niemców [110]; por. rez. sł. uzbr. inż. Bernard Grzywacz (grudzień 1943- 31 lipca 1944) Marek (NOW) „Szczerbiec” (AK) (1911-1993)[111];

oddział I (organizacyjny)

d- ca por. sł. st. piech. Jan Bogdanowicz (wrzesień 1941- lipiec 1942) „Zenek” – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału III; por./kpt. rez. piech. doc. dr inż. Władysław Ludwik Herman  (lipiec 1942- styczeń 1943) „Doktor” „Wrzos” „Adam” (1901-1981) – przeniesiony na stanowisko komendanta okręgu Stanisławów z zadaniem jego odtwarzania;  kpt. sł. st. piech. Karol Leopold Borkowetz (luty 1943- czerwiec lub lipiec 1944) „Zenek” (1912-1985) –  przeniesiony na stanowisko komendanta Dzielnicy Południe;

z-ca Kazimierz Gawlik „Twardy”;

kierownik referatu personalnego st. strz. z cenz. piech. Leonidas Świejkowski (lipiec 1942- styczeń 1243) „Zimorodek” (1914-1978); mgr. Tadeusz Smenda (styczeń 1943- 31 lipca 1944) „Atol” (1912-1983);

referat legalizacji

kierownik por. rez. piech. Mieczysław Laskowski (II kwartał 1943 – 31 lipca 1944) „Daniel”, „Mieczysław” (1912-1978) nazwisko okupacyjne Stanisław Sypniewicz;

z-ca ppor./por. rez. art. inż. Józef Zbigniew Chwalibóg (?- 31 lipca 1944) „Madej”;

kierownik referatu mobilizacyjnego por./ kpt. rez. piech. Franciszek Jednoróg (?- 31 lipca 1944) „Grom”;

– Wojskowa Służba Kobiet, kierownik Stanisława Krukówna (wrzesień 1942-kwiecień 1943), „Stanisława” – zwolniona ze stanowiska; Helena Maria Kobernicka (1 czerwca 1943-31 lipca 1944), „Iskra” „Jana” (1905 -?); zastępca: Maria Mieszkowska (1943-31 lipca 1944),  „Maria” (1897- 1959).

– Prokurator Wojskowego Sądu Specjalnego: NN (?-31 lipca 1944), „Hej”[112].

– oddział II a (wywiad): NN (jesień 1941-początek 1942), „Włodzimierz I” – przeniesiony do komendy obszaru; por. rez. art. Edward Taurogiński, „Włodzimierz II” – aresztowany; por. rez. kaw. Stefan Stablewski (?-31 grudnia 1942), „Baltazar”, „Góral” nazwisko okupacyjne Marian Orliński – objął stanowisko szefa oddziału II (wywiad i kontrwywiad)[113].

– oddział II b (kontrwywiad): NN (jesień 1941-początek 1942), por. sł. st. piech.  „Albin” – aresztowany w kwietniu 1942 i rozstrzelany; por. sł. st. art. Wiktor Paweł Szredzki (kwiecień lub maj-1 października 1942), „Kawecki” (1911-1998) – przeniesiony na stanowisko szefa inspektoratu I w kontrwywiadzie komendy obszaru; ppor. rez. piech. Jan Król (1 października 1942-1 października 1943), „Grześ”, „Grzegorz”, „Grzela”, „Gazda”„Chemik” –  przeniesiony na stanowisko szefa kontrwywiadu komendy obszaru[114].

– oddział II (wywiad i kontrwywiad): st. uł. rez. kaw./ppor. cz. w. Stefan Stablewski – prawdopodobnie przeniesiony na stanowisko szefa komórki „K” w ramach BIP- u komendy obszaru Lwów.

– komórka legalizacyjna: ppor. Zbigniew Siwiec, „Beryl”.

– komórka inwigilacyjna: krypt. „Ślad” Józef Trela „Czort”.

– wydział II a (wywiad): ppor. sł.st. pilot Mieczysław Karol Borodej (marzec-31 lipca 1944), Ścigacz, „Wojciech”, „Lis” (1918-1983), nazwisko okupacyjne Marian Wajda – podczas akcji „Burza” komendant drugiego odwodu dowódcy 5 DP AK, aresztowany przez sowiecki kontrwywiad.

– zastępca: kpt. rez. piech. mgr Stanisław Kalinka (marzec-31 lipca 1944), „Wilk” (1907-1992), nazwisko okupacyjne Stanisław Wolski;

– kierownik sieci wywiadu wojskowego: ppor. rez. Tadeusz Kozinek (marzec-31 lipca 1944), „Jemioła”, „Mścibor” (1918-?).

– wydział II b (kontrwywiad): ppor. art. sł. st. Henryk Dawskiba (marzec-kwiecień 1944), „Raszczyc” (1914- 1993) –przeniesiony na stanowisko dowódcy obwodu Siemianówka w inspektoracie południowym; ppor. cz.w. Władysław Śledziński „Nemo” (kwiecień- 31 lipca 1944) „Brona”, „Dawid”, „Moniuszko”, „Nemo”, „Wierch”, „Wojtek”, „1050” (1910-?);

– kierownik komórki d/s ukraińskich: krypt. „Urna” dr inż. Zdzisław Sokalski, „Garłuch” (1905-1969)[113].

– oddział III (operacyjny): por./kpt. Karol Borkowetz (lipiec 1942-luty 1944), „Zenek”, „Złotnik”, „Cecyl” (1912-1985) – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału I; mjr. dypl. sł. st. piech. cc Jan Kazimierz Lech (marzec 1943), „Czarny”, „Granit” (1908-1944) – jednocześnie p.o. szefa sztabu komendy okręgu; por. sł. st. art. Witold Paweł Szredzki (marzec-10 sierpnia 1943), „Kawecki”, „Sulima”m „Suma”; kpt./mjr. Kazimierz Jabłoński (wrzesień 1943- 31 lipca 1944), „Radca”, „Alf” (1899-1946), nazwisko okupacyjne Ornowski.

– referat obrony przeciwlotniczej czynnej: plut./sierż. sł. st. uzbrojenia Kazimierz Dziedzic (1943- 31 lipca 1944), „Modrzew” (1912-?)[114].

– oddział IV (kwatermistrzostwo): p.o. kpt. sł. st. adm. Jan Kolasa (połowa 1942-luty 1943), „Niewód” „Szynkarz”, „Konstanty” (1894-?) – według Jerzego Węgierskiego prawdopodobnie został on przeniesiony na stanowisko kierownika działu intendentury lub były to dwie różne osoby o tym samym stopniu, imieniu i nazwisku; mjr. sł. st. art. NN (luty 1943-2 kwietnia 1944), „Stefan”, nazwisko okupacyjne Tadeusz Rowiński – odesłany do dyspozycji KG AK; kpt./mjr. sł. st. piech. Leopold Rudolf Weber (kwiecień -31 lipca 1944) „Kajus” (1889-1969).

– kierownik działu zbrojeniowego: oficer broni por./kpt. sł.st. br. panc. NN (?-31 lipca 1944), „Witold” (1914-?).

– kierownik działu intendenckiego: kpt. sł. st. adm. Jan Kolasa? (połowa 1942-luty 1943),  „Konstanty” (1894-?), nazwisko okupacyjne Józef Wieczorkiewicz;

– kierownik działu transportu: obsada nieznana

– kierownik działu sanitarnego: ppłk. sł. san. doc. Antoni Jan Sabatowski (?-26 maja 1944), „dr Antonii” (1880-1967) – przeniesiony na stanowisko szefa służby zdrowia komendy obszaru; p.o. cc mjr dypl. Leon Wojciech Jan Bazała (17 czerwca-31 lipca 1944) „Strwiąż” (1904-1983) – jednocześnie pełnił funkcję zastępcy szefa służby zdrowia komendy obszaru Lwów.

– szef służby duszpasterskiej: ks. proboszcz (dziekan) ppłk. st. Albin Mydlarz (lipiec 1943-31 lipca 1944) „Liban” (1886-1975).

– Wojskowa Służba Ochrony Powstania: p.o. por. rez. NN (7 grudnia 1942-połowa 1943), „Gabriel” – jednocześnie p.o. starszego inspektora WSOP komendy obszaru; mjr sł. st. piech. Józef Leon Czerniatowicz (lipiec lub sierpień 1943), „Roman” (1895-1962) nazwisko okupacyjne Karwasicki[115].

– oddział V k (łączność konspiracyjna): ppor./por. rez. piech. Mieczysław Laskowski (sierpień 1941-II kwartał 1943), „Ciernik”, „Daniel”, „Koryzma”, „Leliwa”, „Mieczysław” (1912-1985) – przeniesiony na stanowisko kierownika referatu legalizacji; ppor. rez. kaw. Bronisław Kawka? (II kwartał-listopad 1943), „Andrzej” (1914-1987), nazwisko okupacyjne Sypniewski – przeniesiony na stanowisko oficera organizacyjnego inspektoratu południowego; mjr rez. piech. NN (I kwartał 1944); Władysław (o. Rafał-franciszkanin) Kiernicki (kwiecień-31 lipca 1944) „Dziunio” (1912-1995) – po zakończeniu akcji „Burza” aresztowany przez NKWD i internowany[116].

– oddział V o (łączność operacyjna): kpt. sł. st. łącz. Marian Schmidt (koniec czerwca 1942-1 kwietnia 1944), „Arak”, „Ruch”, „Star”, „January”, „Szczęsny” (1909-1957) – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału radiowego komendy obszaru; por. rez. łącz. inż. Stanisław Jerzy Turowicz (kwiecień- 31 lipca 1944), „Roch” (1910-1974) – aresztowany a następnie internowany w ZSRR; zastępca: por. rez. piech. Stanisław Jaworowicz (?-31 lipca 1944), „Jerzy” (1907- 1973)[117].

– oddział VI (BIP): por. rez. piech. dr fil. Jan Rogowski (1941-kwiecień 1942), „Lechosław” – zagrożony aresztowaniem zrezygnował ze stanowiska; ppor. cz. w.  Władysław Śledziński (maj 1942- kwiecień lub 31 lipca 1944) „Nemo”, „Brona”, „Dawid” (1910-?) – przeniesiony na stanowisko szefa kontrwywiadu lub jednocześnie na tym stanowisku.

– kierownik wydziału informacyjnego: ppor. rez. piech. Jerzy Stamirowski, „Jerzy” (1903-1944 lub 1945) – przeniesiony na stanowisko oficera organizacyjnego komendy okręgu.

– redakcja wydawnictw: ppor. cz. w. Władysław Myślenicki „Dawid”, „Niemo”, „Brona”, „Jowisz”.

– kierownik kolportażu: inż. Edward Pawluk.

– kierownik łączności: Magdalena Myślenicka, „Henryka”.

– kierownictwo walki cywilnej: obsady personalnej nie udało się ustalić[118].

– oddział VII (finansowy): kierownik mgr Gerard Julian Mościński (15 grudnia 1942-31 lipca 1944) „Dozorca”, „Ksawery”, „Gracz” (1903-1977)[119].

– oddział VIII (saperów i kedywu): por. sł. st. sap. Roman Zwoniczek (luty-1 sierpnia 1942), „Hans” – urlopowany; por./kpt. Adam Brudkowski (1 sierpnia 1942-31 lipca 1944), „Irena”, „Czeladnik”, „Olaf”, „Mars”, „Andrzej” (1912-1986), nazwisko okupacyjne Andrzej Kwiatkowski – podczas akcji „Burza” dowódca pierwszego odwodu 5 DP AK.

– zastępca szefa oddziału: cc por. sł. st. sap. Jerzy Kowalski (marzec 1943-31 lipca 1944), .„Baba”, „Alfa” (1916-1989), nazwisko okupacyjne Wiesław Skorupa.

– szef kedywu Lwów-Miasto: cc por. Piotr Szewczyk (wiosna 1943-??), „Czer”, „Siwy”, „Piter”.

– ośrodki dywersyjne:

1. „Północ”: dowódca por. cc. Stanisław Olszewski, „Bar”.
2. „Zachód”: dowódca cc ppor. Tadeusz Jaworski, „Gont”.
3. Wschód”: dowódca por. Kazimierz Rzepka, „Ognik”.
4. „Południe”: dowódca por. Stanisław Kolasiński?, „Śmiga”, „Ulewa”; dowódca ppor. Marian Przytocki „Oset”.

– oddziały dyspozycyjne:

1. Oddział nr 1: cc por. sł. st. piech. Stanisław Kolasiński (marzec 1943-maj 1944), „Śmiga”, „Ulewa” (1916-1996) – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 2 kompanii 19 pp. AK.
2. Oddział nr 2: szczegółowej obsady nie udało się ustalić[120].

– Inspektorat Lwów-Miasto: komendant  mjr/ppłk. piech. sł. st. Adolf Galinowski (wrzesień 1941-9 lipca 1943),  „Andrzej”, „Dolek”, „Robert”, „Żbik”, „Azet” (1897-1944) – jednocześnie zastępca komendanta okręgu Lwów; ppłk. sł. st. piech. Tadeusz Tabaczyński (9 lipca-10 sierpnia 1943), „Kurp” (1896-1971) – jednocześnie zastępca komendanta okręgu Lwów, aresztowany przez Niemców pod nazwiskiem Bronisław Rulka, więzień obozów koncentracyjnych; p.o. kpt. rez. sap. Marian Jędrzejewski (sierpień-marzec 1944),  „Kotwica” (1907-1982).

– zastępca: przypuszczalnie por./kpt. sł. st. piech. Władysław Wierdak (? – 25 marca 1943) „Władysław” (1904-?) – według J. Węgierskiego najprawdopodobniej wcześniej objął inne stanowisko, aresztowany przez gestapo; cc mjr. sł. st. kaw. Wiktor Zarembiński (jesień 1942-17 kwietnia 1943), „Zrąb”, „Kmita” (1902-1943) – od stycznia 1943 r. p.o. komendanta Dzielnicy Północ Inspektoratu Lwów-Miasto, aresztowany przez Niemców, popełnił samobójstwo; kpt. rez. sap. Marian Jędrzejewski (kwiecień-sierpień 1943), „Kotwica” (1907-1982) – jednocześnie komendant dzielnicy Północ, od sierpnia 1943 r. p.o. komendanta inspektoratu[121];

4. Oddział I (organizacyjny), kierownik: oficer organizacyjny por. sł. st. piech. Zenon Henryk Kubski (październik 1943?- marzec 1944), „Lech” (1912-1982), nazwisko okupacyjne Stanisław Zakrzewski – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 6 kompanii 26 pp.

– kierownik komórki legalizacji: ppor./por. rez. art. inż. Józef Zbigniew Chwalibóg? (?-marzec 1944), „Baca”, „Lubań”, „Madej” – przeniesiony na stanowisko zastępcy kierownika referatu legalizacji komendy okręgu Lwów.

– referentka WSK: Genowefa Gryb-Łukowska, „Marlena” (1910-)[122].

5. Oddział II (wywiad i kontrwywiad): ppor. sł.st. pilot Mieczysław Karol Borodej (listopad 1942-marzec 1944), „Ścigacz”, „Wojciech”, „Lis” (1918-1983), nazwisko okupacyjne Marian Wajda – przeniesiony na stanowisko szefa wydziału II a w sztabie Komendy Okręgu Lwów.

– kierownik sieci kontrwywiadu: plut. podchor./ ppor. rez. Stefan Makuch (?-8 września 1942), „Samoski”, („Samowski”) – jednocześnie zastępca szefa kontrwywiadu komendy okręgu – przeniesiony w stan spoczynku; ppor. rez. piech. Jan Król (8 września 1942-1 października 1942), „Grzegorz” (1901-1944?) – przeniesiony na stanowisko szefa kontrwywiadu Okręgu Lwów; plut. podchor./ppor. rez. Stefan Makuch (przywrócony do służby) (1 października-13 stycznia 1943) – „spalony”, przeniesiony do rezerwy; plut. pochor. z cenz. piech. Włodzimierz Goc (styczeń 1943-31 lipca 1944), „Marliński”, „Oskar”, „Reja” (1914-1985) – do marca 1943 r. szef kontrwywiadu Dzielnicy Północnej, od marca 1944 r. kierownik sieci kontrwywiadu Miasta w kontrwywiadzie Okręgu[123];

6. Oddział III (organizacyjny): kpt. sł. st. piech. NN (?-IV kwartał 1943); p.o. rtm. sł. st. kaw. Janusz Józef Dunin (IV kwartał 1943-marzec 1944), „Włast” (1899-1983), nazwisko okupacyjne Janusz Kucharski – komendant Szkoły Podchorążych Piechoty i Podoficerów Rezerwy Piechoty, przeniesiony na stanowisko zastępcy komendanta Dzielnicy Wschodniej[124].
7. Oddział IV (kwatermistrzowski):

– kwatermistrz: kpt./ mjr. sł. st. piech. Leopold Rudolf Weber (kwiecień 1942-marzec 1944), „Kajus” (1889-1969) – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału IV Komendy Okręgu Lwów.

– dział sanitarny: ppor. rez. san. Jan Lappiere (?-marzec 1944), „Kamień” (1900-1987); inspektor WSOP ppłk. w st. sp. NN[125].

8. Oddział Vk (a) (łączność konspiracyjna):

– kierownik: por. sł. st. piech. Marian Władysław Smagacz (?- lipiec/sierpień 1942), „Piotr” (1912-1966) – przeniesiony na stanowisko komendanta rejonu III w Dzielnicy Wschodniej; Ludwika Smagaczowa (stycznia 1944-31 lipca 1944), „Grażyna” (1911-1983) nazwisko okupacyjne Ludwika Łowicka – „spalona”; Władysław (o. Rafał franciszkanin) Kiernicki (marzec 1943-kwiecień 1944), „Dziunio” – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału Vk w Komendzie Okręgu Lwów[126].

9. Oddział V o (b) łączność operacyjna:

– kierownik: por. rez. łącz. inż. Stanisław Kostka Jerzy Turowicz (maj 1942-marzec 1944), „Jan”, „Roch” (1910-1974) – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału V o Komendy Okręgu Lwów[127].

10. Oddział VI (BIP): nie udało się ustalić jego obsady personalnej[128].
11. Oddział VII (finansowy): funkcję kierownika pełnił szef oddziału V k[129].
12. Oddział VIII (saperów): kpt. rez. sap. Marian Jędrzejewski „Kotwica” (1907-1982)[130].

Dzielnica Śródmieście:

– komendant kpt./mjr. sł. st. piech. Leopold Rudolf Weber? (?- kwiecień 1942), „Kajus” (1889-1969) – przeniesiony na stanowisko kwatermistrza inspektoratu Lwów-Miasto; kpt. sł. st. piech. Stanisław Markowski (1 maja 1942-1 września 1942),  „Marek” (1904-1996) – aresztowany zbiegł ze szpitala więziennego 25 kwietnia 1943 r. i wyjechał do Warszawy; rtm. Jerzy Bernadzikiewicz-Bystrzyński (kwiecień?-1 września 1942); kpt. sł. st. piech. Edward Sidorowicz (sierpień 1943-31 lipca 1944), „Wirski”, „Burak”, „Surn”, „Star” (1907-1968) nazwisko okupacyjne Edward Sienkiewicz – aresztowany i internowany.

– oficer organizacyjny: ppor. rez. piech. Tomasz Matyszewski (jesień 1943-kwiecień 1944), „Junak” (NOW), „Andrzej”, „Ćwikła” (1912-?) – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 8 kompania 26 pp. AK.

– referentka WSK: Maria Tyszko?.

– oficer informacyjny: ppor. NN, „Pit” – wyjechał ze Lwowa; kpr. podchor. Kazimierz Kozłowicz (maj- 31 lipca 1944), „Baron” (1923-1993) – opuścił Lwów.

– kwatermistrz: NN (1943-czerwiec 1944), „Dan” „Oset”.

– kierownik łączności konspiracyjnej: Jan Legeżyński – wyjechał ze Lwowa; Czesława Ignatowicz, „Hanka” (1904-?).

– oficer łączności operacyjnej aspirant/ppor. SG Władysław Oźmiński lub Ożmiński (?-8? maja 1944), „Sęp” (?-1944) – przeniesiony na stanowisko dowódcy patrolu łączności w oddziale radiowym Komendy Obszaru[131].

Rejony:

– komendant rejonu I: por. sł. st. NN (?-31 lipca 1944), „Rybak”.

– zastępca: ppor. rez. art. Ryszard Popławski (?-maj 1944), „Flis” (1917-1997) – przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy oddziału leśnego 8 kompanii 26 pp.

– komendant rejonu II: plut. rez. ***** Antoni Świonder (?-styczeń 1944), „Skiba” – przeniesiony na stanowisko oficera organizacyjnego rejonu II; por. rez. Józef Szmyt (styczeń- 31 lipca 1944), „Dzierzgoń” – opuścił Lwów[132].

1. Dzielnica Północna:

– komendant: kpt. Mieczysław Zenon Widajewicz (?-listopad 1941); kpt. rez. sap. Marian Jędrzejewski (listopad 1941-sierpień 1943),  „Stanisław”, „Kotwica” (1907-1982) nazwisko okupacyjne Marian  Choroszkiewicz; p.o. kpt. sł. st. inż. Edward Antoni Baszniak (sierpień 1943-marzec 1944), „Robert”, „Dąb” (1898-1956); kpt. rez. sap. Marian  Jędrzejewski mianowany ponownie na to stanowisko (marzec 1944-31 lipca 1944),  „Stanisław”, „Kotwica” (1907-1982) nazwisko okupacyjne Marian  Choroszkiewicz.

– zastępca komendanta kpt. sł. st. inż. Edward Antoni Baszniak (marzec 1943-31 sierpień 1944), Robert” „Dąb” (1898-1956).

– referentka WSK: Zofia Mrozowska (?-31 lipca 1944), „Zośka” „Dorota” (?) (?-1948).

– oficer informacyjny: plut. podchor. piech. Zbigniew Borzykowski (1942?-ok. 15 lipca 1944), „Wiesław”, „Lech”, „Borzysław” (1916-1979) – przeniesiony na stanowisko p.o. komendanta III rejonu; sierż. podchor. lotn. Władysław Zaryczański (15-31 lipca 1944),  „Grzmot” (1908-?).

– oficer łączności operacyjnej: plut. podchor. łączn. Bronisław Jezierski (1942? -31 lipca 1944), „Bronisław” („Bronek”?), „Okoń” (1915-1983)[133].

Rejony:

– komendant rejonu I: sierż. sł. st. Karol Mazurkiewicz (?-styczeń 1944), „Mur” (?-1948) – przeniesiony na stanowisko oficera organizacyjnego rejonu; Lesław Głaczyński (styczeń 1943-31 lipca 1944), „Rudolf”, „Żołądź” (Żołędź) (1913-?), nazwisko okupacyjne Janusz Gajewski.

– komendant rejonu II: ppor. Władysław Przybylski (?-31 lipca 1944), „Bogusław”.

– komendant rejonu III: Antoni Byrtus (czerwiec 1942-15 lipca 1944), „Góral”, „Buk” (1914-?) – urlopowany opuścił Lwów; p.o. plut. podchor. Zbigniew Borzysławski (15 lipca-31 lipca 1944), „Bożysław” (1916-1979).

– komendant IV rejonu (wiejskiego): kpr. pochor./ppor. rez. piech. Stefan Stebnicki (1942-21 listopada 1943), „Seweryn” (1917-1989) – aresztowany i w lutym 1944 r. wykupiony z rąk Niemców, odszedł na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 3 kompanii 19 pp. AK[134]

– dowódcy oddziałów leśnych:

1 kompania 19 pp. (m.p. Kościejów): ppor. cz. w. Onufry Kuźniar (maj-lipiec 1944), „Popiel” (1909-?) – przeniesiony do kwatermistrzostwa odtwarzanej 5 LDP AK; zastępca dowódcy: wachm. żand. Jan Muciewicz (maj-lipiec 1944) „Stefan” (1905-).

2 kompania 19 pp. (m.p. Prusy):

cc por. sł. st. piech. Stanisław Kolasiński (maj-lipiec 1944), „Śmiga” (1916-1996), nazwisko okupacyjne Stanisław Wilkosz – aresztowany i wywieziony na roboty do Niemiec.

3 kompania 19 pp.: kpr. pochor./ppor. rez. piech. Stefan Stebnicki (kwiecień-31 lipca 1944), „Jacek” (1917-1989), nazwisko okupacyjne Stefan Żmuda[135].

Dzielnica Południowa:

– komendant: ppor./por. rez. piech. Bolesław Kazimierz Ignatowicz (lipiec/sierpień-21 listopad 1944), „Bolesław”, „Borys” (1906-1945) – aresztowany przez Niemców, zbiegł. Ponownie aresztowany i wysłany do obozu koncentracyjnego zginął podczas bombardowania na statku w Zatoce Lubeckiej 3 maja 1945 r.; cc mjr. sł. st. kaw. Wiktor Zarembiński (1-17 kwietnia 1943), Zrąb”, „Kmita” (1902-1943), nazwisko okupacyjne Witwicki – aresztowany przez Niemców popełnił samobójstwo; kpt. sł. st. Antoni Eugeniusz Kłosowski (kwiecień 1943-czerwiec 1944), „Gustaw”? „Wiktor”, „Sęk”, „Żar”, „Jeż” (1899-1969), nazwisko okupacyjne Zenon Krupski – urlopowany; kpt. sł. st. piech. Karol Leon Borkowetz (czerwiec-31 lipiec 1944), „Zen” – podczas akcji „Burza” dowódca zgrupowania południowego 5 DP AK. Po jej zakończeniu aresztowany przez sowiecki kontrwywiad i wywieziony w głąb ZSRS.

– zastępca: por./kpt. rez. art. Bronisław Wojtowicz (lipiec/sierpień-listopad 1942), „Leonard” (?-1978) – „spalony”, prawdopodobnie wyjechał ze Lwowa.

– oficer organizacyjny: por. sł. st. piech. Zenon Henryk Kubski (kwiecień-październik? 1943), „Lech” (1912-1992), nazwisko okupacyjne Stefan Zakrzewski.

– adiutant: ppor. sł. st. art. Franciszek Specylak (czerwiec-31 lipca 1944), „Rapier” (1915-1985) – aresztowany przez sowiecki kontrwywiad a następnie wywieziony do ZSRS.

– referentka WSK: Wanda Drwota (1943?-czerwiec 1944) – aresztowana i wywieziona do obozu koncentracyjnego.

– oficer łączności operacyjnej: NN, „Migacz”[136].

Rejony:

– komendant rejonu I: ppor./por. sł. st. piech. Juliusz Malicki (1943-wiosna 1943) „Michał” – aresztowany przez Niemców; por. rez. Jan Podhaniuk (1903-ok. 1955), „Ludwik”, „Kabe” – aresztowany przez Smiersz a następnie wywieziony w głąb ZSRS.

– zastępca: sierż. piech. Karol Schlosser, „Zenon” (1901-?).

– komendant rejonu II: NN (1942), „Maciej”; por. rez. sap. Piotr Jerzy Dobrzański (początek 1943-1 czerwca 1944), „Bartosz”, „Kostek”, „Doktor”, „Leliwa” – aresztowany; NN (czerwiec-31 lipca 1944), „Tato”.

– zastępca, oficer organizacyjny: Adam Lukesch (luty 1943-1 czerwca 1944), „Wilk” (1908-?) – aresztowany; Jerzy Jan Maria Strutyński, „Berlicz”, „Fidelis”, „Sas”, „Swarożyc” (1914-1997).

– oficer informacyjny: por. Franciszek Sas-Świstelnicki, „Szczepan”.

– kancelaria komendy rejonu: Helena Sękowska, „Adela I”.

– komendant rejonu III: por. rez. łącz. inż. Stanisław Jerzy Turowicz (?- maj 1942), „Roch” (1910-1974) – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału V o w sztabie Inspektoratu Lwów-Miasto; por. rez. piech. Ludwik Dąbrowski (czerwiec 1942-18 kwietnia 1943), „Luka”, „Zygmunt”? (1903-?) – aresztowany 2 października 1943 r., uciekł z transportu do obozu Auschwitz; ppor./por. rez. piech. Walerian Proszowski (maj? 1943- kwiecień 1944), „Józef” (1909-198?) – przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy oddziału leśnego 6 kompanii 26 pp.; por. rez. piech. Bolesław Wojtowicz (kwiecień-31 lipca 1944), „Jasny”, „Damian”, „Ten” (1920-199?) – aresztowany przez Sowietów i internowany.

– zastępca, oficer organizacyjny: por. rez. piech. dr. inż. Leopold Grzyb (1942-1943) (1899-?); ppor./por. rez. piech. Walerian Proszowski (?-maj 1943), „Józef” (1909-198?) – przeniesiony na stanowisko komendanta rejonu.

– komendant rejonu IV (wiejskiego-Zubrza): por. rez. piech. Karol Józef Prass (?-31 VII 1944), „Andrzej”, „Kulesza” (1907-1996).

– zastępca, oficer organizacyjny: sierż. rez. piech./ppor. rez. cz. w. Franciszek Walichniewicz (1942-31lipca 1944), „Rawicz” (1900-1976)[137].

oddziały leśne:

7 kompania 40 pp. (Krotoszyn)

ppor. rez. piech. Stanisław Westwalewicz (lipiec 1944) „Gacek” (1909-1993);

10 kompania 40 pp. (Sokolniki) por. sł. st. piech. Stanisław Cygan (lipiec 1944) „Wiktor” „Strzygniew” (1914-1986) nazwisko okupacyjne Tadeusz lub Wiktor Zaruski[138];

Dzielnica Wschodnia

komendant por./ rtm. sł. st. kaw. Włodzimierz Białoszewicz (lipiec/sierpień 1942- 31 lipca 1944) „Wiktor (I)” „Dan” „Kłos” (1902-1999);

adiutant por. piech. Tadeusz Sury (?- maj 1943?) „Drań” „Łotr” (1909-1978) – aresztowany;

z-ca komendanta oficer organizacyjny ppor./por. piech. Tadeusz Sury (?- maj 1943?) „Stanisław” (1909-1978) – przeniesiony na stanowisko adiutanta; ppor. sł. st. piech. Wiesław Stecki (?-kwiecień 1943) „Andrzej” – aresztowany, zginął podczas ewakuacji obozu  koncentracyjnego Gross Rossen; rtm. sł. st. kaw. Janusz Józef Dunin (IV kwartał 1943-marzec 1944) „Włast” (1899-1983) nazwisko okupacyjne Janusz Kucharski;

referentka WSK Jadwiga Woźniakowska-Białoszewicz (? – 31 lipca 1944) „Jadwiga” (1906-1987);

oficer informacyjny ppor./por. piech. Stanisław Łatkowski (1942-31 lipca 1944) „Poraj” (1912-1985) – jednocześnie pełnił funkcję adiutanta;

kwatermistrz por. rez. piech. Włodzimierz Wołoszyn (1943- 31 lipca 1944) „Wojciech”, „Wademar”, „Bożydar”;

oficer broni, z-ca kwatermistrza sierż. sł. st. piech. Józef Korbecki (?- 31 lipca 1944) „Big”;

referent WSOP ppor. rez. kaw.? Władysław Cudak (?- 31 lipca 1944) „Gojba” [Gejla] (1903-?);

kierowniczka łączności konspiracyjnej Ludwika Stecura „Wisia” (?-31 lipca 1944);

oficer łączności operacyjnej por. rez. kaw. mgr. Dominik Wrabiec (?- 31 lipca 1944) „Antonii” (1904-1967);

kierowniczka kolportażu Eugenia Muskat (?-31 lipca 1944) „Żena”[139];

Rejony:

komendant rejonu I por. rez. kaw.  Marian Bolesław Czajkowski (prawdopodobnie grudzień 1942 – kwiecień 1944) „Tomasz” (1902-1947) – wobec groźby aresztowania został przeniesiony na stanowisko dowódcy ośrodka samoobrony w Biłce Szlacheckiej;  ppor./por. sł. st. piech. Grzegorz Madurowicz (kwiecień- lipiec 1944)  „Osa” (1914-1970)- przeniesiony na stanowisko dowódcy 3(5) szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich; por. sł. st. br. panc. Andrzej Adam Chołoniewski (lipiec 1944) „Łodyga” (1909-1992) – jednocześnie dowódca oddziałów leśnych 14 pułku ułanów;

z-ca, oficer organizacyjny ppor./por. sł. st. piech. Grzegorz Madurowicz (styczeń 1942-kwiecień 1944)  „Osa” (1914-1970) – przeniesiony na stanowisko komendanta rejonu I;

komendant rejonu II   por. rez. art. Henryk Koziński (1942- kwiecień 1944); Florian (1912-?); Stanisław Kulikowski (kwiecień- 31 lipca 1944) „Wit” (1912-1973)

oficer organizacyjny ppor. rez. 5 pal inż. Franciszek Kałuża „Brzezowski”

oficer informacyjny wachm. Brunon Prugar (1899-1970)

kwatermistrz Zbigniew Dziurzycki „War”

lekarz Boyczuk (Bojczuk) “Bil”; Jeziora „Strumyczek”

kierownik łączności konspiracyjnej NN „Westa”

łączniczki [?] Wysoczańska „Juna”, Wanda [?] „Kartofelek” „Lucyna”?, NN Krystyna”

kierownik łączności operacyjnej podchor. Olgierd Biskupski “Zych” [140];

komendant rejonu III por. sł. st. Marian Smagacz (lipiec/sierpień 1942- 25 marca 1943) „Piotr” (1912-1966) nazwisko okupacyjne Kazimierz Łowicki- aresztowany; por. sł. st. br. panc. Andrzej Adam Chołoniewski (kwiecień 1943- kwiecień 1944) „Łodyga” (1909-1992) – przeniesiony na   stanowisko dowódcy oddziałów leśnych 14 pułku ułanów; ppor. Jan Alfred Keler  (kwiecień – 31 lipca 1944)  „Rafał”  „Mucha”  (1902-1983);

z-ca, oficer organizacyjny Kazimierz Konstanty Adam Wiśniowski (?- 25 marca 1943) „Profesor” „Ślepowron” (1913-1992) – spalony wyjechał ze Lwowa;

rejon IV (Winniki) ppor. cz. w. Jerzy Węgierski (sierpień 1942- 31 lipca 1944) „Radosław” „Antek” „Mak” (1915-2012) –  podczas akcji Burza dowódca 2 szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich;

z-ca komendanta, oficer organizacyjny Rudolf Kozłowski (sierpień 1942- 31 lipca 1944) „Janusz” „Jasiek” (1911-1968)

kierownik łączności konspiracyjnej Kamila Doboszówna

referenta WSK Mieczysława Szumerówna (studentka medycyny) „Wanda”

referent WSOP plut. rez. Józef Haber[141];

Oddziały leśne:

– dowódca: por. (tytularny kpt) sł. st. br. panc. Andrzej Adam Chołoniewski (kwiecień-lipiec 1944),  Łodyga” (1909-1992).

– zastępca (dowódca zgrupowania podczas akcji „Burza”), kpt. armii jugosłowiańskiej Dragan Mihajlo Sotirović (kwiecień-31 lipca 1944), „Draża” (1913-1987).

– sekretarka Dragana Sotirovića: Czesława Hnatów, „Krystyna”.

– ochroniarz Dragana: plut. Władysław Pruczkowski: „Bokser”.

– oficer gospodarczy i płatnik: por. Salomon Goldstern (technik stomatolog), „Jastrząb”.

– zaopatrzenie oddziału: Karolina Chrzanowska, „Lolita”[142].

1 szwadron 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich (m.p. Winniczki- Ludwin, Kopiatyn):

– dowódca: por. rez. art. Henryk Koziński (10 kwietnia-31 lipca 1944), „Florian” (1912-?).

– zastępca: por. Józef Szajda, „Belabes”.

2 szwadron 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich (m.p. Druga Wólka):

– dowódca: ppor. cz. w. Jerzy Węgierski (sierpień 1942-31 lipca 1944), „Radosław”, „Antek”, „Mak” (1915-2012).

– zastępca: wachm. Władysław Choroba, „Józef’”.

– lekarz: kpt.  dr med. Branko Gróo

– szef szwadronu: wachm. sł. st.  Michał Domiszewski, „Grot”.

3 szwadron 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich  (m.p. Pasieki Lwowskie):

– dowódca: Marcin Modlinger (kwiecień-lipiec 1944), „Asesor” (1897-1979); ppor./por. sł. st. piech. Roman Madurowicz (lipiec 1944), „Osa” (1914-1970).

– zastępca: wachm. Jan Wacek, „Czarny”.

4 szwadron 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich (m.p. Biłka Królewska):

– dowódca: Marcin Modlinger (lipiec 1944), „Asesor” (1897-1979).

5 szwadron 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich (m.p. Biłka Królewska):

– dowódca: por. Marian Bolesław Czajkowski, „Tomasz”.

6 szwadron 14 Ułanów Jazłowieckich (m.p. Biłka Szlachecka):

– dowódca: por. Marian Bolesław Czajkowski, „Tomasz”.

– zastępca: lejtnant (oficer) sowiecki zbiegły z niewoli niemieckiej Dońcow (Damcow), „Sława”.

– zastępca: por. armii francuskiej zbiegły z niewoli niemieckiej Emile Légé, „Emil”[143].

Dzielnica Zachodnia:

– komendant: por./kpt. Jan Kozik (lipiec/sierpień 1942-31 lipca 1944), „Zdzisław”, „Karski”, „Walek”, „Czerwony” (1906-1958).

– zastępca plut.: podchor./ppor. rez. pil. Tadeusz Siczek (1943-31 lipca 1944), „Strzała” (NOW), „Szymon”.

– referentka WSK: lekarz Stanisława Domosławska z d. Korffelówna (?-31 lipca 1944), „Błyskawica” (1906-1965).

– kapelan i płatnik: ks.  Edward Kutyba (o. Kasjan: franciszkanin-reformata) „Zeno” (1916-?).

– kierownik łączności konspiracyjnej:  Józef Pietrasik (br. Metody: franciszkanin-reformata) (1904-1977) – przeniesiony jako zakonnik poza Lwów; Marian Kobernicki (1942-31 lipca 1944), „Wit” (1908-1999).

– kierownik łączności operacyjnej: NN „Krzysztof”[144].

Rejony:

– komendant rejonu I: Feszczak [?] (1942), „Kruk”; por. rez. Józef Chryplewicz (1942- 31 lipca 1944), „Jaś I” (1906-1957).

– komendant rejonu II: por. sł. st. art. Romuald Rodowicz (luty lub marzec 1944), „Ryszard”, „Skałat” (1909-?) – przeniesiony do oddziału radiowego Komendy Obszaru Lwów; ppor. Andrzej Hass (luty lub marzec-czerwiec 1944), „Emil” (?-ok. 1951) – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 3 kompanii 26 pp; ppor. rez. piech. Tadeusz Stempowicz (czerwiec-31lipca 1944) „Roman” (1915-1979).

– zastępca: ppor. rez. piech. Tadeusz Stempowicz (?-czerwiec 1944), „Roman” (1915-1979) – awansował na stanowisko komendanta rejonu; sierż. sł. st. int. Zygmunt Tor (czerwiec-31 lipca 1944), „Genek” (1893- ?).

– komendant rejonu III: prawdopodobnie ppor. Kazimierz Gdula (?-1943) – aresztowany, prawdopodobnie zbiegł z transportu do obozu koncentracyjnego 2 lub 3 października 1943 r.; por. sł. st. Janiak (1943-31 lipca 1944), „Michał”.

– zastępca: of. rez. Kapuścian.

– komendant rejonu IV: ppor./por. rez. art. Julian Jaciuk (1942-1943), „Julian II” (1906-1976) – zagrożony aresztowaniem opuścił Lwów; ppor./por. rez. piech. Władysław Róg (1943-wiosna 1944), „Ryszard” (1905-1986); por. rez. Józef Feliks Szymański (wiosna- 31 lipca 1944), „Alwi” („Alvi”).

– zastępca, oficer organizacyjny: ppor./por. rez. Józef Feliks Szymański (czerwiec 1943-wiosna 1944), „Alwi” („Alvi”); podchor. Czesław Swaryczewski (wiosna-początek lipca 1944), „Wołyniak” (?-1944?).

– komendant rejonu V (Zimna Woda): por. piech. Ludwik Hradel (1942-31 lipca 1944), „Dobija”.

– zastępca, oficer organizacyjny: plut. podchor./ppor. rez. piech. Zdzisław Żypowski (?-maj 1944), „Syrokomla” (1914-1994) – przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy 1 kompanii 26 pp.

– komendant rejonu VI (Janów): ppor. rez. piech. Józef Biss (?-kwiecień 1944), „Wacław”, – objął stanowisko dowódcy oddziału leśnego 1 kompanii 26 pp.; NN, „Zagłoba” (kwiecień- lipiec 1944?).

– komendant samodzielnego rejonu kolejowego: por. rez. piech. Stanisław Matusiak (?-maj 1944), „Laskowiak”, „Bies” (1895-1945?) – przeniesiony do rezerwy; kpt. rez. wojsk samochodowych Longin- Dudryk-Darlewski (prawdopodobnie lipiec 1944), „Duda” (1886- 1963?)[145].

Oddziały leśne:

1 kompania 26 pp. (m.p. Basiówka): ppor. rez. piech. Józef Biss (?-kwiecień 1944), „Wacław” – oddział przeszedł do Siemianówki.

2 kompania 26 pp. (m.p. Kortumówka): NN, „Wicek.

3 kompania 26 pp. (m.p. Łapajówka): ppor. Andrzej Hass (czerwiec-lipiec 1944), „Emil” (?-ok. 1951)[146].

Inspektorat Lwów- Prowincja

– komendant por./kpt. sł. st. piech. Artur Feja (lipiec 1942-czerwiec 1944), „Stach”, „Wirch”, „Wojsław”, nazwisko konspiracyjne Andrzej Winiarski – przeniesiony na stanowisko komendanta Inspektoratu Północ, inspektorat Lwów-Prowincja został zlikwidowany[147].

Inspektorat Północny (Sokal, Kamionka Strumiłłowa) krypt. „Panorama”, „Rezeda”:

– komendant: por./kpt. sł. st. piech. Artur Feja (lipiec 1942-czerwiec 1944), „Stach”, „Wirch”, „Wojsław” nazwisko konspiracyjne Andrzej Winiarski.

– z-ca, oficer organizacyjny: ppor. rez. piech. Kazimierz Kruczkowski (lipiec 1942-?) – przeniesiony na stanowisko dowódcy plutonu II Rejonu Dzielnicy Wschodniej.

– referentka WSK: Zofia Cypara (?-czerwiec 1944), „Bożena”.

Pozostałej obsady nie udało się ustalić[148].

Obwód Kamionka Strumiłłowa:

– komendant: por. rez. piech. Józef Dobiecki (?-1944), „Kmicic” (1899-1989).

Pozostałej obsady nie udało się ustalić[149].

Obwód Radziechów:

– komendant: sierż. sł. st. piech. [?] Dudziński[150].

Pozostałej obsady nie udało się ustalić.

Obwód Sokal:

– komendant: plut. rez. z cenzusem, harcmistrz Eugeniusz Bielawski (?-styczeń? 1943), „Jastrzębiec”, „Nałęcz” (1906-1986) – „spalony”, został przeniesiony do Lwowa; ppor. rez. piech. Stanisław Panasiewicz (styczeń? 1943-maj 1944) – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 2 komp. piech. 40 pp.

– oficer łączności: ppor. rez. piech. Stefan Müller (?-styczeń 1943), „Czesław”, „Stosław”, „Sieciech” (1896-1972).

Pozostałej obsady nie udało się ustalić[151].

Obwód Żółkiew:

– komendant: por. rez. piech.  Kazimierz Justkowski (1941?-początek 1943), „Podbipięta” (1901-1962).

Pozostałej obsady nie udało się ustalić[152].

Inspektorat Wschodni (Brody):

– kpt. piech. sł. st. Edward Sidorowicz (lipiec/sierpień 1942-kwiecień 1943),  „Klon”, „Ostróg” (1907-1970).

Pozostałej obsady nie udało się ustalić[153].

Obwód Brody: jego obsady nie udało się ustalić[154].

Obwód Krasne- Busk: jego obsady nie udało się ustalić[155].

Obwód Przemyślany:

– komendant: Józef Stawiński (?- kwiecień 1943), prawdziwe nazwisko Bunio Mittelbar(?), „Pirat” (?-1943) – po likwidacji inspektoratu obwód przekazano do Inspektoratu Południowego. Pozostałej obsady nie udało się ustalić[156].

– komendant podokręgu Lwów-Zachód: płk. sł. st. piech. NN (lipiec-sierpień 1942), „Jerzy” – nie objął stanowiska[157].

Inspektorat Południowy (Mikołajów n/Dniestrem-Bóbrka-Stare Sioło):

– komendant p.o. por. rez. piech. NN (1 sierpnia 1942-styczeń 1944), „Podskarbi”, „Stolnik” – jednocześnie pełnił funkcję oficera organizacyjnego; kpt./mjr. sł. st. art. Anatol Sawicki (styczeń 1943-31 lipca 1944), „Młot”, „Mars”, „Józef” (1897-1948) – podczas akcji „Burza” dowodził częścią Zgrupowania Wschód.

– zastępca: kpt. sł. st. piech. Jan Mieczysław Antonów (luty-30 kwietnia 1944), „Janek”, (1909-1944) – przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału leśnego 1 kompanii 40 pp.; por./kpt. sł. st. piech. Artur Feja (czerwiec-31 lipca 1944), „Stach”, „Wirch”, „Wojsław” nazwisko konspiracyjne Andrzej Winiarski.

– oficer organizacyjny: por. rez. piech. NN (sierpień 1942-styczeń 1943), „Podskarbi”, „Stolnik”; kan. z cenzusem/ppor. cz. w.  Kazimierz Jan Stanisław Etterle (styczeń-maj 1943), „Podstoli” (1916- 1944) – aresztowany; por. sł. st. kaw. Bronisław Kawka (listopad 1943-31 lipca 1944), „Andrzej” (1914-1987).

– referentka WSK: Maria Magdalena Etterle (?-31 lipca 1944), „Magda” (1909-1959).

– oficer informacyjny: ppor./por. piech. sł. st. Paweł Jastrzębski (1942-luty 1944), „Strzała” (1913-1995) – jednocześnie komendant obwodu Bóbrka, przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału dyspozycyjnego w Hanaczowie; plut. podchor. piech. Stanisław Krutin (luty-31 lipca 1944) „Miku” (1917-1980).

– kwatermistrz: kpt. sł. st. art. Józef Bosek (1942-wrzesień 1943) oraz (kwiecień-31 lipca 1944), „Julian”, „Franciszek” (1887-1967) – jednocześnie komendant obwodu Przemyślany.

– oficer łączności: kpr. nadterminowy/ppor. cz. w. Włodzimierz Artymowicz (?-31 lipca 1944), „Grzegorz” (1914-1998).

– oficer saperów: ppor. rez. mgr. Kazimierz Golc-Golczewski (?-31 lipca 1944)[158].

Obwód Mikołajów n/Dniestrem: jego obsady nie udało się ustalić. Po likwidacji obwód wszedł w skład obwodu Siemianówka[159].

Obwód Bóbrka

– komendant ppor./por. piech. sł. st. Paweł Jastrzębski (1942-10 lutego 1944), „Strzała” (1913-1995) – jednocześnie oficer informacyjny inspektoratu, przeniesiony na stanowisko dowódcy oddziału dyspozycyjnego w Hanaczowie; ppor. rez. piech. Michał Tybinka (10 luty- 31 lipca 1944).

zastępca: ppor. rez. piech. Michał Tybinka (?-luty 1944).

– oficer informacyjny: podchor. Marcin Malec, „Baron” „Zagozda”[160].

Rejony:

– komendant rejonu Stare Sioło: st. sierż. rez. piech. Andrzej Kobyliniec (?-31  lipca 1944), „Wicek” (1899-1982).

– komendant rejonu Szpilczyna: plut. sł. st. NN.

– komendant rejonu Brzozdowice: sierż. sł. st. NN (?-31 lipca 1944), „Jaskier”.

– komendant rejonu Chlebowice Wielkie: podchor. Jan Kubacki, „Horeszko”.

– komendant rejonu Chodorów-Cukrownia: ppor. rez. art. Mieczysław Nastawny (1 maja 1943-?), „Piotr” (1909-1996).

Oddziały leśne:

– 2 kompania 40 pp. (m.p. Stare Sioło): ppor. rez. Stanisław Panasiewicz (czerwiec?-31 lipca 1944), „Śmiały” (1914-1997)[161].

Obwód Siemianówka:

– komendant: st. sierż. sł. st. piech. Józef Tuła (maj/czerwiec 1943-ok. 15 maja 1944),  „Adam” (1902-1984); ppor./por art. sł. st. Henryk Dawskiba (maj-31 lipca 1944),  „Raszczyc” (1914-1993) –  równocześnie dowódca oddziału leśnego 3 kompanii 40 pp.

– zastępca: podoficer rezerwy Stefan Dżugaj (?- maj 1944), „Dzes” (?-1944); por. rez. piech. Zygmunt Klimoczuk (maj-31 lipca 1944), „Lwiątko”, „Paweł” (1887-1961) – jednocześnie komendant rejonu Siemianówka.

– oficer informacyjny: wachm. żandarmerii Jan Bazylów (?-maj 1944), „Tom”; Jan Lisik (maj-31 lipca 1944), „Willi”.

– kwatermistrz: Jan Kreciński (?-maj 1944); Władysław Józef Mazur (maj-26 maja 1944), „Aleksander” – rozstrzelany przez żołnierzy Dywizji SS Galizien.

– kapelan: ks. Jan Bałys.

– oficer łączności: plut. rez. łącz. Lesław Klisowski (?-31 lipca 1944), „Brzęczyk”, „Drucik”[162].

Rejony:

– komendant rejonu Siemianówka: por. rez. piech. Zygmunt Klimoczuk (1943-31 lipca 1944), „Lwiątko”, „Paweł” (1887-1961) – jednocześnie zastępca komendanta obwodu Siemianówka.

– komendant rejonu Mikołajów-Rozdół: st. sierż. sł. st. piech. Józef Kapała „Stach”; plut. sł. st. NN (lipiec 1944), „Michał”.

– zastępca: plut. Kazimierz Kacaper, „Konrad” (1920-?)[163].

Oddziały leśne:

– 1 kompania 26 pp. (m.p. Siemianówka): ppor./por. rez. Józef Biss (?-kwiecień 1944), „Wacław” (1913-1977);

– 3 kompania 40 pp. (m.p. Siemianówka): ppor./por art. sł. st. Henryk Dawskiba (maj-31 lipca 1944), „Raszczyc” (1914-1993) – jednocześnie dowódca obwodu Siemianówka[164].

Obwód Przemyślany:

– komendant Józef Stawiński (maj-wrzesień 1943) – prawdziwe nazwisko Bunio Mittelbar(?), „Pirat” (?-1943) – dowódca oddziału leśnego kedywu; kpt. sł. st. art. Józef Bosek (wrzesień 1943-kwiecień 1944), „Julian”, „Franciszek” (1887-1967) – powrócił na stanowisko kwatermistrza inspektoratu; kpt. rez. piech. inż. Fryderyk Staub (maj-29 lipca 1944),  „Janka” (1899-1982) – jednocześnie dowódca oddziału leśnego 1 kompanii 40 pp.

– zastępca komendanta: oficer organizacyjny plut. podchor. piech. Zygmunt Górski (?-luty 1944), „Mietek” (1903-19?) – wyjechał do Lwowa.

– referentka WSK: Zofia Michalina Zarawska „Janina” (1909-1982).

– oficer informacyjny: plut. podchor. sł. st. żandarmerii Rudolf Semkowicz (?-maj 1944), „Zaremba” (1916-?) – aresztowany, uciekł z transportu do obozu koncentracyjnego; mat podchor. mar. woj./ppor. cz. w. NN (maj-lipiec 1944), „Sfinks” (1920-?).

– kwatermistrz: inż. Tadeusz Góralski (?-lipiec 1944), „Dzik” (1903-199?).

– kapelan por. cz. w. ks. Franciszek Błaż (2 maja-1944), (franciszkanin o. Wiktor), „Mróz” (1915 lub 1917) – od 1943 r. przebywał w Hanaczowie, opuścił wieś po jej zniszczeniu.

– kierownik łączności konspiracyjnej: Zofia Procajłowicz, „Joanna” (?-1973)[165].

Rejony:

– komendant rejonu Przemyślany sierż. podchor. Tadeusz Nowy, „Granat” (1919-?).

– komendant rejonu Świrz: sierż. rez. piech. Jan Kleszczyński (?-25 lipca 1944), „Jastrząb”, „Komar” (1908-1968).

– komendant rejonu Hanaczów: wach. rez. kaw./ppor. cz. w. Kazimierz Wójtowicz (?-kwietnia 1944), „Głóg” (1913-1996) – jednocześnie od września 1943 r. do 10 kwietnia 1944 r. dowódca oddziału dywersyjnego, ranny w walce z UPA.

– komendant rejonu Gliniany: Bogusław Wolski (?-kwiecień? 1944), „Jaśko”, „Lew” (1917-19?).

– komendant rejonu Dunajów: kpr./plut. sł. st. żandarmerii Mieczysław Semkowicz, „Kruk” (1918-?) – 10 czerwca 1944 r. rejon wszedł w skład Inspektoratu Złoczów[166].

Oddziały leśne:

– 1 kompania 40 pp. (m. p. Hanaczów, Kopań k. Świrza): kpt. sł. st. piech. Jan Mieczysław Antonów (luty-30 kwietnia 1944), „Janek” (1909-1944) – poległ w walce z Niemcami w obronie Hanaczowa; kpt. rez. piech. inż. Fryderyk Staub (maj-25 lipca 1944), „Janka” (1899-1982) – jednocześnie komendant obwodu Przemyślany[167].

Inspektorat Północno-Zachodni (Rawa Ruska, Żółkiew):

– komendant: p.o. ppor. rez. sł. st. piech. Tadeusz Cygan (styczeń 1943-pierwszy kwartał 1944), „Wiktor” (1914-1986), nazwisko okupacyjne Tadeusz lub Wiktor Zaruski – odwołany ze stanowiska; kpt. sł. st. art. Witold Wiktor Zaborowski (kwiecień-31lipca 1944), „Witosław” (1902-1970);.

– zastępca: por./kpt. Julian Stanisław Bistroń (5 czerwca 1942?-połowa maja 1944),  „Godziemba” (1909-1978) – przeniesiony na stanowisko dowódcy 4 kompanii 19 pp.[170].

Obwód Rawa Ruska:

– komendant: p.o. ppor. rez. sł. st. piech. Tadeusz Cygan (styczeń 1943- lipiec/sierpień 1943), „Wiktor” (1914-1986), nazwisko okupacyjne Tadeusz lub Wiktor Zaruski – jednocześnie komendant inspektoratu; ppor. rez. Roman Wróbel (lipiec/sierpień-listopad 1943) – aresztowany podjął współpracę z gestapo.

– zastępca, oficer organizacyjny: ppor. rez. Roman Wróbel (?-lipiec/sierpień 1943) – przeniesiony na stanowisko komendanta obwodu; ppor./por. rez. piech. Władysław Jaroszyński (lipiec/sierpień-listopad/grudzień 1943), „Stach” (?-1944) – aresztowany[171].

Obwód Żółkiew:

– komendant: por. rez. piech. Ludwik Justkowski (początek 1943-31 lipca 1944), „Podbipięta”, „Burzan” (1901-1962)[172].

Oddziały leśne

– 1 kompania 19 pp. (m.p. Stanisławówka): plut. rez. art./ppor. cz. w. Onufry Kuźniar (marzec 1943-kwiecień 1944), „Popiel”.

– zastępca: sierż. rez. piech. Stanisław Kwiatek (grudzień 1943-kwiecień 1944)[173].

Obwód Lubaczów:

– komendant: ppor. rez. Mieczysław Nałódko (ok. połowy 1943-grudzień 1943) (?-1944) – aresztowany; Zdzisław Zathey (początek 1944-1 maja 1944), „Gładzicki” (1919-?)[174].

Oddziały leśne:

– 4 kompania 19 pp. (m.p. Cieszanów, Narol): kpt. sł. st. piech. Kazimierz Julian Maciejewicz (przełom kwietnia i maja 1944), „Dar” (1904-1981); p.o. sierż. rez. piech. Michał Franus (1-15 maja 1944), „Siciński” (1912-1981); por./kpt. Julian Stanisław Bistroń (15 maja-31 lipca 1944), „Godziemba” (1909-1978)[175].

Inspektorat Zachodni (Gródek Jagielloński, Mościska):

– komendant: kpt. sł. st. NN (luty-sierpień 1942), „Krogulec” (1894-?) – zagrożony aresztowaniem został przeniesiony na inny teren; ppor. rez. Józef Feliks Szymański (wrzesień 1942-styczeń 1943), „Gajowy”, „Alwi” („Alvi”) (1911-1995); kpt. sł. st. piech. Alfons Jabłoński (styczeń-wrzesień 1943), „Radca”, „Golc”? (1899-1946) – przeniesiony na stanowisko szefa oddziału III Komendy Okręgu; por./kpt. sł. st. art. Witold Paweł Szredzki (wrzesień 1943-31 lipca 1944) (1911-1968) – podczas akcji „Burza” dowódca zgrupowania „San” 5 DP.

– zastępca, oficer organizacyjny: ppor. rez. Józef Feliks Szymański (?-czerwiec 1943), „Gajowy”, „Alwi” („Alvi”) (1911-1995) – przeniesiony na stanowisko oficera organizacyjnego Rejonu IV Dzielnicy Zachodniej Inspektoratu Lwów-Miasto.

– referentka WSK: (?) Więcek (1943) – opuściła teren inspektoratu; Jadwiga Striglówna (?-31 lipca 1944), „Mała” (1920-1987) – równocześnie była referentką WSK w komendzie Obwodu.

Gródek Jagielloński:

– oficer informacyjny: ppor. cz. w. mgr. Jan Stec (?-31 lipca 1944), „Morwa” (1913-1983).

– oficer łączności operacyjnej: kpr. podchor./ppor. sł. st. łącz. Józef Gąsowski (wrzesień 1943-31 lipca 1944), „Sieć” (1918-?)[176].

Obwód Gródek Jagielloński:

– komendant ppor./por. Szczepan Gwiazdowski (lipiec/sierpień 1942-31 lipca 1944), „Głaz” (1911-1982).

– oficer organizacyjny: ppor. rez. Michał Kochajewicz (kwiecień 1943-31 lipca 1944),  „Turnia” (1912-1944).

– oficer informacyjny: mgr. Emil Berendowicz (?-31 lipca 1944), „Sowa” (1918-?).

– kwatermistrz: st. wach. sł. st. kaw. Kazimierz Doroszko.

– lekarz: kpt. rez. sł.  san. rez.  Bolesław Waligórski (?-31 lipca 1944), „Znachor” (1902-1945).

– oficer łączności: ppor./por. rez. piech. Stanisław Hajduk (?-31 lipca 1944), „Perć” (1911-1988).

– oficer saperów plut. Szczepan Tokarz (?-31 lipca 1944), „Żak” (1919-?)[177].

Rejony:

– komendant rejonu Gródek Jagielloński: ppor./por. rez. piech. Jan Dzidziuszko (lipiec/sierpień 1942-31 lipca 1944), „Zrąb” (1914-?).

– komendant rejonu Wołczuchy ppor./por. rez. piech. Jan Kaliciak (?-31 lipca 1944), „Granit” (1913-?).

– komendant rejonu: Rodatycze ppor./por. Szczepan Gwiazdowski(?) (lipiec/sierpień 1942-31 lipca 1944), „Głaz” (1911-1982).

– komendant rejonu Milczyce: podchor. Stanisław Hołówka?, „Cichy”[178].

Oddziały leśne:

– 8 kompania 26 pp. kpr. podchor. piech. Ryszard Saro (kwiecień-maj 1944), „Cygan” (1920-?) – przeniesiony na stanowisko dowódcy 1 plutonu; ppor./por. rez. piech. Tomasz Matyszewski (maj- lipiec 1944), „Andrzej”, „Ćwikła” (1912-?).

– zastępca: ppor. rez. art. Stanisław Popławski (maj-31 lipca 1944), „Flis” (1917-1998).

– kwatermistrz: NN, „Leliwa” [179].

Obwód Mościska:

– komendant ppor./por. rez. piech. Ludwik Kurtycz (maj 1943-31 lipca 1944), „Mazurkiewicz” (1912-1987).

– oficer organizacyjny plut. podchor./ppor. rez. piech. Jan Gawlik (maj 1943-31lipca 1944), „Jasiński” (1914-1999).

– referentka WSK: Stefania Szczurek (1943-31 lipca 1944), „Prządka” (1905-1987).

– oficer informacyjny: Władysław Zieliński (maj 1943-31 lipca 1944), „Dębowicz” (1909-19?).

– kwatermistrz: ppor. rez. piech. Władysław Jędruch (?-1943), „Konopka” (1914-1985) – przeniesiony na stanowisko oficera saperów; kpr. Franciszek Markiewicz (październik 1943- 31 lipca 1944), „Michalski” (1911- 19?).

– oficer łączności: ppor./por. Mieczysław Widaj (maj 1943-31 lipca 1944), „Pawłowski” (1912-2008).

– oficer saperów (dywersji): plut. rez. sap. Edward Gałązka (maj-październik 1943), „Wiktorski” (1915- 19?) – aresztowany, w styczniu 1944 r. zbiegł z transportu do obozu, został przeniesiony do obwodu Rudki-Komarno; ppor. rez. piech. Władysław Jędruch (październik 1943-31 lipca 1944), „Konopka” (1914-1985)[180].

Rejony:

– komendant rejonu Mościska: podchor./ppor. rez. piech. Stanisław Poleski (maj 1943-31 lipca 1944), (Głupiak), „Urban”.

– komendant rejonu Strzelczyska: podchor. piech. Józef Haławin (?-31 lipca 1944), „Szkolny” (?-1946).

komendant rejonu Słomiance kpr. pchor. piech. Kazimierz Demski “Głowacz”

– oficer organizacyjny: Ludwik Horak, „Żbik”.

– komendant rejonu Trzcieniec: Józef Rogoża.

– komendant rejonu Pnikut plut./sierż. sł. st. piech. Józef Kocur „Katon”, „Korcza” (1913-1993).

Oddziały leśne

– 6 (7) kompania 26 pp. ( m.p. Mościska-Parcelacja-Pnikut): kpt służby stałej piechoty Zenon Kubski ( kwiecień-31 lipca 1944), „Lech” (1912-1992).

– zastępca: kpt. rez. Walerian Proszowski, „Józef” (1909-198?).

– kapelan: ks. Walerian Motyka.

– 1 pluton: por. rez. piech. Tadeusz Giełżyński, „Uzda”, nazwisko konspiracyjne Józef Wyrobek.

– 2 pluton: por. rez. piech. Mieczysław Łukowicz, „Cwaniak”.

– sekcja sanitarna: dr Meckier.

– sanitariuszki: Maria Mika „Grażyna”, Stanisława Węcłowicz „Sieńka”, Józefa Proszowska „Bożena”, NN „Janka”[181].

Obwód Jaworów:

– komendant plut./wachm. Emil Palej (1943-maj/czerwiec 1944), „Mściwy” (1902-1979) – przeniesiony do Milczyc.

– zastępca: sierż. sł. st. Jan lub Marian Stawidło (?-maj 1944), „Zryw”.

– referentka WSK: Karolina Jenczalikówna.

– oficer informacyjny: Izydor Hawliczek, „Lis”; oficer rezerwy Adam Bereś (?-kwiecień 1944) – zatrzymany a następnie zwolniony opuścił Jaworów; Kazimierz Seko (kwiecień-20 lipca 1944), „Tekst” (1917-?).

– oficer łączności: st. wach. rez. Marian Adaszyński (?-maj 1944), „Korab”.

Szczegółowych danych na temat podziału obwodu na rejony nie udało się ustalić[182].

Obwód Rudki-Komarno (m.p. Buczały):

– komendant plut. podchor./ppor. rez. art. Antoni Pilichiewicz (II połowa 1943-31 lipca 1944), „Chmurny” (1915-?).

– oficer ds. dywersji: plut. rez. sap. Edward Gałązka (styczeń 1944-31 lipca 1944), „Wiktorski”, nazwisko okupacyjne Jan Zawada (1915- 19?).

– kapelan: ks. Franciszek Wołczański.

Rejony:

– komendant rejonu: Buczały-Komarno ppor. Marian Smalec, „Tomasz”.

– komendant rejonu Chłopy: sierż. podchor. piech. Franciszek Wasyl, „Muzyka” „Odys”.

– komendant rejonu Malinów-Nowy Ostrów: kpr. podchor. Władysław Puch.

– komendant rejonu Tuligłowy: ppor. Stanisław Jasiński (?-31 lipca 1944), (1911-1983), „Zagroda”, „Jasmin”, „Orzeł”.

Oddziały leśne:

– 10 kompania 26 pp. (m.p. Buczały-Malinów-Jasionów-Tuligłowy): ppor. rez. art. mgr Jan Adamowski (kwiecień-31 lipca 1944), „Brytan” (1911-1997).

– zastępca: ppor. lub ppor. rez. piech. Tadeusz Bednarski (?-31 lipca 1944), „Finkiel”[183].

Inspektorat Drohobycz (kryptonim „29”, „Tłok”; przeniesiony do Okręgu Stanisławów od 1 lipca 1944 r.):

– komendant: mjr sł. st. piech. Józef Czerniatowicz (kwiecień-połowa 1942), „Roman” (1895-1962), nazwisko okupacyjne Karwasiecki przeniesiony na stanowisko komendanta obwodu Drohobycz, Władysław Jan Mróz „Wiktor” (połowa 1942-30 czerwca 1944),  „Wiktor”, „Simon”, „Sław” (1897-1954), nazwisko okupacyjne Tadeusz Lutański – przeniesiony na stanowisko komendanta Okręgu Stanisławów.

– zastępca: Władysław Jan Mróz „Wiktor” (kwiecień-połowa 1942), „Wiktor”, „Simon”, „Sław” (1897-1954), nazwisko okupacyjne Tadeusz Lutański – przeniesiony na stanowisko komendanta inspektoratu.

Komendant inspektoratu dysponował własnym sztabem, w skład którego wchodzili:

– referentka WSK: Adela Frankiewiczówna (1943-30 czerwca 1944 r.), „Agnieszka” (1911-1945?).

– oficer informacyjny: ppor. cz. w. Stanisław Jastrzębski (październik 1941-czerwiec/lipiec 1944), „Janek”, „Rad”, „Czesław” (1921-1944) – aresztowany i rozstrzelany 5 lipca 1944 r.

– oficer łączności: Jan Bieniasiewicz (1943-30 czerwca 1944), „Czajka”, „Kora” (1917-?);

– oficer saperów: NN, „Jerry” (? – 1944 r.).

Pozostałej obsady sztabu inspektoratu nie udało się ustalić[184].

Obwód Drohobycz kryptonim „Deer”, „Bystrzyca”:

– komendant: mjr sł. st. piech. Józef Czerniatowicz (kwiecień-połowa 1942), „Roman” (1895-1962), nazwisko okupacyjne Karwasiecki – przeniesiony na stanowisko komendanta WSOP w okręgu Lwów; mjr. Ignacy Wiktor Wojtanowski (1943-30 czerwca 1944), „Wojtek” (1900-1970), nazwisko okupacyjne Jan Malinowski[185].

Rejony:

– komendant rejonu Drohobycz-Miasto: por. sł. st. piech.[?] Gaszczon Haszczon (1942) – zmarł; ppor. rez. Otto Bugajski (1942-30 czerwca 1944), „Prawdzic”, „Marian” (1914-1985).

– oficer organizacyjny: inż. Władysław Dubis (?-30 czerwca 1944), „Marek”.

– oficer informacyjny: inż. Janusz Giżejewski (?-30 czerwca 1944), „Żuraw”, „Tatar”.

– komendant rejonu Borysław-Kopalnie: kpt. Zygmunt Tabaczyński (?-1980).

Oddziały leśne:

– 1 kompania 53 pp. Kazimierz Cybulski, „Pstrąg” (lipiec 1944) – ranny w starciu z Niemcami[186].

Obwód Stryj- Skole (od sierpnia 1943? w składzie Okręgu Stanisławów):

– komendant: por. Kazimierz Piechowski (?-1942).

– oficer organizacyjny: ppor. rez. Augustyn Janiewski, „Ćwik”, „Filip”.

Obwód (rejon?) Borysław „Beo”, „Świca”:

– komendant: Otto Bugajski, „Marian” (od 1 lipca do 6 sierpnia 1944 r.).

Pozostałej obsady personalnej obwodu nie udało się ustalić[187].

Obwód Sambor (kryptonim „Esa” „Łomnica”):

– komendant: por. rez. piech. Franciszek Brodziński (30 września 1942-kwiecień 1944), „Kazik”, „Kłos” – „spalony”, opuścił Sambor; Jan Jędrachowicz, „Promień” (maj-30 czerwca 1944 r.).

– zastępca: sierż. sł. st. piech. [?] Seredyński – przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy 2 kompanii Samborskiej.

– referentka WSK: Maria Kuderewicz

Rejony:

– komendant rejonu Sambor: ppor. rez. piech. Bronisław Drozd „Arski” (1907-ok. 1985); ppor. rez. piech. Zygmunt Barszcz (?-30 czerwca 1944), „Stach”.

– komendant rejonu Nadyby-Wojutycze: Stefan Olearnik, „Blok”.

Oddziały leśne:

– 1 kompania samborska  (m.p. Sąsiadowice): chor. rez. Adam Ekiert (1897-1952), „Pogarda” (1897-1952).

– 2 kompania samborska (m.p. Brześciany): sierż. podchor. Józef Drozd (maj-30 czerwca 1944), „Tit” (1916-1944) – poległ w walce z Niemcami.

– zastępca: sierż. sł. st. piech. [?] Seredyński[188].

Kiedy w pierwszej połowie 1943 roku na Wołyniu rozpoczęły się ataki na ludność polską, było jasne, że fala przemocy wkrótce dotrze także na południowe obszary okupowanej Rzeczypospolitej. Jednak sytuacja na terenie Małopolski Wschodniej rozwijała się w inny sposób. Przede wszystkim liczba ludności polskiej na tych terenach była znacznie większa niż na Wołyniu, a struktury polskiej konspiracji były bardziej rozbudowane. W ramach obszaru Południowo-Wschodniego AK, najbardziej rozwinięte struktury samoobrony działały głównie na terenie okręgu lwowskiego. Istniało kilka powodów, które to determinowały, w tym znacząca liczba Polaków zamieszkujących te obszary w skupiskach oraz obecność dużego miasta, jakim był Lwów, gdzie Polacy stanowili przeważającą większość populacji. To tutaj znajdowały się kierownicze struktury polskiej konspiracji na teren Małopolski Wschodniej. Wiosną 1943 roku na obszarze Małopolski Wschodniej pojawiły się pierwsze, jeszcze słabe placówki samoobrony, powstające spontanicznie. Motywacją do ich utworzenia były tragiczne wieści dochodzące z Wołynia. Niestety, rozwój struktur samoobrony na terenie okręgu lwowskiego był utrudniony z powodu niedostatków w uzbrojeniu oraz sporów kompetencyjnych między AK a Delegaturą Rządu. Z jednej strony Delegatura Rządu zezwalała w pewnych sytuacjach na przyjmowanie pomocy od Niemców oraz na emigrację polskiej ludności na zachód, co utrudniało budowę struktur samoobrony. Z drugiej strony dowództwo AK było przeciwnikami takich działań[189]. W celu przeciwdziałania akcjom UPA, komendant obszaru generał Kazimierz Sawicki „Prut”, już 17 kwietnia 1943 roku wydał specjalny rozkaz nakazujący podjęcie działań obronnych. Zalecił grupowanie ludności polskiej w miejscowościach, gdzie dominowali Polacy. Tam, gdzie to było niemożliwe, nakazał tworzenie specjalnych oddziałów dyspozycyjnych, których zadaniem było udzielanie pomocy zagrożonym ośrodkom[190].  Działania banderowców na obszarze okręgu lwowskiego powielały schemat, który nacjonaliści ukraińscy zastosowali na Wołyniu. W lipcu 1943 roku rozpoczęły się ataki na pojedynczych Polaków, a także szeroko zakrojona propaganda antypolska. Akcje eksterminacyjne wymierzone w ludność polską nasiliły się na początku 1944 roku, prowadząc do masowych mordów na Polakach bez względu na ich status społeczny. Wszystkie te wydarzenia jednoznacznie wskazywały, że nacjonaliści ukraińscy dążyli do całkowitej likwidacji polskiej ludności na tym obszarze[191].

Tworzenie placówek samoobrony napotykało znaczne trudności związane z brakiem uzbrojenia. Kiedy rozpoczęły się ataki ukraińskie, pilnie rozpoczęto poszukiwania broni. Wielu dysponowało jedynie bronią białą, która miała ograniczoną skuteczność w razie napadu. Pojawia się więc pytanie, skąd poszczególne placówki samoobrony pozyskiwały uzbrojenie? Istniało kilka źródeł. Po pierwsze, poszukiwano broni ukrytej po walkach z września 1939 r. lub porzuconej w 1941 roku przez uciekających żołnierzy Armii Czerwonej. Niestety, często była to broń uszkodzona, dlatego konieczna była pomoc kowali i ślusarzy, którzy starali się przywrócić do używalności poszczególne egzemplarze. Niestety, tak naprawiona broń często zawodziła w walce[192].  Ważnym źródłem zaopatrzenia poszczególnych placówek w były też zakupy dokonywane od żołnierzy państw osi. Byli to zarówno Niemcy, jak i ich sojusznicy, przede wszystkim Węgrzy i Włosi. Od tych ostatnich broń kupowali m.in. obrońcy Siemianówki. Wspomina o tym w swojej relacji Albin Głowaczewski[193]. Spośród okręgów kresowych okręg lwowski był tym, który przyjął stosunkowo dużą liczbę zrzutów. Tak było np. w rejonie wsi Milczyce. Tamtejsza placówka otrzymała do swojej dyspozycji pewną ilość broni zrzutowej. Podobnie było również w rejonie Biłki Szlacheckiej. Tamtejsza placówka również otrzymała do swojej dyspozycji część broni pochodzącej ze zrzutów[194]:

„Niestety, mimo iż broń starano się pozyskać z różnych źródeł to niestety ciągle jej brakowało. Stąd też w niektórych placówkach samoobrony tolerowano różnego rodzaju mistyfikacje. Tak było np. we wsi Adamy pow. Kamionka Strumiłłowa, gdzie miejscowi obrońcy od czasu do czasu detonowali specjalnie granaty lub niewypały, aby przekonać Ukraińców o sile placówki i jej możliwościach obronnych”[195].

Trzeba wyraźnie powiedzieć, że organizowanie placówek samoobrony utrudniały też czynniki obiektywne. W meldunku z 19 stycznia 1944 r. dotyczącym sytuacji na terenie Małopolski Wschodniej przygotowanym przez pracowników Lwowskiej Okręgowej delegatury Rządu czytamy:

„Organizowanie pogotowia obronnego, czujność, gromadzenie broni, koncentracja ludności polskiej w silniejszych skupiskach, wszystko to są środki, które już obecnie zdobywają już powszechną aprobatę, ale niestety daleko jeszcze do ich skutecznego wprowadzenia w życie. W szczególności koncentracja napotyka na opory. Jedne są naturalne, gdyż niełatwo zwłaszcza chłopom opuścić swe zagrody, inne przeszkody tkwią w żywiołowym optymizmie”[196].

Według raportu opracowanego przez Komendę Obszaru Lwowskiego dotyczącego struktur samoobrony na obszarze okręgu lwowskiego od 1 lipca do 1 listopada 1943 roku, trwały intensywne prace organizacyjne. W najbardziej zagrożonych polskich wsiach utworzono sieć posterunków alarmowych, których zadaniem było ostrzeganie mieszkańców przed nadciągającym niebezpieczeństwem. Niestety, podobnie jak w okręgach Stanisławów i Tarnopol, placówkom brakowało broni. Aby pokryć te braki, wartowników uzbrajano w broń białą, najczęściej w widły, kosy i siekiery. Dużym problemem było również rozróżnienie, czy nadchodzący uzbrojony oddział to banderowcy czy Niemcy prowadzący działania antypartyzanckie. W obu przypadkach oddziały były niemal identycznie uzbrojone i umundurowane. W takiej sytuacji obrońcy musieli podejmować decyzję, czy ostrzelanie uzbrojonego oddziału niemieckiego nie spowoduje karykaturalnej ekspedycji regularnych oddziałów Wehrmachtu, wobec których obrońcy nie mieli szans. Jeśli jednak okazywało się, że to banderowcy, wpuszczenie ich do osady kończyło się jej spaleniem i znacznymi stratami w ludziach[197].

Na początku 1944 roku sytuacja na obszarze okręgu lwowskiego zaczęła się pogarszać z powodu zmiany sytuacji militarnej. Sowiecka ofensywa doprowadziła do połowy województwa tarnopolskiego, z kolei banderowcy wymordowali lub zmusili do ucieczki znaczną część polskiej ludności tam mieszkającej. To wszystko spowodowało nasilenie się antypolskich działań nacjonalistów ukraińskich na obszarze okręgu lwowskiego. Najtrudniejsza sytuacja miała miejsce w powiatach Lubaczów i Rawa Ruska, gdzie Ukraińcy rozpoczęli akcję usuwania polskiej ludności z ich domów i przymusowe przesiedlanie ich do wyznaczonych kwartałów, jak miało to miejsce w Bełżcu i Uhniowie. Jednak polskie podziemie szybko zareagowało. 24 kwietnia 1944 roku w Bełżcu, Narolu i Uhniowie zostały rozwieszone afisze nakazujące ludności ukraińskiej opuszczenie terenu w ciągu 24 godzin, co wywołało panikę wśród miejscowych Ukraińców, zwłaszcza tych zaangażowanych w antypolskie działania. Wobec czego zdecydowali się na ucieczkę. Banderowcy próbowali także przeprowadzić antypolską akcję w powiatach Lwów, Gródek Jagielloński i Mościska, ale duże skupiska ludności polskiej oraz silne struktury polskiej konspiracji udaremniły te działania. Najtrudniejsza sytuacja miała miejsce w powiatach Bóbrka i Przemyślany, gdzie banderowcy zdołali zniszczyć wiele polskich osad. Ocalała polska ludność schroniła się w dużych wsiach, takich jak Dawidów, Hanaczów czy Siemianówka, gdzie istniały silne struktury samoobrony[198].

Największe szanse na przetrwanie miały wsie w których istniały stosunkowo silne struktury samoobrony a w ich pobliżu działały oddziały partyzanckie zdolne w razie potrzeby do przyjścia z pomocą atakowanym placówkom. Co ciekawe nie zawsze były to polskie oddziały. Tak było np. w okolicach Hanaczowa, gdzie w pobliżu tego dużego ośrodka polskiej samoobrony funkcjonował żydowski oddział dowodzony przez Abrama Bauma „Bunia”[199]. W sprawozdaniu sytuacyjny Delegatury Rządu we Lwowie z 9 lutego 1944 r. padają informacje:

„[…] walną pomoc przyniósł oddział Żydów ukrywających się w lasach, który zaatakował Ukraińców z tyłu i w rezultacie przepłoszył bandytów. Z interwencji oddziału żydowskiego wynikałoby, że lotne polskie oddziały partyzanckie, które by zostały skierowane do lasów, mogłyby skuteczną dawać pomoc napadniętym polskim wsiom i osiedlom. Oddziały oczywiście takie winny zajmować pozycje obronne, nie zaczepiać zwłaszcza Niemców. Ludność polskich wsi dostarczałaby im z chęcią pożywienia. Oddziały takie poza udzielaniem pomocy napadniętym wsiom, aktywnie występować by miały tylko wobec oddziałów ukraińskich po lasach”[200].

Czasami bywało i tak, że w rejon polskich wsi zagrożonych atakiem ukraińskim kierowano oddziały AK działające w pobliżu. Tak było np. w przypadku Hanaczowa. Żołnierz AK z Wicynia Marian Szajda wspomniał po wojnie:

„Po pierwszym napadzie z Hanaczowa przyszła prośba a raczej polecenie dla „Gryfa”, ażeby przyjść z pomocą, bo Hanaczów spodziewa się wg posiadanych informacji, że banderowcy kolejny raz planują napad, „Gryf” natychmiast poczynił przygotowanie i po uzgodnieniu z dowództwem Wicynia na drugą już noc oddział ponad 20 ludzi wyruszył, a za przewodnika był Pan Jaśiński z Dunajowa. Nocą omijając wsie Ciemierzyńce, Pleników i Łonie dotarliśmy do Majdanu Lipowieckiego i tam przyjęci i zakwaterowani zostaliśmy przez Józefa Podkówkę oraz samoobronę Majdanu Lipowieckiego. Przed południem zaalarmowani zostaliśmy, że do wioski zbliża się na podwodach banda. „Gryf” zarządził pogotowie, ale zastrzegł, że o ile banda będzie tylko przejeżdżać, a nie będą nachodzić domów to ich nie prowokować. Banderowcy spokojnie przejechali przez wieś na ośmiu saniach a my oglądaliśmy ich z ukrycia. Po zachodzie słońca ruszyliśmy, a do Hanaczowa dotarliśmy dopiero około północy. Wieś spała żadnej warty a mieli w tym dniu czekać na nas przed wioską w zagajniku. Po wejściu do środka wioski tj. blisko już kościoła „Gryf” wystrzelił rakietę, powstał alarm, wtedy dopiero nas zauważono. Dowództwo Hanczowa miało wielkie pretensje do „Gryfa” on zaś się oburzał, że wezwano nas z Wicynia gdzie pozostawiliśmy rodziny w niebezpieczeństwie przed banderowcami a tu wszyscy śpią i żadnej warty a banderowcy mogliby was wymordować. Wreszcie jakoś się dogadali i rozlokowali nas na kwaterach, gdzie przebywaliśmy przez trzy tygodnie. Pewnego wieczoru „Czarny” z moim bratem poszli na przechadzkę po wiosce. Pod lasem była wartownia obsadzona przez Żydów. Od strony lasu weszli do domu przez nikogo nie zatrzymani. W mieszkaniu było ponad 20 dość młodych Żydów. Spytano ich co oni tu robią, że nie pilnują a grają w karty. Po zwróceniu im ostrej uwagi i instruktażu jak mają postępować za karę zabrano im dwa karabiny. Rano „Gryf” wezwany został do dowództwa Hanaczowa, miał wielkie wymówki i zaraz musiano karabiny oddać w dowództwie, a w następny wieczór otrzymała ich z powrotem ta wartownia. Wobec siedzenia nieczynnie przez 3 tygodnie a mieliśmy być jeden tydzień „Gryf” robił w dowództwie starania o pozwolenie powrotu oddziału do Wicynia, gdyż w Hanaczowie nic się nie działo a Wicyń był nawet więcej zagrożony, bo był okrążony, a Hanaczów miał jeszcze dobrą łączność ze Lwowem i oddział ze Lwowa miał nas zastąpić. Ku wielkiej uciesze dostaliśmy pozwolenie i zaraz po południu ruszyliśmy w drogę a po północy dostaliśmy się do Wicynia”[201].

Niestety samoobrony nie zdołały całkowicie powstrzymać antypolskiej akcji prowadzonej przez nacjonalistów ukraińskich. W tej sytuacji Komendant Lwowskiego Obszaru Lwowskiego 20 kwietnia 1944 r. wydał specjalny rozkaz nakazujący rozpoczęcie ewakuacji polskiej ludności z najbardziej zagrożonych obszarów. Miała ona objąć przede wszystkim kobiety dzieci i starców. Zgodnie z wytycznymi ewakuowanym należało zapewnić ochronę ze strony miejscowych struktur konspiracyjnych[202].

Placówki samoobrony nie tylko starały się przyjąć wszystkich, którzy zdołali uciec z palonych polskich wiosek, ale także organizowały wyprawy celem ewakuacji ludności polskiej z zagrożonych osad. Jednakże było to zadanie trudne, ponieważ polskie konwoje były atakowane przez oddziały UPA. Ponad mieszkańcom trudno było pogodzić się z koniecznością pozostawienia dorobku całego życia i opuszczenia swoich domów. Wydaje się, że najbardziej przekonującym argumentem na rzecz ewakuacji były sukcesy żołnierzy samoobrony w walce z banderowcami. Dobrym przykładem może być samoobrona w Adamach w powiecie Kamionka Strumiłłowa, gdzie żołnierze dwukrotnie odparli duże ataki banderowskie, co przekonało mieszkańców okolicznych przysiółków do przeniesienia się do Adam. Czasami zdarzało się także, że banderowcy dostawali się do wsi, jednak obrońcom przychodziła pomoc z sąsiednich osad. Taka sytuacja miała miejsce na początku lipca 1944 roku, jak można przeczytać w meldunku tygodniowym lwowskiej Delegatury z 7 lipca 1944 roku:

„Ostre starcie z bandą ukraińską nastąpiło ostatnio nastąpiło ostatnio pod Biłką Szlachecką. Zaczęło się od tego, że we czwartek zeszłego miesiąca Ukraińcy zaczęli strzelać do tamtejszych Polaków pracujących w polu. Ci atak odparli. Zaraz najbliższej nocy napadła banda ukraińska na mieszaną polsko- ukraińską gromadę Zuchorzyce pod Biłką. Ludność polska sterroryzowana strzałami z karabinów i automatów, po krótkim oporze opuściła wieś przenosząc się do Biłki Szlacheckie i Królewskiej. Napadająca banda w całości spaliła polskie gospodarstwa. Pastwą płomieni padło około 120 gospodarstw. Niedługo jednak trwała radość ukraińska z powodu tego sukcesu. Do akcji wdarł się nasz oddział odwetowy. Ukraińcy próbowali bezskutecznie stawić opór. W nocy z 2 na 3 lipca zostały spalone także prawie wszystkie pozostałe gospodarstwa ukraińskie”[203].

Omawiając dzieje polskiej samoobrony na terenie okręgu lwowskiego nie można pominąć kwestii polskich akcji odwetowych. Na terenie okręgu lwowskiego pierwsze takie działania miały miejsce już w 1943 r. Przygotowano wówczas listę działaczy ukraińskich, którzy mieli zostać zlikwidowani przez polskie podziemie. Jedną z bardziej znanych tego akcji została wykonana 9 i 12 marca 1944 r. we Lwowie przez żołnierzy tamtejszego Kedywu. W odwecie za zabójstwa młodych Polaków zastrzelono wówczas 11 ukraińskich policjantów a dwóch raniono. Akcja ta osiągnęła skutek, ponieważ mordy na Polakach we Lwowie całkowicie ustały[204]. O wiele większe znaczenie miały akcje prowadzone przez poszczególne placówki samoobrony na prowincji. Tak było np. w powiecie Bóbrka. Żołnierze tamtejszej samoobrony podpalali ukraińskie wsie. Przed podłożeniem ognia bardzo często rekwirowano wszelkiego rodzaju żywność i zwierzęta gospodarskie. Dowództwo AK miało świadomość, iż tego typu akcje miały nieraz bardzo krwawy charakter. Ludzie, którzy dopuszczali się brutalnych działań wobec ukraińskiej ludności nieraz potracili całe rodziny, stąd też polskie dowództwo patrzyło na tego typu działania z pewnym pobłażaniem[205]. Przykładem tego może być akcja pacyfikacyjna przeprowadzona przez żołnierzy lwowskiego Kedywu w dniach 15–22 marca 1944 r.  Jednym z najbardziej tragicznych elementów tej akcji była pacyfikacja ukraińskiej wsi Czerepin w powiecie lwowskim. Spalono wówczas kilka budynków oraz zlikwidowano miejscowego proboszcza grekokatolickiego. Akowcy wówczas posłużyli się podstępem. Na plebanię przybył oddział UPA. Jeden z jego członków zapytał proboszcza, kiedy należy rozpocząć akcję likwidacji polskiej ludności. Ten odpowiedział, że natychmiast. Został wówczas zastrzelony przez przybyłych partyzantów, którymi byli w rzeczywistości żołnierze lwowskiego Kedywu[206]. Bywało jednak i tak, że akcje odwetowe kończyły się kompromitacją. Tak było w marcu 1944 r., kiedy to grupa żołnierzy lwowskiego Kedywu dokonała pacyfikacji wsi Chlebowiece Świrskie oraz Niedzieliska. W obu tych miejscowościach zamordowano 60 osób. W zdecydowanej większości były to osoby niemające nic wspólnego z nacjonalistami ukraińskimi. Mało tego, nigdy nie udało się udowodnić, że mieszkańcy tych wsi brali udział w napadach na swoich polskich sąsiadów[207].

Jedna z najgłośniejszych akcji polskiego podziemia skierowanych przeciwko nacjonalistom ukraińskim miała miejsce w nocy z 9 na 10 czerwca 1944 r. Dowództwo AK zdecydowało wówczas o przeprowadzeniu akcji skierowanej przeciwko jednej z baz UPA pod Lwowem. Wybór padł na wieś Szołomyja. Przeprowadzili go żołnierze 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich dowodzeni osobiście przez kpt. Dragana Mihajlo Sotirovića. Wioska została doszczętnie spalona. Zniszczeniu uległo 60 gospodarstw, a oddziały UPA tam stacjonujące zostały całkowicie rozbite[208].

Po latach od tych tragicznych wydarzeń mających miejsce na terenie okręgu lwowskiego można zadać pytanie, czy placówki samoobrony spełniły swoje zadanie? Należy na nie odpowiedzieć pozytywnie. Akcja antypolska na tym obszarze wybuchła stosunkowo późno, głównie w 1944 roku. Dzięki temu struktury polskiej konspiracji miały czas na przygotowanie się do nadchodzącego zagrożenia. Dodatkowo, istniały tu duże skupiska ludności polskiej, co sprzyjało obronie. Ponadto, obrońcy dysponowali lepszym uzbrojeniem, częściowo dzięki zrzutom. Działalność poszczególnych grup samoobronnych przyczyniła się do znacznego ograniczenia strat wśród polskiej ludności. Jednakże, po zajęciu tych terenów przez Sowietów, dotychczasowe struktury konspiracyjne przestały istnieć. Ich członkowie zostali wywiezieni w głąb ZSRS, wycofali się do centralnej Polski lub dołączyli do formowanych przez władze bolszewickie batalionów obronnych. Ci żołnierze broniący ludności polskiej przed atakami upowców odegrali istotną rolę. Po zakończeniu II wojny światowej większość cywilnej ludności, wraz z żołnierzami konspiracji, opuściła te tereny, co ostatecznie zakończyło wielowiekową obecność polską w tym regionie.

Struktury Samoobrony.

1. Inspektorat Lwów Miasto:
   1. Barszczowice: placówka samoobrony została założona z inicjatywy AK, prawdopodobnie w lutym 1944 roku. Wtedy to banderowcy dokonali napadu na sąsiednią wioskę Chałupki. W odpowiedzi na ten atak, mieszkańcy Barszczowic zorganizowali improwizowaną obronę, która przyszła z odsieczą i udało się skutecznie odeprzeć przeciwnika. To zdarzenie stało się bodźcem do utworzenia placówki samoobrony w Barszczowicach. Natychmiast rozpoczęto intensywne prace nad budową umocnień obronnych. Organizowano również warty, które uzbrojone były częściowo w kosy i siekiery. W wyniku konfliktu podpalono kilka domów należących do Ukraińców, co skłoniło większość z nich do ucieczki do Kukizowa. Pozostali znaleźli schronienie na noc w miejscowej cerkwi. Szczegółowych danych na temat miejscowej samoobrony nie udało się ustalić[209].
   2. Basiówka: w tej wsi w pow. lwowskim została utworzona placówka samoobrony z inicjatywy AK. Powstała ona najprawdopodobniej w 2. połowie 1943 r. Jej żołnierze odpierali napady banderowskie w pierwszej połowie 1944 r. Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[210].
   3. Biłka Królewska: niewielka wieś pod Lwowem zamieszkała niemal w całości przez Polaków. Samoobrona na tamtych terenach została utworzona z inicjatywy Armii Krajowej, przy czym sformowano cztery plutony. Komendantem placówki był plutonowy Józef Wojdyła. W odpowiedzi na napady banderowskie, wieś została otoczona siecią okopów. W każdym gospodarstwie zbudowano specjalne schrony, w których, na wypadek napadu, miała się chronić ludność cywilna. Z kolei mężczyźni niezdolni do służby z bronią w ręku brali udział w służbie przeciwpożarowej. Dodatkowo, wokół wsi wystawiano posterunki wartownicze. Placówka wartownicza na tamtejszym folwarku miała nietypowy charakter. Tam stacjonowała drużyna dowodzona przez Józefa Podkowę oraz oddział Wehrmachtu, co sprawiło, że Polacy na co dzień poruszali się jedynie z bronią białą (noże, kosy, siekiery). Jednak ta sytuacja nie trwała długo. Po pewnym czasie Niemcy zaczęli wyposażać polskich wartowników w karabiny z amunicją i sami udawali się spać. Jeśli chodzi o uzbrojenie, obrońcy byli stosunkowo dobrze wyposażeni. W 1944 roku w tym rejonie miały miejsce zrzuty zaopatrzenia dla AK, a część broni otrzymanej z zachodu pozostała w Biłce Królewskiej. Wspomniana placówka przetrwała aż do końca niemieckiej okupacji[211].
   4. Biłka Szlachecka: w tej niewielkiej wsi w województwie lwowskim istniała silna placówka samoobrony powstała w 1943 r. z inicjatywy AK. W szczytowym okresie swojego rozwoju liczyła ona 700 dobrze uzbrojonych żołnierzy. Broń pozyskiwano z różnych źródeł. Odkopywano uzbrojenie ukryte po klęsce Polski z września 1939 r. i ucieczce czerwonoarmistó w 1941 r., kupowano je również na czarnym rynku od Niemców, a także otrzymano ze zrzutów alianckich. Banderowcy kilkakrotnie próbowali zdobyć wioskę jednak za każdym razem ataki były odpierane. Dwukrotnie złożyli donos władzom okupacyjnym, że we wsi znajdują się partyzanci, jednak za każdym razem żołnierze AK zdołali się wycofać, zanimnadjechały samochody z żołnierzami SS. Placówka przetrwała do końca niemieckiej okupacji. Szczegółowych danych na jej temat nie udało się jednak ustalić[212].
   5. Czyszki: istniała tam akowska placówka samoobrony wchodząca w skład rejonu Winniki dowodzonego przez Jerzego Węgierskiego „Antka”. Kiedy rozpoczęły mordy ukraińskie na polskiej ludności wioska została ufortyfikowana i obstawiona siecią placówek wartowniczych. Żołnierze byli stosunkowo dobrze uzbrojeni, dysponowali bronią palną pochodzącą również ze zrzutów. Co ciekawe stacjonujące w miejscowości oddziały Wehrmachtu doskonale o tym wiedziały. Kiedy rozpoczęły się napady ukraińskie wioska została otoczona gęstą siecią posterunków wartowniczych oraz prowizorycznych umocnień. Banderowcy kilkakrotnie podejmowali próby likwidacji wioski jednak obrońcy za każdym razem odpierali atak. Szczegółowych danych na temat tamtejszej placówki samoobrony nie udało się ustalić[213].
   6. Dawidów: w tej wsi, znajdującej się w powiecie lwowskim, istniała placówka samoobrony, która powstała w oparciu o struktury Armii Krajowej, prawdopodobnie w 1943 roku. W ramach działań obronnych zorganizowano sieć posterunków wartowniczych i obserwacyjnych oraz rozpoczęto budowę schronów, w których, w razie ataku ze strony banderowców, mieli się schronić kobiety, dzieci oraz starcy. Żołnierze samoobrony byli uzbrojeni zarówno w broń białą, jak i palną. Broń palną pozyskiwano m.in. od Niemców, a także otrzymywano pewną liczbę broni od dowództwa okręgu lwowskiego AK. W miarę upływu czasu, stan uzbrojenia placówki ulegał znacznej poprawie. W lipcu 1943 roku, banderowcy podjęli próbę ataku, jednak miejscowa samoobrona skutecznie odeprzeła napastników, choć w wyniku starć zginęło kilku mieszkańców, a kilka budynków zostało zniszczonych. Mimo to, do końca niemieckiej okupacji, banderowcy nie odważyli się na zaatakowanie wsi, chociaż dochodziło do napadów na Polaków w okolicznych miejscowościach. W miarę upływu czasu, większość mieszkańców tych wiosek przeniosła się do Dawidowa. Żołnierze miejscowej samoobrony brali również udział w akcjach pomocy zagrożonym polskim placówkom. Przykładem może być próba wsparcia Hanaczowa z marca 1944 roku, kiedy komendant okręgu skierował oddział liczący 40 ludzi, w tym żołnierzy z Dawidowa. Niestety, w rejonie Starego Sioła, grupa została zaatakowana przez Niemców. Większość żołnierzy, dowodzonych przez plutonowego Władysława Pruczkowskiego, zdołała się wydostać z okrążenia, wycofując się do Lwowa. Samoobrona w Dawidowie przetrwała do zakończenia niemieckiej okupacji. Podczas akcji „Burza”, w oparciu o dawidowską samoobronę, formowano m.in. pododdziały 14 pułku Ułanów Jazłowieckich. Po zakończeniu wojny, mieszkańcy Dawidowa wyjechali do Polski[214].
   7. Hodowica: Placówka samoobrony w tej małej wsi pod Lwowem została założona z inicjatywy Armii Krajowej. W 1944 roku skutecznie odparła kilka napadów banderowskich, przy wsparciu placówek samoobrony z Basiówkii Sokolnik. Szczegółowych danych na temat funkcjonowania tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[215].
   8. Krotoszyn: najprawdopodobniej placówka samoobrony w tej wsi została utworzona w 1943 roku. 23 lutego 1944 roku bojówka upowska podjęła próbę napadu na plebanię oraz zamordowania tamtejszego proboszcza, księdza Michała Milewskiego. Kontratak wykonany przez żołnierzy miejscowej samoobrony udaremnił atak napastników. Dodatkowo, banderowcy podjęli próbę napadu na samą wioskę, jednak została ona odparta przez żołnierzy samoobrony wspieranych ogniem broni maszynowej. Placówka w Krotoszynie przetrwała do zakończenia niemieckiej okupacji, a jej żołnierze wraz z mieszkańcami opuścili wioskę i udali się do Polski w 1946 roku. Szczegółowych danych na temat funkcjonowania tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[216].
   9. Nawaria: w 1942 roku we wsi została utworzona kompania Armii Krajowej pod dowództwem Jana Nycza, licząca 144 żołnierzy i jednocześnie pełniłarolę placówki samoobrony. Co do uzbrojenia, około połowa żołnierzy posiadała broń palną, którą ukryto w po wrześniu 1939 roku lub po odwrocie armii sowieckiej z tych terenów w 1941 roku. Brakowało jednak amunicji, którą próbowano nabyć od niemieckich żołnierzy, oferując im w zamian wódkę lub żywność. Dodatkowo uruchomionoprodukcję ręcznych granatów, wykorzystując do tego puszki po konserwach, oraz butelek zapalających. Placówka ściśle współpracowała z samoobroną w pobliskiej Siemianówce, szczególnie podczas odbioru zrzutów. Ostatecznie przetrwała do zakończenia niemieckiej okupacji[217].
   10. Pustomyty: placówka samoobrony w tej pod lwowskiej wsi powstała z inicjatywy AK. Jej żołnierze odparli napad banderowski w marcu 1944 r. Szczegółowych danych na temat samoobrony w tej wsi nie udało się ustalić[218].
   11. Siemianówka: w tej małej wsi, położonej w gminie Nawaria, istniała placówka samoobrony, która powstała z inicjatywy Armii Krajowej, najprawdopodobniej w drugiej połowie 1943 roku. Była ona stosunkowo dobrze wyposażona w broń palną, którą nabywano od żołnierzy niemieckich, włoskich i węgierskich. Dodatkowo otrzymano pewną ilość broni ze zrzutów. Komendantem obwodu oraz dowódcą samoobrony był podporucznik Henryk Dawskiba, pseudonim „Raszczyc”. Aby zabezpieczyć się przed niespodziewanymi atakami ze strony banderowców, we wsi na dzień i noc wystawiano posterunki wartownicze, których liczba wynosiła 300 ludzi. Do tej służby byli zobowiązani wszyscy mężczyźni zdolni do noszenia broni, aż do 70 roku życia. Wartownicy byli uzbrojeni w kosy. Broń palna, ze względu na reakcję niemieckich władz, była zamaskowana, ale tak, aby w razie ataku można było jej szybko użyć. Po rozpoczęciu mordów ukraińskich samoobrona w Siemianówce przeprowadziła ewakuację polskiej ludności z zagrożonych atakami wsi. Szczegółowych danych jednak nie udało się ustalić[219].
   12. Sokolniki: placówka samoobrony w tej pod lwowskiej wsi powstała najprawdopodobniej w 1943 r. z inicjatywy AK. Jej żołnierze kilkukrotnie zdołali odeprzeć banderowskie ataki na wieś. Szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[220].
   13. Zuchorzyce: w tej wsi w pow. lwowskim została zorganizowana placówka samoobrony. Kiedy w nasiliły się napady upowskie na polskie wioski podjęto decyzję o ewakuacji starców, kobiet i dzieci do pobliskiej Biłki Szlacheckiej. Banderowcy zaatakowali Zuchorzyce 2 lipca 1944 r. Zaciekły opór polskiej samoobrony spowodował, że zostali oni zmuszeni do odwrotu. Zniszczone zostały wówczas niektóre polskie gospodarstwa. W odwecie obrońcy podpalili budynki należące do Ukraińców. Szczegółowych danych na temat funkcjonowania placówki w Zuchorzycach nie udało się ustalić[221].
2. Inspektorat Południowy:
   1. Brzozdowice (miasteczko): istniała tutaj placówka samoobrony w sile 30 żołnierzy dysponujących bronią maszynową. Szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[222].
   2. Hanaczów: Placówka powstała z inicjatywy AK w 1943 roku. Bezpośrednią przyczyną powołania placówki samoobrony były wydarzenia z października 1943 r. Upowcy zamordowali wówczas oficera AK ppor. Stanisława Weissa, nauczyciela, który pracował jako brakarz w lesie. Świadkiem mordu był jeden z Polaków, który widział to zabójstwo z ukrycia. Kiedy we wsi zaczęli się pojawiać nieznani nikomu uzbrojeni Ukraińcy mieszkańcy schwytali dwu z nich. Okazało się, że byli to oficerowie UPA. Obaj zostali przekazani funkcjonariuszom Kripo w Przemyślanach. Wydarzenia te spowodowały, że stosunki między Polakami a Ukraińcami uległy zaognieniu. Pod koniec 1943 r. komendant rejonu Hanaczów, wachmistrz Kazimierz Wójtowicz „Głóg” opracował plan obrony wsi. Zgodnie z założeniami, w środku wioski miano utworzyć ufortyfikowany trójkąt oparty o zabudowania murowane. Obrona miała być wzmocniona siecią okopów i schronów. Plan nie został do końca zrealizowany ze względu na sprzeciw miejscowych gospodarzy. Pod koniec 1943 r. sytuacja w rejonie Hanaczowa stała się coraz bardziej napięta. Do dowództwa samoobrony zaczęły docierać informacje, że banderowcy przygotowują atak. Pierwszy napad miał miejsce 2 lutego 1944 r. w późnych godzinach wieczornych. Według nie do końca potwierdzonych danych wieś została zaatakowana przez oddziały upowskie w sile 300-1000 ludzi. Napastnicy zaatakowali polskie stanowiska znajdujące się na skraju wsi. Udało się im wedrzeć do niektórych gospodarstw, jednak dalszy atak w kierunki centrum wsi został powstrzymany. Szczególnie zacięta walka toczyła się o budynek plebanii. Obroną dowodził tutaj franciszkanin, brat Damian (Franciszek Bratkowski) „Hojny”. Po pewnym czasie do wioski dotarły posiłki. Był to działający w tym rejonie oddział żydowskiej partyzantki dowodzony przez Abrama Bauma „Bunia” oraz oddział AK z Przemyślan, na którego czele stał Tadeusz Nowy „Granat”. Około północy atakujący upowcy rozpoczęli odwrót. Straty obrońców były jednak bardzo dotkliwe. Według ostrożnych szacunków w obronie Hanaczowa zginęło od 55 do 85 ludzi, a około 100 zostało rannych. Ci ostatni kierowani byli do miejscowej szkoły, gdzie student medycyny Seweryn Dietrich „Medicus” wraz ze studentem weterynarii Alojzym Wójtowiczem „Jurandem” oraz sanitariuszkami z miejscowej placówki AK udzielały niezbędnej pomocy. Wkrótce po odparciu ataku do Hanaczowa zaczęły napływać posiłki w postaci ludzi i sprzętu. 8 lutego do wsi przybył mjr. Anatol Sawicki komendant Inspektoratu Południe AK. Towarzyszyli mu por. Paweł Jastrzębski „Strzała” oraz por. Bronisław Kawka „Andrzej”. Na rozkaz komendanta inspektoratu rozpoczęto intensywne prace fortyfikacyjne. Zgodnie z rozkazem mjr. Anatola Sawickiego por. Paweł Jastrzębski objął dowództwo oddziału leśnego działającego w oparciu o bazę w Hanaczowie. Dowódcą obrony bazy pozostał wachmistrz Kazimierz Wójtowicz „Głóg”. Ostatecznie w skład dowództwa placówki weszli: wachm. Kazimierz Wojtowicz „Głóg” – komendant obrony Hanaczowa, por. Paweł Jastrzębski „Strzała” – dowódca oddziału leśnego, por. Antoni Wojtowicz „Darling” – oficer informacyjny i zastępca dowódcy, por. Jan Dyl „Marian” – zastępca komendanta obrony cywilnej, plut. Józef Chruściel „Ryś” – zastępca komendanta obrony, kpr. Alojzy Wojtowicz „Jurand” – szef sanitarny, mjr Pristupa „Fiodor” – dowódca grupy partyzantów radzieckich, plut. Michał Zalipski „Żbik” – dowódca plutonu, kpr. Mikołaj Kwaśniewski „Strońc” – dowódca plutonu, plut. Kazimierz Dyl „Kazik” – dowódca plutonu, plut. Michał Gołaczyński „Góra” – dowódca plutonu. Zorganizowano również osobny pion sanitarny, którego komendantem został kpr. Alojzy Wojtowicz „Jurand”. Pomagały mu pochodzące z Przemyślan sanitariuszki: Janina Górna, Stefania Kłosowska „Sarna”, Rozalia Ostrowska „Róża”. Te młode dziewczyny zostały przeszkolone na kursie sanitarnym WSK prowadzonym przez zawodową pielęgniarkę Zofię Zarawską „Janina”, a zarazem referentkę WSK w komendzie obwodu AK Przemyślany. Konieczne medykamenty dostarczali lwowscy franciszkanie. Wiemy również, że do Hanaczowa dotarły szczepionki przeciwtyfusowe wyprodukowane najprawdopodobniej przez lwowski instytut profesora Rudolfa Weigla. W miarę upływu czasu sytuacja polskiej placówki stawała się coraz trudniejsza. Na początku kwietnia 1944 r. do dowództwa dotarły informacje wywiadu AK o przygotowaniach UPA do kolejnego ataku. Według danych zdobytych przez wywiad w lasach koło Romanowa miało zostać skoncentrowanych kilkuset żołnierzy UPA, których zadaniem było zdobycie Hanaczowa. Drugi atak upowski nastąpił w nocy 9/10 kwietnia 1944 r. Według danych akowskiego wywiadu wioskę zaatakowało 800-1500 ludzi. Atak nastąpił około północy. Poprzedził go silny ostrzał pociskami zapalającymi, który spowodował liczne pożary we wsi. Ukraińcy kilkakrotnie podrywali się do natarcia, jednak za każdym razem powstrzymywał ich ogień polskich rkm-ów. W miarę upływu czasu sytuacja obrońców pogarszała się, ponieważ zaczęły się wyczerpywać zapasy amunicji. Sytuację uratował kontratak przeprowadzony przez grupę ochotników dowodzonych przez wachmistrza Kazimierza Wójtowicza. Napastnicy wycofali się na pozycje wyjściowe. Banderowcy podjęli jeszcze jedną próbę ataku rankiem o godzinie 7:30. Atakujący zostali odrzuceni przez grupę dowodzoną porucznika por. Paweł Jastrzębskiego, a złożoną z plutonu samoobrony oraz plutonu żydowskiego. Według niepełnych danych po stronie polskiej zginęło 66 osób. Straty upowskie szacowano na 30–85 zabitych. Według niepotwierdzonych danych napastnicy na wozach wywieźli 120 zabitych i ciężko rannych. Po kilku dniach na wsi przybyła niemiecka ekspedycja w sile batalionu. Niemcy liczyli prawdopodobnie, że zastaną tutaj partyzantów, jednak broń była dobrze ukryta. Na stanowiskach obronnych znajdowały się jedynie widły, kosy i siekiery. Niemcy po przeprowadzeniu dochodzenia opuścili wioskę. Wobec braków amunicji i żywności oraz groźby kolejnego ataku banderowskiego podjęto decyzję o ewakuacji wsi. Przeprowadzona ona została w dniach 15–17 kwietnia 1944 r. Po jej przeprowadzeniu, we wsi pozostali jedynie żołnierze z oddziału por. Jastrzębskiego, samoobrony oraz niektórzy z mieszkańców, którzy nie chcieli opuszczać swoich domów. Łącznie było to około 200 ludzi. Niestety polskie dowództwo popełniło wówczas tragiczny w skutkach błąd nakazując prowadzenie akcji dywersyjnych na linii kolejowej w rejonie Przemyślan. Jakby tego było mało miejscowi Ukraińcy donieśli władzom okupacyjnym, że w Hanaczowie przebywają partyzanci oraz Żydzi. 2 maja wczesnym rankiem wioska została otoczona przez oddziały żandarmerii i SS, wspierane przez czołgi i artylerię. Wieś została ostrzelana ogniem artyleryjskim, w wyniku którego zniszczone zostały niemal wszystkie zabudowania. Żołnierze AK podjęli próbę wyrwania się z okrążenia, co niektórym się udało. Niektórzy żołnierze oraz cywile ukryli się w bunkrach. Łącznie, podczas pacyfikacji zginęło 16 żołnierzy AK oraz 30 cywilów. Niemcy zamordowali również ukrywających się w wiosce Żydów oraz tych żołnierzy AK, którzy nie zdołali się ukryć. Po wycofaniu się niemieckiej ekspedycji z ukrycia zaczęli wychodzić ocaleli mieszkańcy i żołnierze. Niestety w tym samym czasie do wsi zaczęły podchodzić grupy upowców. Zorganizowany naprędce oddział samoobrony pod dowództwem por. Antoniego Wójtowicza „Darlinga” zmusił ich jednak do odwrotu. Jeszcze tego samego dnia ocaleli mieszkańcy pod osłoną oddziału samoobrony zostali ewakuowani do Świrza i Przemyślan[223].
   3. Stare Sioło: istniała tu silna samoobrona, oparta na strukturach Armii Krajowej. Znajdowało w niej schronienie około 800 osób, zarówno stałych mieszkańców, jak i tych pochodzących z okolicznych wiosek. Podczas okupacji niemieckiej, poza obszarem Starego Sioła, życie straciło 5 mieszkańców wsi z rąk banderowców. Placówka dotrwała aż do końca niemieckiej okupacji jednak szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[224].
   4. Szpilczyna: w tej wsi w powiecie Bóbrka placówka samoobrony powstała w 1943 r. Jej działalność była bardzo utrudniona, ponieważ we wsi zamieszkiwali zarówno Polacy, jak i Ukraińcy. Mimo to placówka działała do końca niemieckiej okupacji. Szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[225].
   5. Świrz (miasteczko): placówka samoobrony w tej miejscowości powstała z inicjatywy AK w 1943 r. Zorganizowali ją Ignacy Grzegorzewski, Antoni Kisil, Jan Kleszczyński, Ignacy Żółtański i Kazimierz Łomiński. Jednym z bardziej aktywnych działaczy polskiej konspiracji w Świrzu był ksiądz Stanisław Kwiatkowski, miejscowy proboszcz. Został on porwany przez banderowców, a następnie zamordowany 14 lutego 1944 r. Początkowo zorganizowano posterunki wartownicze przy drogach wylotowych. Ponieważ obowiązywała wówczas godzina policyjna wartownicy chodzili po drodze koło domów obserwując uważnie okolicę. W razie pojawienia się niemieckiego lub ukraińskiego patrolu mieli się schronić w wybranym domu. Sytuacja zmieniła się dzięki staraniom polskiego burmistrza Świrza Jana Hornunga „Wuj” (1893–1951), a zarazem członka AK, który wystarał się u władz okupacyjnych o zgodę na stworzenie posterunków, które oficjalnie miały ostrzegać przed pożarem, a tak naprawdę ostrzegały przed ukraińskim napadem. Po pierwszym napadzie na Hanaczów w skład każdego z patroli wchodził przynajmniej jeden członek AK. Miasteczko podzielone zostało na cztery odcinki obronne:- północny obejmujący Świrzyki–Szuwarówkę aż do drogi na Kopań. Jego dowódcą był Józef Zagórski,- wschodni od Góry Cerkiewnej przez Zarzekę do folwarku. Dowodził nim Jan Zazulak,- południowy, obejmujący teren obydwu cmentarzy i wzgórze nad Zadębiną. Dowódcą był Kazimierz Łomiński- zachodni, obejmujący obszar Rowu aż do lasu z dowódcą Teofilem Olchwą.W przypadku ataku ze strony Ukraińców, ludność cywilna miała gromadzić się na rynku, zamku i kościele. W kościele umiejscowiono również sztab samoobrony. Żołnierze samoobrony mieli bronić przedmieść miasteczka w przypadku ataku. Gdy nacisk przeciwnika był zbyt silny, mieli się wycofać do centrum, gdzie znajdowała się główna linia obrony. W czerwcu 1944 r. upowcy dwukrotnie zaatakowali miasteczko od strony przysiółka Zadębie, lecz oba ataki zostały odparte przez żołnierzy miejscowej samoobrony. Co ciekawe, niemieccy żołnierze stacjonujący w miasteczku zlekceważyli te incydenty. Większy atak na Świrz nigdy nie nastąpił, a samoobrona przetrwała do zakończenia niemieckiej okupacji. Dlaczego banderowcy nie zaatakowali miasteczka, można się zastanawiać. Istnieją co najmniej dwa powody tej decyzji. Po pierwsze, w obliczu narastającego zagrożenia, kierownictwo samoobrony poleciło Ukraińcom mieszkającym w Świrzu opuścić miasteczko, co utrudniło wywiadowi banderowskiemu zdobycie informacji potrzebnych do przygotowania ataku. Po drugie, placówka w Świrzu, jak na warunki okupacyjne, była stosunkowo dobrze uzbrojona. Według niepełnych danych, na wyposażeniu znajdowało się 3 ręczne karabiny maszynowe, 96 karabinów, 12 pistoletów, 5 pistoletów maszynowych oraz 2 rusznice przeciwpancerne. Dodatkowo, dysponowano granatami oraz kilkoma tysiącami sztuk amunicji.
3. Inspektorat Drohobycz
   1. Adamy: w tej niewielkiej wsi w pow. Kamionka Strumiłłowa placówka samoobrony powstała najprawdopodobniej w 1943 r. W przeciwieństwie do innych tego typu placówek na terenie Małopolski Wschodniej była ona zalegalizowana przez Niemców. Było to zasługą miejscowego wójta, który przekonał władze okupacyjne, że w celu ochrony miejscowej gorzelni oraz kontyngentów oddawanych przez miejscowych rolników konieczne jest powołanie uzbrojonej formacji ochronnej. O dziwo władze okupacyjne wyraziły zgodę przekazując kilka karabinów oraz sporą liczbę amunicji. UPA w drugiej połowie 1944 r. kilkakrotnie dokonywała napadów na wieś jednak napastnicy za każdym razem zostali odparci. Kiedy na początku 1944 r. zagrożenie ze strony UPA wzrosło, większość mieszkańców wsi wyjechała do centralnej Polski. Pozostali Polacy wyjechali do kraju po zakończeniu działań wojennych[227].
   2. Budki Nieznanowskie: w tej nieistniejącej już wsi w powiecie przemyślany funkcjonowała placówka samoobrony zorganizowana z inicjatywy Armii Krajowej. Jej dowódcami byli miejscowy nadleśniczy kpt. (?) Dobiecki oraz proboszcz Józef Skrabalak. Pierwsze napady, dokonane przez niewielkie grupy upowców, miały miejsce w marcu 1944 roku i zostały odparte przez samoobronę. W początkach kwietnia kolejny napad również został odparty. W odwecie za te działania Ukraińcy złożyli donos do władz okupacyjnych, twierdząc, że miejscowi Polacy posiadają broń palną. Dowódca stacjonującej w pobliżu jednostki Wehrmachtu wydał rozkaz opuszczenia wioski przez mieszkańców w ciągu godziny. Niektórzy z nich zdołali uciec, inni zostali przewiezieni w eskorcie policji ukraińskiej do Kamionki Strumiłłowej. W wiosce pozostało kilka osób starszych i chorych, którzy zostali zamordowani 9 kwietnia 1944 roku, kiedy do wsi wkroczyły oddziały UPA oraz jednostki SS-Galizien[228].
   3. Żelechów Wielki: w tej wsi w pow. Kamionka Strumiłłowa istniała konspiracyjna samoobrona dysponująca bronią palną. Banderowcy nigdy nie odważyli się na zaatakowanie wsi, ponieważ stacjonował tutaj niemiecki garnizon. Mimo tego miejscowa ludność polska chroniła się w murowanym kościele. Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[229].
   4. Na terenie inspektoratu istniała również placówka samoobrony w przysiółki Ślązaki. Szczegółowych danych na jej temat również nie udało się ustalić[230].
4. Inspektorat Północno–Zachodni:
   1. Łanowice: żołnierze istniejącej tutaj placówki samoobrony zdołali odeprzeć banderowski napad 15 maja 1944 r. Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[231].
   2. Stanisłówka: Placówka samoobrony w tej wsi w powiecie Żółkiew została utworzona z inicjatywy Armii Krajowej w 1943 roku i liczyła 70 żołnierzy. Prawdopodobnie komendantem placówki był kpr. Wieczorek, który jednocześnie pełnił funkcję komendanta lokalnej placówki AK. Jego zastępcą był miejscowy szewc Bronisław Gorzko, znany również jako “Kowal”. W miejscowości stacjonował także oddział partyzancki dowodzony przez ppor. Onufrego Kuźniara, znanego jako „Popiel”. Obecność tego oddziału powstrzymała banderowców przed zaatakowaniem wioski, częściowo z powodu przeprowadzanych przez niego akcji odwetowych przeciwko działaczom OUN i UPA. Onufry Kuźniar, który był odpowiedzialny za ogólne dowództwo nad polskimi oddziałami, przywiązywał dużą wagę do działań samoobrony. Na jego polecenie wysyłano patrole rozpoznawcze w kierunku wsi zamieszkałych przez ludność ukraińską. Teren wioski został podzielony na rejony obronne, prowadzono również intensywne prace fortyfikacyjne, w tym budowę schronów i okopów. Umocnienia przeszły test bojowy w marcu 1944 roku, gdy upowcy dokonali pierwszego napadu. Pomimo tego ataku, został on odparty przez żołnierzy samoobrony. Kolejna próba napadu miała miejsce 14 kwietnia 1944 roku, jednakże oddział partyzancki był stosunkowo blisko wioski, co skutecznie odstraszyło napastników i zmusiło ich do wycofania się. Do zakończenia okupacji niemieckiej banderowcy nie podjęli kolejnej próby ataku[232].
5. Inspektorat Zachodni:
   1. Balice: w 1943 roku została utworzona placówka samoobrony w tej niewielkiej wsi, co zdaje się być czynnikiem, który odstraszył upowców od dokonania napadu. Tamtejsza samoobrona utrzymała się do momentu wkroczenia Armii Czerwonej. Szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[233].
   2. Buczały: tutejsza placówka samoobrony powstała z inicjatywy AK. Była ona na tyle silna, że do końca niemieckiej okupacji banderowcy nie odważyli się na przeprowadzenie napadu. Po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej we wsi postała placówka istriebitielnego batalionu[234].
   3. Chłopy: miejscowa placówka samoobrony postała z inicjatywy AK. Jej członkowie byli stosunkowo dobrze uzbrojeni m.in. w broń zrzutową. 13 czerwca 1944 r. obrońcy odparli duży atak UPA. Szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[235].
   4. Milczycew tej wsi, zlokalizowanej w powiecie Rudki, powstała samoobrona zorganizowana z inicjatywy AK. Kiedy rozpoczęły się napady ukraińskie na okoliczne tereny, wokół wsi nocą ustawiano liczne posterunki, których celem było wczesne wykrywanie zagrożeń. Jednocześnie wysyłano silne patrole w kierunku sąsiednich ukraińskich wiosek. Obrońcy byli przeważnie uzbrojeni w pistolety i karabiny, ukryte po zakończeniu kampanii wrześniowej, oraz broń nabytą od żołnierzy niemieckich i ich sojuszników. W ciągu dnia broń była ukrywana, a żołnierze powracali do swoich codziennych zajęć. Wokół wsi pełnili służbę obserwatorzy na wysuniętych pozycjach, których zadaniem było szybkie ostrzeganie obrońców o ewentualnym zagrożeniu. W 1944 roku, w ramach przygotowań do akcji „Burza”, na bazie struktur samoobrony utworzono 8. kompanię 26 pułku piechoty, której dowództwo objął ppor. Tomasz Małyszewski „Andrzej Ćwikła” od maja 1944 roku. Mimo braku bezpośredniego ataku banderowców na wieś, to wokół niej miały starcia z upowcami, które trwały aż do zakończenia niemieckiej okupacji[236].
   5. Milczycew tej wsi, zlokalizowanej w powiecie Rudki, powstała samoobrona zorganizowana z inicjatywy AK. Kiedy rozpoczęły się napady ukraińskie na okoliczne tereny, wokół wsi nocą ustawiano liczne posterunki, których celem było wczesne wykrywanie zagrożeń. Jednocześnie wysyłano silne patrole w kierunku sąsiednich ukraińskich wiosek. Obrońcy byli przeważnie uzbrojeni w pistolety i karabiny, ukryte po zakończeniu kampanii wrześniowej, oraz broń nabytą od żołnierzy niemieckich i ich sojuszników. W ciągu dnia broń była ukrywana, a żołnierze powracali do swoich codziennych zajęć. Wokół wsi pełnili służbę obserwatorzy na wysuniętych pozycjach, których zadaniem było szybkie ostrzeganie obrońców o ewentualnym zagrożeniu. W 1944 roku, w ramach przygotowań do akcji „Burza”, na bazie struktur samoobrony utworzono 8. kompanię 26 pułku piechoty, której dowództwo objął ppor. Tomasz Małyszewski „Andrzej Ćwikła” od maja 1944 roku. Mimo braku bezpośredniego ataku banderowców na wieś, to wokół niej miały starcia z upowcami, które trwały aż do zakończenia niemieckiej okupacji[237].
   6. Trzcieniec: placówka samoobrony w tej wsi powstała jesienią 1943 r. Jej dowódcą został Jan Wiącek, żołnierz miejscowej AK. Tamtejsza baza akowska była na tyle silna, że Ukraińcy nigdy nie odważyli się na dokonanie napadu. Szczegółowych danych na temat jej funkcjonowania nie udało się ustalić[238].
   7. Tuligłowy: w roku 1944, z inicjatywy żołnierzy AK, utworzono placówkę samoobrony w Tuligłowach. Jej obrońcy byli relatywnie dobrze wyposażeni, między innymi w broń pochodzącą ze zrzutów. Ta solidna broń oraz gotowość do obrony spowodowały, że banderowcy nie odważyli się zaatakować wsi, co pozwoliło placówce przetrwać do końca niemieckiej okupacji[239].
   8. Pyszkówka: komendantem powstałej placówki był plutonowy Józef Marek, żołnierz Armii Krajowej. We wsi znajdowała się placówka zajmująca się odbiorem zrzutów. Pierwszy z nich odebrano w nocy z 2/3 kwietnia 1944 r. Drugi miał zostać odebrany w nocy 7/8 kwietnia 1944 r. Do tego jednak nie doszło, ponieważ wieś została zaatakowana przez duże siły UPA. Mimo oporu żołnierzy samoobrony zginęło 53 mieszkańców a wieś została spalona. Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[240].
   9. Pnikut: w tej niewielkiej wsi w powiecie Mościska podczas okupacji niemieckiej istniały bardzo silne struktury konspiracyjne. Po rozpoczęciu napadów przez oddziały UPA we wsi z inicjatywy AK powstała silna placówka samoobrony. Jej żołnierze nie tylko odparli kilka napadów banderowskich ale także prowadzili ewakuację polskiej ludności z pobliskich wsi i kolonii[241].
   10. Pohorce: tamtejsza placówka samoobrony odparła atak banderowski w dniu 28 czerwca 1944 r. zmuszając napastników do ucieczki. Podczas napadu spalone zostały dwa polskie gospodarstwa a trzy ograbione. Zginął jeden z Polaków a dwóch innych zostało rannych. Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[242].
   11. Sądowa Wisznia: w tym niewielkim miasteczku w 1943 roku powstała z inicjatywy AK placówka samoobrony. Była ona na tyle silna, że banderowcy nigdy nie odważyli się zaatakować.  Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[243].
6. Inspektorat Drohobycz:
   1. Borysław (miasto): w trakcie okupacji niemieckiej miasto uniknęło ataku banderowców, ale zginęło tam kilkudziesięciu Polaków z rąk banderowców, głównie osoby udające się do okolicznych wiosek w poszukiwaniu żywności. UPA planowała jednak napad, który miał miejsce w sierpniu 1944 r., lecz informacje o nim zostały pozyskane przez wywiad AK. Miejscowa placówka AK podjęła wtedy intensywne działania obronne, wyznaczając murowane domy jako punkty oporu i rozpoczynając prace fortyfikacyjne. Ostatecznie atak nie został zrealizowany, ponieważ cofające się oddziały Wehrmachtu zablokowały wszystkie drogi prowadzące do miasta. Szczegółowych danych na temat placówki samoobrony w Borysławiu nie udało się ustalić[244].
   2. Czukiew: podczas okupacji niemieckiej istniała tam prowizoryczna placówka samoobrony. Nie dysponowała ona niestety bronią palną. Jej członkowie uzbrojeni byli jedynie w broń białą. Wieś przed banderowskim napadem uratowało zakwaterowanie kompanii Wehrmachtu. Szczegółowych danych na temat placówki we wsi Czukiew nie udało się odnaleźć[245].
   3. Oleksięta: tamtejsza placówka samoobrony odparła 3 napady banderowców, w tym 9 maja 1944 r. Podczas tego ostatniego ataku obrońcy uzyskali wsparcie regularnych oddziałów armii węgierskiej. Szczegółowych danych na temat tamtejszej samoobrony nie udało się ustalić[246].
   4. Sąsiadowice; placówka samoobrony powstała z inicjatywy AK w 1943 r. W nocy wystawiano warty i organizowano specjalne patrole oficjalnie uzbrojone w broń białą a nieoficjalnie, w broń palną. Wobec narastającego zagrożenia, za zgodą dowództwa AK w Samborze udało się sprowadzić oddział rekonwalescentów Wermachtu w sile 20 ludzi. W porozumieniu z dowódcą niemieckiego oddziału Polacy pełnili warty nocne. Dzięki tej przykrywce udało się doprowadzić do stworzenia kompanii samborskiej dowodzonej przez chorążego Adama Ekierta „Pogardę”. Powstała ona 29 kwietnia 1944 r. Jej baza znajdowała się w lesie w pobliżu Sąsiadowic. Jej żołnierze walczyli zarówno z Niemcami, jak i z Ukraińcami. Po ponownym zajęciu tego terenu przez żołnierzy Armii Czerwonej w Sąsiadowicach posterunek Istriebitielnego Batalionu. Po zakończeniu działań wojennych większość mieszkańców wsi wyjechała do Polski[247].
   5. Strzałkowice: w tej niewielkiej wsi w powiecie Sambor istniała stosunkowo dobrze uzbrojona placówka samoobrony. Wszystko to spowodowało, że podczas okupacji niemieckiej banderowcy nie odważyli się na przeprowadzenie ataku i placówka przetrwała aż do wkroczenia na tereny Armii Czerwonej[248].
   6. Na terenie inspektoratu Drohobycz istniała placówka samoobrony w Uhercach Zapłatyńskich jednak szczegółowych danych na jej temat nie udało się ustalić[249].

Na przełomie 1943/1944 komendant Obszaru Lwowskiego AK płk. Władysław Filipkowski wydał pierwsze rozkazy dotyczące akcji „Burza” na terenie okręgów Stanisławów, Tarnopol, Lwów. W marcu 1944 r. wydane zostały szczegółowe rozkazy w tej kwestii. Głównym zadaniem oddziałów AK na tym terenie było prowadzenie działań dywersyjnych na niemieckich liniach komunikacyjnych. W stosownym momencie oddziały AK miały opanować Lwów największe miasto w Małopolsce Wschodniej, będące znaczącym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i politycznym, tak aby wobec wkraczających jednostek Armii Czerwonej wystąpić w roli prawowitego gospodarza tego terenu. Dowództwo AK chciało również uprzedzić ewentualne działania ukraińskie na tym terenie. Bardzo poważnie obawiano się powtórzenia sytuacji z 1918 r. tj. zajęcia części miasta przez siły ukraińskie[261]. Strona polska planowała utworzenie dwóch korytarzy Lwów-Przemyśl oraz Lwów-Lublin przez które miała dotrzeć do Lwowa ewentualna odsiecz. Aby temu przeciwdziałać oddziały UPA rozpoczęły działania ofensywne w kierunku Lublina. Doszło wówczas do krwawych walk pomiędzy oddziałami AK i UPA, trwającymi w kwietniu i maju 1944 r. W ich wyniku oddziały AK zostały zmuszone częściowo opuścić tereny powiatów biłgorajskiego, hrubieszowskiego i tomaszowskiego. Na początku czerwca działania ofensywne UPA zostały powstrzymane. Strona polska podjęła próbę odbicia utraconego terenu jednak zakończyło się to fiaskiem. Ukraińcy nie tylko nie dopuścili do utworzenia korytarza Lwów-Przemyśl ale także zmusili do ucieczki ludność polską z powiatów Kamionka Strumiłłowa i Sokal. W tej sytuacji komendant Inspektoratu Północnego kpt. Artur Feja „Stach” został zmuszony do rozwiązania struktur AK na tym terenie. W tym samym czasie oddziały UPA w sile 2500 ludzi rozpoczęły działania w kierunku Przemyśla, aby uniemożliwić utworzenie korytarza Lwów-Przemyśl. Jednak rozpoczęcie ofensywy sowieckiej udaremniło ten zamiar[262].

Zgodnie z wytycznymi komendanta obszaru Władysława Filipkowskiego z 7 lipca 1944 r. dotychczasowy okręg Lwów został przekształcony w podokręg. W jego skład weszły miasto Lwów oraz inspektoraty: Bóbrka, Gródek Jagielloński i Rawa Ruska. W ramach akcji „Burza” podokręg miał odtwarzać 5 Dywizję Piechoty oraz 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich.  15 lipca ppłk. Stefan Czerwiński wydał ostatnie rozkazy dla podległych mu oddziałów. Zgodnie z wytycznymi w momencie rozpoczęcia odwrotu przez siły niemieckie podległe mu jednostki miały przystąpić do intensywnych działań dywersyjnych skierowanych przeciwko transportowi kolejowemu i drogowemu nieprzyjaciela. Działania te miały być prowadzone w rejonach zamieszkałych przez ludność ukraińską w odległości co najmniej 10 km od Lwowa. Zgodnie z otrzymanymi rozkazami w drugiej fazie akcji „Burza” oddziały partyzanckie miały uderzyć na niemieckie straże tylne. Walkę z Niemcami planowano prowadzić jedynie na wschodnich i zachodnich peryferiach miasta. Zakazano natomiast prowadzenia akcji zbrojnych w centrum Lwowa. Miano ją podjąć jedynie w tym wypadku, gdyby oddziały niemieckie lub esesmani z SS-Galizien przystąpiliby do pacyfikacji miasta. Jednocześnie komendant podokręgu w obawie przed akcją ukraińską w samym mieście nakazywał obsadzenie przez podległych mu żołnierzy najważniejszych obiektów we Lwowie. W razie ukraińskiej akcji zbrojnej polscy żołnierze mieli zablokować rejony miasta opanowane przez Ukraińców, a w następnej kolejności mieli przystąpić do likwidacji oddziałów ukraińskich. Przed ewentualną akcją ukraińską prowadzoną spoza miasta, miały osłaniać Lwów oddziały samoobrony oraz działające w pobliżu miasta siły partyzanckie. Po nadejściu jednostek sowieckich miało nastąpić ujawnienie poszczególnych oddziałów oraz administracji cywilnej. Celem ujawnienia miało być podkreślenie polskości Lwowa jak i całej Małopolski Wschodniej. Zgodnie z rozkazem miano dążyć do jak najściślejszej współpracy z jednostkami sowieckimi dla dalszej wspólnej walki z Niemcami[263].

W celu wykonania postawionych zadań utworzone zostały następujące zgrupowania:

– Miasto”: dowódca ppłk. Stefan Czerwiński, „Karabin” – jednocześnie dowódca 5 DP AK. Zgrupowanie liczyło 3200-3300 ludzi i skoncentrowane było na terenie Lwowa. W jego skład wchodziły dzielnice:

1. Wschód, kryptonim „Bieg”: dowódca rtm. Włodzimierz Białoszewski, „Wiktor” (1902-?). Jego stanowisko dowodzenia znajdowało się na rogu ulic Piekarskiej i Głowińskiego. Część miejską zabezpieczał rtm. Janusz Dunin (1899-1983) na czele 448 żołnierzy.
2. Południe, kryptonim „Magnetto”: dowódca kpt. Karol Borkowetz (1912-1985). Jego stanowisko dowodzenia mieściło się w blokach przy ul. Małachowskiego. W skład dzielnicy wchodziły:

– samoobrony wieś Zubrza – 7/40 pp.: dowódca Stanisław Bucikowski, „Rawicz”, wieś Sokolniki – 10/40 pp.: dowódca Jan Czarnecki, „Strzygniew” – część miejska dzieliła się na rejony:

1 – dowódca por. Jan Podhaniuk, „Kabe” – jego stanowisko dowodzenia mieściło się na rogu ulic św. Zofii i Dwernickiego.

2 – NN, „Tato” – jego stanowisko dowodzenia mieściło się przy ulicy Kadeckiej.

3 – dowódca NN (Dobrzański?), „Ten” – na terenie miejskim dzielnicy znajdowało się 540 żołnierzy tworzących 2/40 pp. i 4 / 40 pp. Zadaniem oddziałów AK było zajęcie m.in. siedziby gestapo, remizy tramwajowej, cytadeli, szkoły kadetów, elektrowni, magazynów na Persenkówce.

III. Północ, kryptonim „Zapłon”: dowódca kpt. Marian Jędrzejewski. Jego stanowisko dowodzenia mieściło się na ulicy św. Marcina. Część miejska dzielnicy dzieliła się na rejony:

Pierwszy: dowódca NN, „Żołądź” – stanowisko dowodzenia rogatka Żółkiewska.

Drugi: dowódca NN, „Bolesław” – stanowisko dowodzenia znajdowało się na rogu ulic Zamarstynowskiej i Wiejskiej.

Trzeci: Dowódca ppor. Antoni Byrtuś, „Buk” – stanowisko dowodzenia znajdowało się na rogu ulic Gazowej.

Dzielnica odtwarzała kompanie 19 pp. w sile 738 ludzi. Zadaniem żołnierzy było m.in. opanowanie fabryki konserw „Ruckera”, gazowni miejskiej, browaru lwowskiego, domu inwalidów;

1. Zachód kryptonim „Gaz” dowódca kpt. Jan Kozik, „Karski”:

W skład dzielnicy wchodziły rejony:

Pierwszy: dowódca por. Józef Chryplewicz, „Jaś” – stanowisko dowodzenia mieściło się na rogu ulic Głównej i Pustej.

Drugi: dowódca ppor. Jerzy Gardynik – stanowisko dowodzenia mieściło się na rogu ulic Gródeckiej i Obrony Lwowa.

Trzeci: dowódca por. Janiak, „Michał” – stanowisko dowodzenia mieściło się na Lewandówce.

Czwarty: dowódca ppor. Józef Szymański „Alwi”.

W skład dzielnicy wchodziło 1000 żołnierzy.

1. Śródmieście kryptonim „Światło”: dowódca kpt. Edward Sidorowicz (1907-1970) – stanowisko dowodzenia mieściło się na ul. Lindego.

W skład dzielnicy wchodziły rejony:

Pierwszy: dowódca por. Stanisław Datka (1913-?)  – stanowisko dowodzenia mieściło się na rogu ulic Legionów i Jagiellońskiej.

Drugi: dowódca por. Józef Szmyt – stanowisko dowodzenia mieściło się na ul. Akademickiej w tzw. gmachu Sprechera.

W skład dzielnicy wchodziło 200 żołnierzy 19 pp. AK. Ich zadaniem było opanowanie Teatru Wielkiego, Hotelu Georg, gmachu Kripo, Poczty Głównej, ratusza, uniwersytetu.

Odwody:

– zgrupowanie nr 1: dowódca kpt. Adam Brudkowski (1912-1986) – miejsce postoju zgrupowania Gmach Politechniki.  Zgrupowanie złożone z żołnierzy kedyw liczyło 150 ludzi.

– zgrupowanie nr 2: dowódca ppor. Mieczysław Borodej – miejsce postoju zgrupowania gmachy UJK przy ulicy Długosza. W jego skład wchodziło łącznie 200 żołnierzy[264].

Zgrupowania poza Lwowem:

1. „Wschód”, dowódca: ppłk. Franciszek Rekucki, „Baka” „Topór, w składzie:

– 1 szwadron 14 pułku, dowódca: por. rez. art. Henryk Koziński, „Florian”.

– 2 szwadron 14 pułku, dowódca: ppor. cz. w. Jerzy Węgierski, „Antek”.

– 3 szwadron 14 pułku, dowódca: por. Roman Madurowicz, „Ossa”.

– 4 szwadron 14 pułku, dowódca: por. Marcin Modlinger, „Assesor”.

– 1/ 40 pp., dowódca: kpt. rez. piech. Fryderyk Staub, „Proch”.

– 2 40 pp., dowódca: ppor. rez. piech. Stanisław Panasiewicz, „Śmiały”.

– 3/40 pp., dowdódca: por. sł. st. art. Henryk Dawskiba, „Raszczyc”.

– 2/19 pp., dowódca: por. sł. st. piech. cc Stanisław Kolasiński, „Śmiga”.

Siły te liczyły łącznie 910 żołnierzy.

1. „Południe”, dowódca: kpt. Karol Borkowetz, „Zen”.

– 7/40 pp., dowódca: ppor. Stanisław Westfalewicz, „Gacek”.

– 10/40 pp., dowódca: por. Tadeusz Cygan, „Wiktor”.

Oddziały zgrupowania południowego liczące 150 żołnierzy skoncentrowane były na terenie Rejonu IV oraz w Dzielnicy Południowej we Lwowie.

III. „Zachód”, dowódca: kpt. Jan Kozik, „Karski”.

W skład zgrupowania liczącego 550 żołnierzy weszło 5 kompanii 19 pp. i 26 pp. (w tym dwie mające być dopiero organizowane). Zgrupowanie skoncentrowane było na zachodnich przedpolach Lwowa.

1. „Północ”, dowódca: kpt. sł. st. art. Julian Bistroń, „Godziemba”.

– 4/ 19 pp., dowódca: kpt. sł. st. art. Julian Bistroń, „Godziemba”.

Zgrupowanie liczące 150 żołnierzy zostało skoncentrowane w rejonie Narol-Cieszanów.

1. „San”, dowódca: kpt. Wiktor Szredzki, „Sulima”.

– 6/ 26 pp., dowódca: kpt. sł. st. piech. Zenon Kubski.

– 8/26 pp., dowódca: por. rez. Tomasz Matyszewski.

– 10/ 26 pp., dowódca: ppor. rez. Jan Adamowski, „Brytan”.

– 11/26 pp. (w trakcie organizacji).

– 12/26 pp. (w trakcie organizacji).

Zgrupowanie liczyło 600 żołnierzy skoncentrowanych w rejonie Gródka Jagiellońskiego[265].

14 lipca 1944 r. rozpoczęła się ofensywa jednostek Armii Czerwonej. Sowieci mimo oporu jednostek niemieckich cały czas posuwali się naprzód. Zaledwie trzy dni po rozpoczęciu ofensywy sowieckiej tj. 17 lipca 1944 r. oddziały AK rozpoczęły realizację akcji „Burza” na terenie podokręgu lwowskiego[266]. Jako pierwsi do akcji weszli żołnierze zgrupowania Wschód.  W dniu 17 lipca 1944 żołnierze 1/40 pp. działającej w rejonie Świrza, dowodzeni przez kpt. Fryderyka Stauba rozbili niemiecką kolumnę taborową wycofującą się w kierunku zachodnim. Zdobyta wówczas broń i amunicja pozwoliła na wyposażenie licznie zgłaszających się ochotników. Rankiem 19 lipca zwiadowcy poinformowali dowódcę, że od strony Przemyślan zbliża się kolumna czołgów. Kapitan obawiając się, że są to czołgi niemieckie rozkazał zajęcie pozycji obronnych. W krótce okazało się, że są to czołgi sowieckie. Wśród mieszkańców Świrza i okolicy zapanował ogromny entuzjazm. Na domach pojawiły się polskie i sowieckie flagi. Zaczęła również działać polska administracja cywilna kierowana przez wójta Tadeusza Kisiela[267].  Licząca już 250 żołnierzy kompania opuściła Świrz zajmując stanowiska obronne położone ok. dwa kilometry od wsi. Wkrótce na polskie pozycje ruszyło niemieckie natarcie. 21 lipca kpt. Fryderyk Staub w obawie przed zniszczeniem swojego oddziału nakazał opuszczenie zajmowanych stanowisk i rozpoczął odwrót w kierunku wsi Stare Sioło. W pobliżu miasteczka Bóbrka od napotkanego oficera sowieckiego otrzymano rozkaz ataku na Bóbrkę, w której miały się znajdować oddziały niemieckie wspierane przez UPA. Polacy zaatakowali tę miejscowość w nocy 23/24 lipca. Atak trafił jednak w próżnię. Na rozkaz dowódcy żołnierze zajęli stanowiska obronne. Wkrótce ruszył niemiecki kontratak. Nieprzyjaciel dysponował przewagą liczebną i był wspierany m.in. przez dwa czołgi. Polscy żołnierze prowadząc intensywny ostrzał rozpoczęli powolny odwrót. Sytuacja uległa zmianie ok. godziny 10 rano, kiedy do miasta dotarły oddziały sowieckiej 70 Dywizji Strzeleckiej Gwardii. Polscy i sowieccy piechurzy ruszyli do kontrataku, w wyniku którego siły niemieckie zostały wyparte z miasteczka. W bitwie o Bóbrkę zginęło 12 żołnierzy AK a 9 zostało rannych. 25 lipca polski dowódca został wezwany do sztabu sowieckiego, gdzie otrzymał oficjalne podziękowanie. Jednocześnie został poinformowany o konieczności złożenia broni. Rozbrojeni żołnierze zostali odprowadzeni pod eskortą do Przemyślan a następnie skierowani do Armii Berlinga[268].

Kiedy żołnierze dowodzeni przez kpt. Fryderyka Stauba toczyli walki o Świrz i Bóbrkę, akcję „Burza” rozpoczęły również pozostałe oddziały wchodzące w skład zgrupowania „Wschód”. Stanowisko dowódcy zgrupowania ppłk. Franciszka Rekuckiego znajdowało się we wsi Biłka Szlachecka[269]. Dowódca nie wiedział, że do punktu koncentracji nie dotarła 2/19 pp. dowodzona przez por. Stanisław Kolasińskiego, stacjonująca we wsi Prusy. Jej żołnierze zaskoczeni przez niemiecką obławę zostali wywiezieni wraz z innymi mężczyznami do Hamburga. W miejsce koncentracji nie dotarły też pierwszy i drugi szwadron 14 pułku ułanów, które przed rozpoczęciem akcji „Burza” nie otrzymały stosownych rozkazów. Ponadto 2 i 3 kompania 40 pp. znajdujące się w rejonie Starego Sioła przystąpiły na tamtym rerenie do działań w ramach akcji „Burza”. W rezultacie ppłk. Rekucki miał do dyspozycji zaledwie dwa słabe szwadrony (5 i 6) 14 pułku ułanów dowodzone przez por. Bolesława Czajkowskiego oraz miejscowe placówki samoobrony. Do pierwszego starcia z Niemcami doszło 23 lipca 1944 r. w Biłkce Szlacheckiej. Polacy próbowali utrzymać znajdujący się tam most na rzece Białce. Niemcy mimo przewagi w ludziach i sprzęcie nie zdołali przełamać polskiej obrony. Walka trwała aż do późnych godzin nocnych, kiedy to ułani zostali zluzowani przez oddziały sowieckie. Ułani wzięli też udział w walkach o Biłkę Królewską, po czym zostali zmuszeni złożyć broń[270].  Jako ostatnie do akcji weszły oddziały 2/40 pp. dowodzone przez ppor. rez. piech. Stanisława Panasiewicza, „Śmiały” oraz 3/40 pp. dowodzony przez por. sł. st. art. Henryka Dawskibę, „Raszczyc”. Obie kompanie podporządkowane zostały mjr. Anatolowi Sawickiemu. Niestety zamiast trzech planowanych kompanii Sawicki miał do dyspozycji zaledwie dwie będące na dodatek dopiero w trakcie organizacji. W tej sytuacji podporządkował sobie 1/26 pp. dowodzony przez ppor. Józefa Bissa „Wacław”, a znajdujący się w pobliżu pobliskiej wsi Siemianówka. Jako pierwsza weszła do akcji 3 kompania 40 pp. maszerująca w kierunku Starego Sioła. Podczas marszu doszło do zaciętej walki z oddziałami UPA znajdującymi się we wsi Chrusne. Ostatecznie kompania przybyła do Starego Sioła. Wkrótce w rejon wsi dotarli pierwsi zwiadowcy z 38 armii sowieckiej. 24 lipca podkomendni mjr. Sawickiego wzięli udział w odblokowaniu sowieckiej kompanii odciętej w rejonie wsi Wodniki. Akcja ta zakończyła się całkowitym sukcesem. Niestety wkrótce do wsi dotarli sowieccy oficerowie, którzy nakazali natychmiastowe złożenie broni. W tej sytuacji mjr. Sawicki nakazał rozwiązać zgrupowanie. Jego żołnierze mieli przedostać się skrycie do Lwowa lub do Siemianówki[271]. W tej ostatniej 26 lipca 1944 r. doszło do szczególnie dramatycznych wydarzeń. Rankiem do wsi wjechały samochody z esesmanami z dywizji SS-Galizien. Żołnierze AK, którzy znajdowali się w innej części wioski nie zdążyli interweniować. Ukraińcy zastrzelili kilku mieszkańców oraz zrabowali mienie z pobliskich domów po czym, załadowawszy się na samochody, pospiesznie odjechali. We wsi stacjonowały wówczas 1/26 pp., resztki rozbitego pod Gródkiem Jagiellońskim 8/26 pp. oraz przybyły ze Starego Sioła 3/40 pp. Niestety oddziały te znajdowały się w północnej części wsi i nie zdążyły przyjść z pomocą[272]. Jakby tego było mało również północny skraj wsi został zaatakowany przez Niemców. Pierwszy atak został odparty, jednak kolejne natarcie spowodowało wycofanie polskich oddziałów w głąb wioski. W tej sytuacji kpt. Artur Feja dowodzący obroną wioski zdecydował się poderwać swoich podkomendnych do kontrataku. Wspominał po wojnie, że: […] podnieconych walką dowódców musiałem upominać, by oszczędzano amunicję. […] Natarcie przeszło całą już zagrożoną i już palącą się północno-wschodnią część Siemianówki i przeszło w pościg […] na dość szerokim froncie, bo około 500 metrów[273]. Po zakończeniu boju 1/26 pp. oraz resztki 8/26 pp. odeszły w kierunku północno-zachodnim. W Siemianówce pozostał, jako jej załoga, 3/40 pp., jednak już 28 lipca 1944 r. żołnierze tej formacji zostali zmuszeni do złożenia broni przez oddziały Armii Czerwonej[274].

Na wschodnich przedpolach Lwowa operowały również stosunkowo dobrze uzbrojone szwadrony 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich dowodzone przez mjr. „Drażę”. Zgodnie z wytycznymi miał on podlegać ppłk. Franciszkowi Rekuckiemu, jednak w praktycznie walczył samodzielnie bez kontaktu z innymi jednostkami. 22 lipca żołnierze 3 szwadronu dowodzonego przez ppor. Romana Madurowicza stacjonujący we wsi Pasieki Zubrzyckie odparli natarcie niemieckiej piechoty zmotoryzowanej. Po odparciu natarcia ułani, wspierani przez sowieckie samochody pancerne, wyparli oddziały niemieckie z Górnego Łyczakowa. Po stronie polskiej zginęło 5 żołnierzy, a kilku innych było rannych, wśród nich również kpt. Dragan Mihajlo Sotirović. Nie wiodło się natomiast tego dnia żołnierzom 1 szwadronu, ponieważ 5 z nich dostało się do niewoli. W pobliskich Winnikach zostali pobici przez ukraińskich esesmanów oraz żołnierzy Wermachtu, a następnie rozstrzelani. Dwóch z nich, którzy cudem przeżyli egzekucję zostało później uratowanych przez miejscowych członków AK[275]. 23 lipca mjr. „Draża” spotkał się dowódcą sowieckiej 29 brygady piechoty zmotoryzowanej płk. Jefimowem. Uzgodniono wówczas, że polscy ułani będą zabezpieczać skrzydła sowieckiej piechoty. Tego samego dnia ułani 4 szwadronu wspierani przez sowiecką piechotę odparli atak niemieckiej grupy bojowej usiłującej wydostać się z okrążenia. W tym samym czasie szwadrony dowodzone przez por. Henryka Kozińskiego oraz ppor. Jerzego Węgierskiego zablokowały drogę odwrotu niemieckim oddziałom w rejonie Kopiatyna[276].  Stosunkowo niewiele wiemy o udziale w akcji „Burza” żołnierzy zgrupowania „Południe” dowodzonego przez kpt. Karola Borkowetza. W jego skład weszły dwie słabe kompanie 7/40 pp. ppor. Stanisława Westwalewicza i 10/40 pp. dowodzony przez por.  Tadeusz Cygana. Jeżeli chodzi o 7 kompanię, to według niepotwierdzonych danych brała ona udział w walce z oddziałami niemieckimi w lesie na południe od Zubrzy. Jej żołnierze konwojowali podobno jeńców niemieckich do obozu przy ulicy Janowskiej we Lwowie. Natomiast kompania dowodzona przez por. Tadeusza Cygana dokonywała jedynie wypadów z Sokolnik, gdzie stacjonowała aż do wkroczenia wojsk radzieckich[277].  W fatalnej sytuacji po rozpoczęciu akcji „Burza” znaleźli się natomiast żołnierze zgrupowania Północ zlokalizowanego w rejonie miejscowości Cieszanów-Narol. W jego skład wchodziła zaledwie jedna kompania 4/19 pp. dowodzona przez por. Juliana Bistronia licząca w sumie 150 żołnierzy. Ostatecznie kompania ta, najprawdopodobniej na skutek braku jasnych rozkazów, weszła w skład 9 pp. legionów i walczyła w akcji „Burza” na terenie Okręgu Lubelskiego. Jej żołnierze wzięli m.in. udział w bojach o Zamość[278].

Nie do końca udało się wykonać postawione zadania żołnierzom zgrupowania „Zachód” dowodzonego przez kpt. Jana Kozika. Z pięciu kompanii, które zgodnie z planami miały tworzyć zgrupowanie tylko 1/26 pp., która jak wspomniano wyżej znajdowała się w okolicach Siemianówki, nie wzięła udział w walkach w ramach zgrupowania. Rozkaz podporządkowujący kompanię dotarł bowiem do jej dowódcy ppor. Bissa dopiero 26 lipca 1944 r. Dopiero wtedy kompania opuściła Siemianówkę kierując się na miejsce koncentracji zgrupowania. Niestety zmieniająca się sytuacja militarna pod Lwowem spowodowała, że kompania nie zdołała dotrzeć na miejsce koncentracji. Jej żołnierze prowadzili walki z Niemcami i banderowcami. Na początku sierpnia 1944 r. dowódca kompanii dowiedziawszy się o wybuchu powstania w Warszawie zdecydował się na marsz na odsiecz stolicy. Żołnierze grupami umiejętnie lawirując pomiędzy oddziałami sowieckimi i niemieckimi maszerowali w kierunku walczącej stolicy. Niektórzy z nich dotarli aż w okolice Lublina. Tam otrzymali informację o upadku powstania. W tej sytuacji przeszli na Podkarpacie, gdzie oddział został ponownie odtworzony w ramach Zgrupowania Warta[279]. Po rozpoczęciu operacji „Burza” w najtrudniejszej sytuacji znalazł się 1/19 pp. dowodzony przez ppor. Onufrego Kuźniara. Prawdopodobnie do kompanii nigdy nie dotarł rozkaz o rozpoczęciu akcji „Burza”, dlatego też pozostawała ona przez cały czas we wsi Kościejów. Ponieważ w sąsiednim Kulikowie znajdowały się niemieckie składy paliw pilnowane przez żołnierzy Wermachtu kwestią czasu było, dojście do starcia. Niemcy nie wiedząc, że wsi stacjonuje oddział partyzancki przyszli do niej, aby wykąpać się. Na rozkaz dowódcy partyzanci zaatakowali nieprzyjaciela. Wróg wycofał się ponosząc duże straty.  Wkrótce wieś znalazła się pod ostrzałem niemieckiej artylerii, a pod jej zabudowania podjechały samochody pancerne, które, ostrzelanie przez obrońców, szybko wycofały się. Na polskie stanowiska rozpoczęło się wkrótce natarcie własowców, które z łatwością zostało odparte. Dopiero 23 lipca 1944 r. do Kościejowa wkroczyły oddziały sowieckie. Żołnierze zostali zmuszeni do złożenia broni, dzieląc los innych oddziałów AK na tym terenie. Niestety ze względu na brak źródeł nie udało się ustalić przebiegu działań 3/19 pp., 2/26 pp. oraz 3/26 pp. Prawdopodobnie z powodu zagrożenia ze strony banderowców operowały one w pobliżu swoich stałych miejsc zakwaterowania. Po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną zostały rozbrojone[280].

Stosunkowo silne zgrupowanie „San” dowodzone przez kpt. Witolda Szredzkiego w przypadku odwrotu nieprzyjaciela miało za zadanie uderzenie na niemieckie straże tylne na linii Gródek Jagielloński-Mościska oraz Lubień Wielki-Rudki-Sambor. Było ono stosunkowo dobrze uzbrojone m.in. dzięki zrzutom, które zostały odebrane na tym terenie przez placówki AK. Już na początku 1944 r. rozpoczęto przygotowania do odbioru zrzutów na terenie Inspektoratu Zachodniego. Przybyli wówczas pracownicy referatu zrzutów komendy okręgu wyszukali odpowiednie miejsca. Jednym z nich był obszar w pobliżu wsi Pnikut. Spośród żołnierzy rejonu Pnikut: […] zorganizowano nasłuch radiowy, obstawę oraz sygnalistów. Niemniej ważną sprawą był transport i zabezpieczenie kontenerów z bronią. Planowany zrzut w lutym 1944 roku nie udał się. Samolot widocznie pomylił trasę i teren. Był on jednak widziany przez oczekujących, ale załoga samolotu będąca daleko nie dostrzegła świateł sygnalistów[281]. Na następne zrzuty trzeba było jednak trochę jeszcze poczekać. W zdecydowanej większości zakończyły się one powodzeniem. Jeden z nich miał miejsce 10 maja 1944 r. pomiędzy wsiami Trzciniec i Lacka Wola. W znajdującej się w zbiorach Biblioteki Ossolińskich we Wrocławiu niepublikowanej historii oddziału partyzanckiego „Lech” opracowanej przez Bronisława Winczurę, „Bratek” czytamy, że:

W dniu zrzutu broni i amunicji przez pilotów polskich z Anglii musieliśmy zebrać broń i amunicję do obrony zrzutu i przenieść na teren, na którym miał się odbyć zrzut. […] Teren, który wytypowany był do odbioru zrzutu był odległy od wioski Trzciniec około 2 kilometry w stronę starego cmentarza w kotlinie. […] Należało mieć na uwadze, że pobliskim folwarku znajduje się niemiecki sztab wojskowy. Dlatego też niektórzy oficerowie AK biorący udział w zrzucie byli w mundurach Wermachtu […]. Utworzono centrum zrzutu, czyli środek, gdzie powinny spadać pojemniki z bronią. Został utworzony krzyż z 11-tu żołnierzy. W całej tej operacji […] odgrywały dużą rolę lampki elektryczne (bateryjki) w które to wyposażony był utworzony krzyż 11-u żołnierzy. Każdy uczestnik posiadał dwie lampki elektryczne, trzymając lampki w rękach w prawej lampka w świetle białym w lewej czerwonym, stojąc twarzą z długiego ramienia do małego. I tak przygotowany punkt zrzutu i krzyż odbioru czekał razem z obstawą zabezpieczającą cały rejon zrzutu na samolot, który powinien być na naszym terenie około godziny 23 jak powiadomiono nas przez radiostację z Anglii. […] Zbliża się już godzina 1-sza nad ranem […] aż tu słyszymy jęk samolotu […]. Pada komenda, wszyscy na stanowiska, […] za moment samolot jest już nad nami, dajemy sygnał lampką elektryczną (bateryjką) czerwone światło on nam oddaje odzew, krzyczymy z radości, to nasz samolot, zapalamy utworzony krzyż lampkami biało czerwonymi. Pilot robi jeszcze jedno okrążenie i kieruje samolot 4-ro motorowy na nasz krzyż z długiego ramienia na małe, zaczynają spadać pojemniki, pilot tę czynność powtarza parokrotnie, robiąc koła i zrzuca na środek krzyża, robi to dlatego żeby pojemniki spadały na jedno miejsce, żeby nie były porozrzucane po całym terenie, na koniec pilot daje sygnał rakietą (koniec zrzutu) i odlatuje na południe kraju, jak się później dowiadujemy pilot szczęśliwie powrócił do bazy. Według wyjaśnień pilota, pierwsze zrzuty dokonał w województwie kieleckim i białostockim a w drodze powrotnej miał zrzut dla naszego oddziału leśnego „Lech” i […] samoobrony. […] Pojemniki z bronią zostały […] ukryte, zakopane w ziemi na polu wcześniej przygotowanym na które to miejsce wywieziono obornik i natychmiast dokonano zaorania całego pola, tak, że ślad zaginął. Po wkroczeniu Niemców na teren zrzutu, lądowiska desantu jak sami twierdzili widząc duże postacie, usłyszeli od pracującej ludności na polach z wioski Trzciniec, że w nocy prawdopodobnie wylądował desant wojska. […] Gdy Niemcy zaniechali szukania desantu, broń z zrzutu wywieziono wozami konnymi do lasu, zasilając oddział „Lech”, a część tej broni otrzymała ludność polska dla obrony przed Ukraińcami[282].

Jako pierwsza z oddziałów wchodzących w skład zgrupowania „San” 23 lipca do akcji weszła stacjonująca we wsi Rodatycze 11/26(?) kompania, dowodzona prawdopodobnie przez por. Szczepana Gwiazdowskiego. Jej żołnierze prowadzili działania dywersyjne niszcząc m.in. pod Księżym Młynem niemiecki pociąg saperski. 24 lipca do Rodatycz wkroczyła sowiecka jednostka pancerna. Kiedy porucznik Szczepan Gwiazdowski pojechał do sztabu sowieckiego tamtejszy politruk rozpoczął agitację wśród jego podkomendnych. Sowieci zażądali wówczas ataku na znajdujące się w pobliżu niemieckie stanowiska. Natarcie miało być przeprowadzone bez wsparcia artylerii i lotnictwa. Polski dowódca zdając sobie sprawę, że przyjęcie sowieckich żądań doprowadzi do zniszczenia oddziału zdecydował się na jego rozwiązanie[283].

Tego samego dnia do akcji weszli żołnierze 6/26 pp. dowodzeni przez kpt. Zenona Kubskiego, „Lech”. Dotarli oni wówczas szybkim marszem z Pnikut do Mościsk. Dzień później do miasteczka wkroczyły oddziały sowieckie. Doszło wówczas do spotkania kpt. Zenona Kubskiego, kpt. Witolda Szredzkiego oraz komendanta obwodu Mościska por. Ludwika Kurtycza z generałem Pawłem Rybałką. Ten miał zaproponować polskim oficerom przejście do armii Berlinga i awans na wyższy stopień oficerski. Polacy odmówili, jednak otrzymawszy od sowieckiego generała dokument umożliwiający swobodny przejazd do Lwowa, postanowili się skonsultować z komendantem obszaru. Kiedy jednak przybyli do Lwowa okazało się, że nie zastali tam już nikogo. Komendant obszaru wraz z grupą oficerów odleciał do Żytomierza na rozmowy z generałem Michałem Żymierskim. Polscy oficerowie wrócili do Mościsk, gdzie rozpoczęli organizację polskiej administracji. Kilka dni później władzę polskiej administracji odebrali Sowieci uznający te ziemie za integralną część ZSRS. W tej sytuacji kpt. Witold Szredzki 6 sierpnia 1944 r. zebrał znajdujące się w tym rejonie polskie oddziały, decydując się na marsz na odsiecz Warszawy. W skład zgrupowania występującego jako III/ 26 pp. weszły: 6/26 pp., resztki 8/26 pp., oddziały samborskie dowodzone przez ppor. Jana Jędrachowicza, „Promień”. Do tego doszli żołnierze z innych kompanii oraz z placówek samoobrony. W sumie zgrupowanie dowodzone przez kpt. Witolda Szredzkiego liczyło 250-300 ludzi. Maszerując dotarli oni w rejon Rudnika nad Sanem, gdzie zostali rozbrojeni przez oddziały NKWD. Jedynie drużyna dowodzona przez por. Mieczysława Szymańskiego, która wcześniej odłączyła się od zgrupowania zdołała dotrzeć w rejon Kocka, gdzie została rozbrojona[284]. Jedynym oddziałem na obszarze inspektoratu, który zdołał w największym stopniu przeprowadzić działania była 10/26 pp.  dowodzona przez ppor.  Jana Adamowskiego, „Brytan”. Jej żołnierze atakowali tylne straże niemieckie na drodze Gródek Jagielloński-Komarno. Zdobyto wówczas plany niemieckich pozycji nad Dniestrem, które przekazano Armii Czerwonej. Kiedy w tym rejonie pojawiło się NKWD polski dowódca nakazał swoim ludziom ukryć posiadaną broń a następnie się rozproszyć[285].

22 lipca 1944 r. rozpoczęły się walki we Lwowie. Tego dnia oddziały niemieckie wycofały się na nowe stanowiska obronne w głębi miasta. W ślad za nimi posuwały się patrole Armii Czerwonej wspierane przez szwadrony 14 pułku ułanów prowadzące działania pościgowe wzdłuż ulic Zielonej i Łyczakowskiej[286]. Pierwszego dnia walki straty nacierających jednostek sowieckich nie były zbyt duże. Czerwonoarmiści stracili zaledwie trzy czołgi a kilka innych było uszkodzonych. Było to spowodowane faktem, że sowieckie czołgi i samochody pancerne otrzymały skuteczną osłonę polskiej piechoty. Rankiem 23 lipca rozpoczęła się kolejna faza walk o miasto. Do walki weszły wówczas wszystkie pododdziały 10 Korpusu Pancernego Armii Czerwonej. Na stanowiskach znajdowały się również wszystkie oddziały odtwarzanej 5 DP AK. Rankiem polskie oddziały wyparły Niemców ze stanowisk w rejonie cmentarza łyczakowskiego. W tym samym czasie ujawniło się polskie dowództwo z płk. Władysławem Filipkowskim na czele, który wobec Sowietów miał się przedstawiać jako generał. Jego stanowisko dowodzenia znajdowało się w domu przy ulicy Kochanowskiego 27[287]. Tego dnia żołnierze plutonu podchorążego Jerzego Ropuszyńskiego „Czesława” z dzielnicy śródmieście: Franciszek Maurer „Zyndram”, Jerzy Masior „Stefan”, Ryszard Orzechowski „Jan”, Kazimierz Sawicki „Grześ” zawiesili na wieży lwowskiego ratusza flagi Polski, Anglii, ZSRS, USA[288]. W innych miejscach wywieszano wyłącznie polskie flagi, co szczególnie drażniło Sowietów. Oficer lwowskiej AK ppor. Jerzy Gardynik pisał po wojnie, że: […] już po opanowaniu sytuacji, po rozbrojeniu oddziałów AK kazali ludności te flagi ściągać. Były rozmaite, dość trudne dla nich sytuacje, nie mogli sobie dać rady np. na browarze przy ul. Kleparowskiej, gdzie mój kolega […] wywiesił flagę na wysokim kominie browaru i nikt nie chciał po tę flagę wejść, więc Rosjanie urządzili sobie strzelanie do tej flagi, żeby chociaż jakoś w ten sposób ją strącić, ale ona wisiała jeszcze chyba przez dwa tygodnie[289].

23 lipca oddziały AK zaatakowały również niemieckie stanowiska w ogrodzie jezuickim. Tego dnia zacięte walki trwały o gmachy Teatru Wielkiego oraz Uniwersytetu Jana Kazimierza. W godzinach popołudniowych oddziały polskie zajęły budynek Izby Przemysłowo-Handlowej. Do końca tego dnia oddziały polskie i sowieckie wyparły przeciwnika z większej części starego miasta[290]. Stosunkowo łatwo przyszło Polakom opanować dzielnice zachodnią. Oddziały w sile ok. 1000 ludzi zdołały odrzucić zgrupowanie niemieckie z rejonu ulicy Gródeckiej i króla Stanisława Leszczyńskiego. Zdobyto wówczas bardzo dużo broni i amunicji, tracąc zaledwie kilku zabitych. Sytuacja była jednak daleka od stabilizacji, ponieważ nieprzyjaciel utrzymał górującą nad Lwowem tzw. Kortumową Górę. Rankiem 24 lipca oddziały AK podjęły próbę zdobycia tego wzgórza. Niestety natarcie załamało się[291]. Jakby tego było mało, oddziały niemieckie cofające się w kierunku południowym wyparły jednostki AK z Sygniówki i Lewandówki. Na tej ostatniej Niemcy zaatakowali oddziały AK dowodzone przez por. Janiaka „Michała”, które po krótkiej walce uległy rozproszeniu. Wycofujące się oddziały AK oraz kolumny cywilów wywołały panikę w mieście. Sytuację uratowała interwencja świeżych oddziałów przybyłych z dzielnicy południowej a dowodzonych osobiście przez kpt. Karola Borkowetza wspartych przez kompanię saperów 5 LDP. Panikę powstrzymano, udało się również odeprzeć niemieckie natarcie w rejonie ulicy Kazimierzowskiej. Polskie oddziały dowodzone były w tym rejonie przez kpt. Jana Kozika, a później przez kpt. Jana Osiowskiego. Polskie zgrupowanie wspierane przez sowieckie czołgi utrzymało się w tym rejonie przez dwa kolejne dni tj. aż do całkowitego wyparcia oddziałów niemieckich ze Lwowa[292].

Zupełnie inaczej przebiegały wydarzenia w dzielnicy południowej dowodzonej przez kpt. Karola Borkowetza. Ten obszar miasta zamieszkały w zdecydowanej większości przez ludność niemiecką nie ułatwiał prowadzenia działań konspiracyjnych. Polakom sprzyjało jednak szczęście, ponieważ Niemcy wycofali się z tej dzielnicy bez stawiania oporu. Zajęto wówczas Cytadelę, gdzie odkryto spory magazyn broni i amunicji, co pozwoliło na dozbrojenie polskich oddziałów[293]. Zupełnie inna sytuacja panowała w Dzielnicy Północnej dowodzonej przez kpt. Mariana Jędrzejewskiego. Siły polskie liczyły tam 360 żołnierzy, czekających na wydanie rozkazu do ataku, jednak polskie dowództwo długo się na to nie decydowało. Powodem był fakt, że na terenie dzielnicy znajdowały się silne oddziały niemieckie. Jakiekolwiek wystąpienie groziło więc zupełnym rozbiciem polskich oddziałów. W dzielnicy prowadzono jedynie drobne akcje zbrojne, spośród których warto wymienić opanowanie Gazowni Miejskiej przez pluton AK złożony z jej pracowników, a dowodzony przez podchor./ppor. rez. Zbigniewa Borzysławskiego. Pod koniec walk o miasto drużyna piechoty złożona z lwowskich „batiarów” dowodzona przez por./kpt. Mariana Ojaka zaatakowała niemiecki oddział przygotowujący do wysadzenia most kolejowy nad ulicą Zamarstynowską. Akcja zakończyła się sukcesem, most został uratowany. Poległ jednak jeden z żołnierzy AK, a dowódca został ranny[294]. Do dramatycznych wydarzeń doszło w elektrowni na Persenkówce, która również była przygotowywana przez Niemców do wysadzenia. Pracownik elektrowni i jednocześnie żołnierz AK Jan Cisek zdołał przed jej opuszczeniem przeciąć przewody, dzięki czemu uniemożliwił wysadzenie nowej kotłowni oraz rozdzielni. Niestety po wyparciu Niemców został zastrzelony przez sowieckiego żołnierza podczas kontroli dokumentów[295].

Dowódcy 5 DP podporządkowano również, jak wcześniej wspomniano, dwa zgrupowania odwodowe. Pierwsze z nich złożone z żołnierzy lwowskiego kedywu wyparło oddziały niemieckie z rejonu politechniki. Po wykonaniu tego zadania jego żołnierze zajęli stanowiska obronne. Ich zadaniem była również osłona szpitala AK w gmachu Politechniki[296] oraz obserwacja katedry świętego Jura, gdzie znajdowała się siedziba greckokatolickiego metropolity Andrzeja Szeptyckiego. W tym samym czasie żołnierze drugiego zgrupowania odwodowego złożonego z żołnierzy wywiadu i kontrwywiadu AK, dowodzeni przez ppor. Mieczysława Borodeja „Lisa” obsadzili budynki przy ulicy Długosza. Prowadzili również obserwację znajdujących się w pobliżu skupisk ludności ukraińskiej. Jedynie wydzielony pluton brał udział w odparciu niemieckiego kontrataku na rogatce gródeckiej[297].

Dzień 26 lipca stanowił apogeum walk o miasto. Oddziały AK wzięły wówczas udział m.in. w zdobyciu Wysokiego Zamku, Uniwersytetu i cerkwi św. Jura. W nocy z 26 na 27 lipca ostatnie oddziały niemieckie opuściły Bogdanówkę i Lewandówkę. Lwów był wolny. W tym samym dniu doszło do spotkania płk. Władysława Filipkowskiego oraz 150 oficerów AK z sowieckim generałem Iwanowem. Wydał on ustne pozwolenie na formowanie 5 DP. Entuzjazm, jaki zapanował po tej decyzji ostudziło nieco życzenie wycofania oddziałów AK na tyły, podobno ze względu na duże straty jakie poniosły one podczas walk o miasto[298]. Polskie dowództwo po zakończeniu walk we Lwowie z dużym optymizmem patrzyło w przyszłość. Niestety panował on bardzo krótko. O godzinie 19. do polskiego sztabu przy ul. Kochanowskiego 27 przybył generał NKWD Gruszow z rozkazem marszałka Iwana Koniewa natychmiastowego złożenia broni przez oddziały AK. W nocy zwołano naradę sztabu oraz przedstawicieli delegatury RP na kraj. Zebrani upoważnili płk. Władysława Filipkowskiego do rozmów Michałem Żymierskim w sprawie utworzenia w ramach armii Berlinga 5 Dywizji Piechoty. Rankiem sytuacja ponownie uległa zmianie. Do polskiego sztabu przybył sowiecki wysłannik z informacją o zgodzie władz sowieckich na utworzenie w ramach armii Berlinga 5 dywizji podległej rządowi RP w Londynie[299]. Zgodnie z porozumieniem do polskiego sztabu 31 lipca rankiem przybył ppłk. Wiktor Grosz. Polska delegacja z gen. Filipkowskim odleciała do Żytomierza. Po przybyciu doszło do spotkania generałem Michałem Żymierskim. Ten zaproponował przystąpienie do polskiej armii tworzonej w ZSRS w celu dalszej walki z Niemcami. Polscy delegaci oświadczyli, że składali przysięgę Rządowi Polskiemu w Londynie i dopóki ten ich z niej nie zwolni, nie mogą przystąpić do armii jako zorganizowana jednostka. Proszą natomiast o możliwość wstąpienia do armii Berlinga jako osoby prywatne, w stopniu szeregowego. Generał Żymierski w odpowiedział, że na ich miejscu postąpiłby tak samo. Dodał również, że propozycja polskich delegatów zostanie rozważona. Na tym spotkanie się zakończyło. W nocy z 2 na 3 sierpnia polscy delegaci zostali aresztowani i wywiezieni do Kijowa a następnie internowani[300]. Kiedy polska delegacja wyleciała na rozmowy z generałem Żymierskim we Lwowie w nocy 31 lipca na 1 sierpnia rozpoczęły się aresztowania żołnierzy i oficerów AK. Część osób została wkrótce zwolniona, niektórzy zostali powołani do armii Berlinga, reszta głównie oficerowie różnych szczebli, została wywieziona w głąb ZSRS, gdzie została internowana[301].

EPILOG

Zakończenie walk o Lwów oraz aresztowanie komendanta obszaru gen. Filipkowskiego spowodowało, że przyśpieszone zostały prace nad tworzeniem siatki konspiracyjnej organizacji NIE. Powstała ona w oparciu o istniejące dotąd struktury AK. Na terenie Lwowa we wrześniu 1944 r. utworzone zostały struktury komendy obszaru organizacji NIE. Na ich czele stał ppłk. Feliks Janson[302]. Komeda obszaru funkcjonowała do lutego 1945 r. kiedy została rozbita przez NKWD. Aresztowano wówczas m.in. ppłk. Jansona. Jego następcą został płk. Jan Władyka „Janina”.  Po jego wyjeździe w październiku 1945 r. komenda Obszaru Lwowskiego przestała istnieć. W skład Obszaru Lwów Organizacji NIE wchodziły okręgi: Stanisławów, Tarnopol i Lwów. Komendantem tego ostatniego okręgu byli kolejno: ppłk. Franciszek Rekucki „Topór” (wrzesień 1944); p.o. mjr. Anatol Sawicki „Młot” (wrzesień 1944-grudzień 1945). W skład Okręgu Lwów wchodziły: Inspektorat Lwów-Miasto (Dzielnice Północna, Wschodnia, Południowa, Zachodnia); Inspektorat Lwów-Powiat; Inspektorat-Południowy (obwody: Przemyślany, Bóbrka, Siemianówka, Chodorów); Inspektorat Zachodni (Obwody: Gródek Jagielloński, Mościska, Jaworów, Rudki)[303]. Członkowie organizacji NIE na terenie okręgu lwowskiego zajmowali się przede wszystkim prowadzeniem działalności wywiadowczej, propagandowej oraz obroną ludności polskiej przed terrorem UPA, np. liczący kilkudziesięciu żołnierzy oddział partyzancki dowodzony przez podchor. Mieczysława Skowrona „Tancerka” przeprowadził w listopadzie 1944 r. w Rudzie-Antonówce akcję odwetową przeciwko miejscowej cywilnej ludności ukraińskiej w wyniku której zginęło wówczas kilku cywilów. Oddział ten został rozbity przez NKWD pod Krasną Górą 8 marca 1945 r. Zginęło wówczas 10 żołnierzy (w tym dowódca) a dwóch innych dostało się do niewoli[304]. Główne siły partyzanckie okręgu lwowskiego przerzucone zostały na Rzeszowszczyznę. Było to tzw. Zgrupowanie Oddziałów Partyzanckich „Warta” liczące ok. 1500 żołnierzy. Jego dowódcą był ppłk. Franciszek Rekucki, „Topór”, a zastępcą ppłk. Bolesław Tomaszewski. Utworzono wówczas cztery bataliony. Były to: batalion A (dowódca por. Ludwik Mazurkiewicz, „Kurtycz”); batalion B (dowódca kpt. Julian Bystroń, „Godziemba”); batalion C (dowódca kpt. W. Szwedzki); batalion D (dowódca rtm. Włodzimierz Białoszewicz, „Dan”)[305]. Batalion B został wkrótce przekształcony w Obwód Lubaczów dowodzony przez cichociemnego ppor. Tadeusza Żelechowskiego „Ring”, a później przez kpt. Edwarda Baszniaka, „Robert” „Orlicz”. Nowo utworzony obwód został podporządkowany bezpośrednio dowódcy Zgrupowania Warta. Na terenie Obwodu Lubaczów wydawano czasopismo „Iskierki” oraz prowadzono akcję obrony ludności polskiej przed działalnością UPA. Żołnierzom AK udało się również obsadzić posterunki MO na tym terenie. Jeśli chodzi o zadanie postawione przed żołnierzami ppłk. Franciszka Rekuckiego było nim ewentualne pójście na odsiecz Lwowa jeśli miasto to zostałoby przyznane Polsce, a Ukraińcy tak jak w 1918 r. próbowaliby je opanować. Generalnie jednak zgrupowanie prowadziło akcję obrony polskich wsi przed terrorem UPA oraz uwalnianiem aresztowanych żołnierzy AK z rąk ubeckich. Przykładowo 15 grudnia 1944 r. żołnierze kompanii D14 dowodzeni przez wachmistrza Feliksa Maziarskiego dokonali rozbicia więzienia w Brzozowie uwalniając kilkunastu aresztowanych akowców. Dochodziło również do drobnych potyczek z oddziałami sowieckimi. Zgrupowanie zostało rozwiązane z dniem 1 lipca 1945 r., a jego żołnierze udali się na ziemie zachodnie. Ostatnim akordem działalności zgrupowania było zakopanie jego archiwum w jednym z domów we wsi Gniewczyn na Podkarpaciu. Zostało one odnalezione w 1995 r. i przekazane do Zbiorów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu[306].

Jeżeli chodzi o struktury AK-NIE pozostałe za linią Curzona, to ich sytuacja w miarę upływu czasu stawała się coraz trudniejsza. Spowodowane to było z jednej strony aresztowaniami prowadzonymi przez NKWD, z drugiej zaś nasilającymi się atakami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Wszystko to powodowało, że coraz więcej żołnierzy decydowało się na wyjazd do Polski w nowych granicach. Po zakończeniu konferencji w Poczdamie, kiedy stało się jasne, że tereny Małopolski Wschodniej zostały definitywnie utracone przez Polskę, komendant okręgu Lwów wydał rozkaz wyjazdu w za linie Curzona. Ostatni żołnierze AK wyjechali do Polski do końca 1945 r.[307].

Okręg Jelenia Góra krypt. „Zachód” WIN

W sierpniu 1945 r. w Jeleniej Górze utworzono placówkę Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Jej szefem został dotychczasowy komendant „Warty” płk. Franciszek Rekucki. We wrześniu 1945 r. placówka została przekształcona w Zarząd Okręgu Jelenia Góra „Zachód” WIN. Okręg ten wchodził w skład obszaru południowego WIN. Jego komendantami byli kolejno: płk. Franciszek Rekucki „Topór” (wrzesień-październik 1945); ppłk Franciszek Tomaszewski „Zamojski” (październik 1945-maj 1946); p.o. mjr Alfons Jabłoński „Radca” (maj-czerwiec 1946). W skład okręgu weszli głównie zdemobilizowani żołnierze AK Okręgu Lwów Zgrupowania Warta”. Okręg złożony był z rejonów, w skład których wchodziły organizacje powiatowe (rady):

– Rejon Pierwszy Południowy: Rada Jelenia Góra, Rada Kamienna Góra, Rada Lubań, Rada Lwówek Śląski, Rada Zgorzelec.

– Rejon Drugi Środkowy: Rada Bolesławiec, Rada Jawor, Rada Legnica, Rada Lubin, Rada Złotoryja.

– Rejon Trzeci Północny: Rada Głogów, Rada Kożuchów, Rada Szprotawa, Rada Żagań, Rada Żary.

W szczytowym okresie rozwoju (wiosną 1946 r.)  siatka okręgu liczyła 150-200 ludzi. Jej członkowie prowadzili działalność informacyjno-wywiadowczą, propagandową, kolportowali prasę podziemną. Ponadto siatka udzielała pomocy w przedostaniu się na zachód zagrożonym aresztowaniem przez UB żołnierzom AK-WIN. Wśród nich było kilkunastu żołnierzy Zgrupowania Warta. Komendant okręgu starał się unikać akcji zbrojnych, jednak w uzasadnionych przypadkach przeprowadzano likwidację szczególnie niebezpiecznych agentów UB i działaczy partyjnych. Takie działanie ułatwiał fakt, że żołnierze WIN wchodzili do lokalnych struktur władz oraz do milicji. Członkowie okręgu zwalczali również przestępczość kryminalną oraz gwałty i rabunki dokonywane przez żołnierzy Armii Czerwonej. Okręg Jelenia Góra został rozbity przez UB w czerwcu 1946 r.[308].

Eksterytorialny Okręg AK- Lwów.

Okręg ten został powołany przez pod koniec 1945 r. Swoimi działaniami obejmował on tereny Górnego i Dolnego Śląska oraz Kraków. Stworzyli go żołnierze okręgu lwowskiego AK-NIE ewakuowani z końcem 1945 r. z terenów przyłączonych do ZSRS. Komendantem okręgu od grudnia 1945 r. do marca 1948 r. był ppłk. Anatol Sawicki. Jeśli chodzi o strukturę organizacyjną okręgu, był on podzielony na następujące dzielnice:

– Dzielnica Północ: w jej skład wchodzili żołnierze AK przybyli ze Lwowa (Dzielnice Północ i Śródmieście) i okolic oraz z obwodów AK Gródek Jagielloński i Czortków zamieszkali na terenie Górnego i Dolnego Śląska, Gdańska, Krakowa, Przeworska i Tarnowa.

– Dzielnica Południe: w jej skład weszli żołnierze AK przybyli ze Lwowa i okolic którzy osiedlili się na Górnym i na Dolnym Śląsku. Dzielnica miała również punkty kontaktowe w Krakowie oraz Krzyżu Wielkopolskim.

– Dzielnica Wschód: w jej skład weszli żołnierze AK przybyli ze Lwowa (Dzielnica Wschód) oraz żołnierze 2 szwadronu 14 pułku ułanów jazłowieckich AK którzy osiedlili się na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w Oświęcimiu i okolicach. Dzielnica miała również punkty kontaktowe w Krakowie, Nowym Sączu, Pruszkowie, Radomiu, Rzeszowie i Łodzi.

– Dzielnica Zachód: informacje o niej pojawiają się w zachowanych dokumentach dopiero na początku 1946 r. Prawdopodobnie siatka nigdy nie została zorganizowana.

Według niepotwierdzonych danych w skład okręgu miały również wchodzić dwa wydzielone inspektoraty: Bóbrka i Gródek Jagielloński, jednak wiadomości na ten temat w zachowanych dokumentach są bardzo skąpe. W skład pierwszego inspektoratu mieli wchodzić żołnierze AK przybyli z obwodów Bóbrka i Przemyślany. Ten drugi obejmował żołnierzy AK przybyłych z obwodów Gródek Jagielloński i Mościska. Latem 1946 r. w szczytowym okresie rozwoju okręg liczył kilkudziesięciu ludzi mogących dodatkowo, w razie potrzeby zmobilizować w terenie jakieś 100-150 ludzi. Okręg przez cały czas swojego istnienia skupiał się przede wszystkim na działalności wywiadowczej i kontrwywiadowczej oraz legalizacyjnej (produkcja fałszywych dokumentów), drukowaniu i kolportażu prasy konspiracyjnej, wsparciu materialnym dla żołnierzy lwowskiej AK i ich rodzin. W miarę upływu czasu organizacja przekształciła się z wojskowej w polityczną. W latach 1947-1948 jej działalność stopniowo zamierała. Okręg został rozbity przez UB na przełomie 1947 i 1948 r. Aresztowano wówczas m.in. komendanta okręgu ppłk. Anatola Sawickiego, który torturowany przez bezpiekę popełnił samobójstwo[309].

1. Tablica upamiętniająca mjr. Helenę Kobernicką referentkę WSK w Komendzie Obszaru Lwów – odsłonięta w 2017 r. w Mikołowie.
2. Tablica pamiątkowa ku czci kpt. Dragana Mihajlo Sotirovića dowódcy 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich AK – Panteon Żołnierzy Polski Walczącej na Cmentarzu na Powązkach.
3. Panteon Kresów Południowo-Wschodnich przy parafii św. Jadwigi w Krakowie:
4. Tablica pamiątkowa żołnierzy okręgu AK-Lwów idących na odsiecz Warszawie oraz ich dowódców ppłk. Franciszka Rekuckiego i ppłk. Bolesława Tomaszewskiego.
5. Tablica pamiątkowa poświęcona kapelanom kresowych okręgów Armii Krajowej.
6. Tablica pamiątkowa ppłk. Tomasza Matyszewskiego dowódcy 8 kompanii 26 pp.
7. Tablica pamiątkowa „W hołdzie żołnierzom obszaru lwowskiego poległym, pomordowanym, w więzieniach i obozach niemieckich oraz na nieludzkiej ziemi”.
8. Tablica pamiątkowa „W 50-tą rocznicę walk operacji Burza 1944-1994”.
9. Tablica pamiątkowa płk. Władysława Filipkowskiego, „Janka” – żołnierze Armii Krajowej.
10. Tablica pamiątkowa poświęcona Żołnierzom NOW-okręg Małopolska Wschodnia ufundowana przez Związek Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich”.
11. Tablica pamiątkowa „W hołdzie prof. Jerzemu Węgierskiemu «Antek»-ufundowana Związek Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich”.
12. Tablica pamiątkowa Generała Dywizji Kazimierz Sawickiego „Prut”.
13. Tablica Pamiątkowa ku czci Tadeusza Chciuka, „Celt” – kościół św. Elżbiety we Wrocławiu.
14. Tablica pamiątkowa ku czci żołnierzu Obszaru Lwów nr 3 ZWZ-AK – kościół św. Elżbiety we Wrocławiu.
15. Tablica pamiątkowa „Wydzielonej Organizacji Wachlarz” Armii Krajowej – Muzeum AK im. gen. Emila Fieldorfa „Nila”, Kraków.
16. Tablica pamiątkowa mjr. Anatola Sawickiego – kościół św. Rodziny we Wrocławiu.
17. Tablica upamiętniająca mjr Helenę Kobernicką, referentkę WSK w Komendzie Obszaru Lwów – odsłonięta w 2017 r. w Mikołowie.
18. Tablica pamiątkowa ku czci kpt. Dragana Mihajlo Sotirovića, dowódcy 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich – AK Panteon Żołnierzy Polski Walczącej na Cmentarzu na Powązkach.
19. Tablica pamiątkowa ku czci płk. Władysława Kotarskiego komendanta Obszaru nr 3 ZWZ-1 oraz jego żony Apoloni – Kościół św. Karola Boromeusza na Powązkach w Warszawie (Panteon Poległych na Wschodzie).
20. Tablica pamiątkowa ku czci żołnierzy samoobrony AK w Biłce Królewskiej na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
21. Tablica pamiątkowa ku czci żołnierzy samoobrony AK w Biłce Szlacheckiej na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
22. Tablica Pamiątkowa Mari Wierzyńskiej łączniczki i kierowniczki sekretariatu POWW – Kościół św. Karola Boromeusza na Powązkach w Warszawie (Panteon Poległych na Wschodzie).
23. Tablica pamiątkowa ku czci żołnierzy samoobrony AK w Hanaczowie na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
24. Tablica upamiętniająca walki o Lwów w 1939 i 1944 roku na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
25. Tablica upamiętniająca Adama Mireckiego żołnierza NOW i AK, zamordowanego w 1952 roku Kościół – św. Stanisława Kostki na Żoliborzu.
26. Tablica pamiątkowa w Odrzykoniu ku czci księdza Józefa Panasia.
27. Tablica pamiątkowa w katedrze we Wrocławiu upamiętniająca żołnierzy obszaru lwowskiego AK oraz okręgu wileńskiego AK.
28. Tablica pamiątkowa ku czci żołnierzy obwodu Mościska – Kościół św. Idziego w Krakowie
29. Tablica pamięci gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadek” – Archikatedra pw. św. Stanisława Kostki w Łodzi.
30. Tablica pamięci gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadek” – Bazylika na Jasnej Górze w Częstochowie.
31. Tablica pamiątkowa w hołdzie żołnierzom kresowych okręgów AK Lwów, Nowogródek, Wilno, Wołyń – bazylika archikatedralna pw. Świętego Jakuba Apostoła w Szczecinie.
32. Tablica pamiątkowa poświęcona żołnierzom AK z ziem południowo-wschodnich II RP – bazylika archikatedralna pw. Świętego Jakuba Apostoła w Szczecinie.

[1] AW Ośrodka Karta, sygn. I/ 0185, relacja Jerzego Gardynika, k. 2; BJ, Przyb. 690/04, Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, Raport Lecha Sadowskiego nr 5 z 18 grudnia 1941 r., [bp]; Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939-5 II 1946, zeb.  G. Mazur, J. Skwara, J. Węgierski, Katowice 2003, s. 58.

[2] S. Pempel, ZWZ-AK we Lwowie 1939-1945, Warszawa 1990, s. 9-10. B. Szeremeta, Związek Walki Zbrojnej zwalczany przez NKWD we Lwowie, Wrocław 1998, s. 46-47; R. Wnuk, „Za pierwszego Sowieta”. Polska konspiracja na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej (wrzesień 1939-czerwiec 1941), Warszawa 2007, s. 35.

[3] E. Jaworski, Lwów losy mieszkańców i żołnierzy Armii Krajowej w latach 1939-1956, Pruszków 1999, s. 25-26; R. Wnuk, op. cit., s. 35; J. Węgierski, Obsada osobowa Lwowskiego Obszaru SZP-ZWZ-AK-NIE, Kraków 2000, s. 9-10.

[4] Polskie podziemie na terenie Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w latach 1939-1941, red. nauk. Z. Gajowniczek et al., t. 2, Warszawa- Moskwa 2001, ss. 759, 769; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 76; R. Wnuk, op. cit., s. 36.

[5] J. Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warszawa 1991, s. 29.

[6] R. Wnuk, op. cit., s. 38-39.

[7] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 90; Polskie podziemie na terenie…, t. 2, s. 951-953; B. Szeremeta, op. cit., 59; J. Węgierski, Lwów pod okupacją…, s. 35.

[8] J. Węgierski, Lwów pod okupacją…, s. 26.

[9] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 91; R. Wnuk, op. cit., s. 40.

[10] Ibidem, s. 41; A. Klotz, Zapiski konspiratora, Kraków, 2001, s. 63; J. Falęcki [wł. Jan Sokołowski], Wspomnienia z lat okupacji, Wrocław 1986, s. 7.

[11] A. Klotz, op. cit., s. 68; B. Szeremeta, op. cit., s. 49-50; B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii Lwowskiego Obszaru ZWZ-AK, Warszawa 1987,

[12] BJ, Przyb. 690/04, Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, L. Sadowski „Wasyl”, Sprawa delegata rządu, raport nr 4 z dnia 15.12. 1941, [bp].; E. Kotarska, Proces czternastu, Warszawa 1998, s. 73; J. Węgierski, Lwów pod okupacją…, s. 20.

[13] R. Wnuk, op.cit., s. 48.

[14] Silne struktury konspiracyjne utworzono m.in. w Borysławiu i Drohobyczu. Na ich czele stał dr Erwin Czechowski „Jezierski”. Jego podkomendni zajmowali się prowadzeniem działań dywersyjnych polegających m.in. na niszczeniu transportów materiałów pędnych kierowanych do Niemiec oraz przeprowadzaniem na Węgry osób zagrożonych aresztowaniem oraz ochotników do WP we Francji, J. Węgierski, Armia Krajowa w Zagłębiu Naftowym i na Samborszczyźnie, Kraków, 1993, s. 14- 15.

[15] Idem, Komenda Obszaru Południowo-Wschodniego AK, [w:] Armia Krajowa – rozwój organizacyjny, red. K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 251. Pracami radiostacji kierował rtm. Mirosław Dziekoński natomiast radiotelegrafistą był były pracownik portu lotniczego na Skniłowie kpr. Wacław Lodowski „Mikołaj”, zob. E. Kotarska, op. cit., s. 163-164.

[16] E. Kotarska, op. cit., s. 149-155; R. Wnuk, op. cit., s. 51-65.

[17] E. Jaworski, op. cit., s. 31-33.

[18] Polskie podziemie na terenie…, t. 2, s. 1095; B. Szeremeta, op. cit., s. 55-57; R. Wnuk, op. cit., s. 65-76; Praca oddziału wywiadowczego wspierana była przez komórkę legalizacyjną kierowaną przez NN „Stefan”. Komórka ta zajmowała się wykonywaniem różnego rodzaju dokumentów. W tym celu udało się stworzyć własną konspiracyjną drukarnię posiadającą zestaw czcionek cyrylickich, A. Klotz, op. cit., s. 72-73.

[19] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 108; R. Wnuk, op. cit., s. 85-87.

[20] Ibidem,  , s. 77-78,

[21] S. Pempel, op. cit., s. 19-20;  J. Węgierski, Lwów pod okupacją…, s. 71.

[22] BJ, Przyb. 690/04, Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, Lech Sadowski ps„Wasyl”, Powstanie i działalność organizacji we Lwowie, [bp].

[23] Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 2, czerwiec 1941-kwiecień 1943, red. nauk. H. Czarnocka [et al,] Wrocław 1990, s. 16-17; Wanda Ossowska kurier Komendanta Obszaru Lwowskiego ppłk. Emila Macielińskiego, która po rozpoczęciu wojny niemiecko-sowieckiej dotarła do Warszawy wspominała po wojnie, że pracownicy KG ZWZ nie wierzyli jej, że przybyła ze Lwowa. Przyprowadzono wówczas Edwarda Golę, który potwierdził, że rzeczywiście przybyła ze Lwowa. Oburzona Ossowska po wyjściu Goli poinformowała o podejrzeniach wobec Goli. Na jej sugestię przeprowadzono rewizję w jego mieszkaniu, gdzie znaleziono listę ludzi, których Edward Gola oraz Edward Metzger chcieli wydać gestapo, CDCN, Papiery Jerzego Węgierskiego, sygn. 1551, t. 2, relacja Wandy Ossowskiej, k. 47.

[24] BJ, Przyb. 446/01, Archiwum Jerzego Polaczka, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru ZWZ-AK na przełomie 1941-1942 roku, k. 8-9; CDCN, Papiery Jerzego Węgierskiego, sygn. 1551, t. 2, relacja Jerzego Skrzetuskiego, k. 90; A. Klotz, op. cit., s. 64-65;  J. Węgierski, Komenda Obszaru Południowo-Wschodniego AK…,  s. 252-253;  Polskie Siły Zbrojne w II Wojnie Światowej, t. 3, Armia Krajowa, Londyn 1950, s. 221; R. Wnuk, op. cit., s. 88-92.

[25] S. Pempel, op. cit., s. 30-32; Polskie podziemie na terenie…, t. 2, s. 1333-1345; R. Wnuk, op. cit., s. 98-99; G. Mazur, Obszar Lwowski ZWZ-AK – szkic z dziejów [w:] Żołnierze Armii Krajowej na Kresach Wschodnich podczas II wojny światowej. Historia–Polityka–Pamięć, pod red. nauk. O. Grotta i A. Perłakowskiego, Kraków 2021., s. 24; Wcześniej, bo z końcem stycznia 1940 r. przygotowania do przedostania się do Lwowa rozpoczął gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski mianowany komendantem obszaru nr 3. Niestety próba przejścia linii demarkacyjnej zakończyła się fiaskiem. Generał podróżujący pod nazwiskiem Tadeusz Mirowy, oraz towarzyszące mu kurierki Ewelina Karasiówna „Wera”, Maria Trojanowska „Rysia”, Antonina Płońska „Tola” zostali zatrzymani przez sowiecką straż graniczną w nocy z 6 na 7 marca 1940 r.  Ewelinę Karasiównę udało się wydostać z więzienia, natomiast generał nierozpoznany przez NKWD oraz dwie pozostałe kurierki przewiezieni zostali do więzienia w Dniepropietrowsku, a następnie skazani na 5 lat łagru za nielegalne przekroczenie granicy. Kilka dni wcześniej sowieccy pogranicznicy zatrzymali również ppłk. Klemensa Rudnickiego przewidywanego na szefa sztabu u Tokarzewskiego, zob. Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 1, wrzesień 1939–czerwiec 1941, red. nauk. H. Czarnocka [et al.], Wrocław 1990, s. 73.

Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 118; J. Fałęcki [wł. Sokołowski], op. cit., s. 8-9, 28-29; R. Wnuk, op. cit., s. 118; J. Węgierski, Lwów pod okupacją…, s. 53-57.

[26] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s.  154; S. Pempel, op. cit., s. 35-36; B. Szeremeta, op. cit., s. 93-98; G. Mazur, op. cit., s. 26-27; Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” (1898–1946), s. 8 [online: Okulicki_internet.pdf – dostęp: 14.11.2021].

[27] S. Pempel, op. cit., s. 37.

[28] 27 maja Okręg Wołyński został podporządkowany bezpośrednio KG ZWZ-AK, BJ, Przyb. 446/01, Archiwum Jerzego Polaczka, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru…, k. 14; G. Mazur, op. cit., s. 35.

[29] Zgodnie z otrzymanymi rozkazami gen. Sawicki miał pozostać na stanowisku komendanta 2-3 miesiące po czym miał powrócić do Warszawy w celu złożenia relacji o stanie struktur konspiracyjnych na podległym mu terenie. Wówczas to komendant ZWZ miał podjąć decyzję o jego pozostaniu we Lwowie lub wyznaczeniu innej osoby na stanowisko komendanta Obszaru Lwowskiego, Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 241.

[30] Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 2…, s. 132; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 296; S. Pempel, op. cit., s. 42-48; J. Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989, s. 14-15,17; B. Tomaszewski, J. Węgierski, op. cit., s. 8-10.

[31] BJ, sekcja rękopisów, Archiwum Jerzego Polaczka, sygn.. przyb. 446/01, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru…, k. 32-33.

[32] AW Ośrodka Karta, sygn. I/ 0185, relacja Jerzego Gardynika,  k. 21

[33] Komenda Obszaru Lwów [online]: http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html–dostęp 04.12.2021); J. Węgierski, Komenda Obszaru Południowo-Wschodniego AK…, s.  s. 258.

[34] AW Ośrodka Karta, sygn. I/ 0185, relacja Jerzego Gardynika, k. 22; BJ, Przyb. 446/01, Archiwum Jerzego Polaczka, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru…, k. 13, 21; W. Bonusiak, Małopolska Wschodnia pod Rządami III Rzeszy, Rzeszów 1990, s. 181; J. Jarowiecki,  Dzieje prasy polskiej we Lwowie do 1945 roku, Kraków-Wrocław 2008, s. 367-370; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 317;  J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 44-45.

[35]  AW, sygn. BJ, Przyb. 446/01, Archiwum Jerzego Polaczka, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru…, k. 25-26; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 282-283; J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 26-27.

[36] J. Jarowiecki, op. cit., s. 370; J. Węgierski, Komenda Obszaru Południowo-Wschodniego AK…, s. 263.

[37] G. Mazur, Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa, 1987, s. 249.

[38] BJ, Przyb. 446/01, Archiwum Jerzego Polaczka, sygn. przyb. 446/01, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru…, k. 17.

[39] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 256; G. Mazur, Obszar lwowski ZWZ-AK…, s. 33-34; J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 17- 19.

[40] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, rel. [Władysława Śledzińskiego] Wojciecha Myślenickiego, k. 51; Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, teczka osobowa Marii Mazurkiewicz, sygn. 119/WSK, k, 4-5; J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 51.

[41] J. Jarowiecki, op. cit., s. 371-372; S. Pempel, op. cit., , s. 69-70.

[42]  G. Mazur, Biuro Informacji i Propagandy…, s. 255-257.

[43] „Związek Odwetu” był wydzieloną organizacją dywersyjną działającą w strukturach ZWZ. Na terenie Obszaru Lwowskiego powstała ona w październiku 1941 r. Jej komendantem był mjr/ppłk. Wiesław Władyka, J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 16.

[44] „Wachlarz” stanowił wydzieloną organizacją dywersyjną działającą w strukturach ZWZ, której celem była działalność dywersyjna i sabotażowa na tyłach frontu wschodniego poza granicą RP z 1921 r. oraz osłona planowanego na ziemiach Polski powstania powszechnego Na terenie obszaru lwowskiego funkcjonowały struktury I Lwów-Tarnopol-Płoskirów-Winnica-Żmerynka-Dniepropietrowsk. Ich dowódcą został nieznany z nazwiska „Orlik”, a od sierpnia 1942 r. funkcję tę pełnił por. Stanisław Gilowski „Gotur”. Z zachowanych dokumentów wiemy, że na terenie Lwowa znajdował się magazyn broni kierowany przez plut. „Pawlika”.  C. Chlebowski, Wachlarz. Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej wrzesień 1941-marzec 1943, Warszawa 1987, s. 341-348.

[45] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska 1939-1944. Słownik biograficzny, Katowice, 1997, s. 222; J. Węgierski, Komenda Obszaru Południowo-Wschodniego AK…, s. 259.

[46]  CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Mieczysława Borodeja, k. 10; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 354-355; J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 51-52.

[47] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, notka biograficzna dot. Heleny Kobernickiej, k. 31-32; Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, sygn. 123/WSK, teczka osobowa Wandy Jamołkowskiej, k. 10; G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 83-84, 96; J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 23-24, 51.

[48] K. Krajewski, Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na kresach wschodnich II Rzeczpospolitej, Kraków 2015, s. 510.

[49] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 315.

[50] AW Ośrodka Karta, sygn. I/ 0194, relacja Władysława Głowaczewskiego, k. 2-3. Przenoszenie zmagazynowanej broni było bardzo ryzykowne. Adam Gajda wówczas kilkuletni chłopak wspominał, że […] na wózki ładowało się jakieś drzewo a tam broń i granaty. My chłopcy przewoziliśmy, a obstawa robiona była przez starszych kolegów, którzy szli ulicą, trotuarem i pilnowali nas” AW, sygn. I/0173, relacja Adama Gajdy, k. 5.

[51] Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 3, kwiecień 1943-lipiec 1944, red. nauk. H. Czarnocka [et l..], Wrocław 1990, s. 102-103; W. Bonusiak, op. cit., s. 182-184.

[52] Według Lecha Sadowskiego w czasie okupacji sowieckiej funkcję Delegata Rządu pełnił dr Władysław Zych mianowany na to stanowisko przez ppłk. Emila Macielińskiego, zob. BJ, Przyb. 690/04, Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, Lech Sadowski „Wasyl”, Sprawa delegata rządu, raport nr 4 z dnia 15.12. 1941, [bp].

[53] W. Grabowski, Polska Tajna Administracja Cywilna (1940-1945), Warszawa 2003, s. 424-425. Organem             prasowym delegatury był „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego: wydanie ściśle poufne”, na którego łamach publikowano informacje oraz apele władz cywilnych skierowane do polskiego społeczeństwa. Od 1943 r. Lwowska Delegatura wydawała również w postaci maszynopisu „Lwowski Serwis Informacyjny”, zaś od lipca 1944 r. codziennie ukazywała się w postaci powielonej „Informacja Lwowska”, J. Jarowiecki, Dzieje prasy polskiej we Lwowie do 1945 roku, Kraków-Wrocław 2008, s. 366.

[54] Okręgowa Delegatura Rządu we Lwowie [online] http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html (dostęp: 08.11.2021).

[55] Ibidem

[56] Według sprawozdania delegata rządu z lutego 1944 r. udało się w pełni zorganizować struktury wydziału jedynie we Lwowie. W Stanisławowie i Tarnopolu istniały jedynie kilkunastoosobowe ekspozytury a w delegaturach powiatowych funkcjonowali referenci ds. bezpieczeństwa. Okręgowa Delegatura Rządu we Lwowie [online] http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html [08.11.2021].

[57] W inspektoracie Straży Samorządowej na obszar i okręg lwowski pracowali również: łącznik – NN  „Opaliński”, maszynistka i łączniczka, komendant oddziału specjalnego, referent gospodarczy. Udało się również zorganizować straż obywatelską miasta Lwowa – komendant Mieczysław Wachsman. Podlegało mu ośmiu instruktorów dla komisariatów na terenie miasta. Andrzejowi Brylowi podlegało również 10 instruktorów Straży Samorządowej dla powiatów województwa lwowskiego. W niektórych powiatach udało się również utworzyć Straż Obywatelską. Taką strukturę utworzono np. w powiecie mościskim. Jej komendantem był tam Kazimierz Lech „Dębski”. Według raportu delegata rządu z sierpnia 1943 r. w strukturach PKB na terenie trzech południowo-wschodnich województw II RP, służyło łącznie 4 oficerów zawodowych, 102 szeregowych, zawodowych, 5 oficerów służby kryminalnej, 270 szeregowych służby kryminalnej oraz 1 oficer „elementu milicyjnego”. Łącznie było to 382 ludzi W. Grabowski, op. cit., s. 437-438; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 380.

[58] Okręgowa Delegatura Rządu we Lwowie [online] http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html [dostęp: 08.11.2021].

[59] Pracownicy tego wydziału zajmowali się przygotowywaniem meldunków tygodniowych i miesięcznych opisujących przebieg wydarzeń oraz stan nastrojów społecznych na obszarze Małopolski Wschodniej. Wydział zajmował się również wydawaniem tygodnika „Za Wolność i Niepodległość”. Jego redaktorem naczelnym był Czesław Niezabitowski. Pismo powielał Jerzy Fiederer. We Lwowie funkcjonowała również tzw. „Grupa Lwowska” wchodząca w skład komórki RA (Polskie Radio) podległej Departamentowi Prasy i Informacji Delegatury Rządu w Warszawie. Pracami „Grupy Lwowskiej” kierował Juliusz Petry przedwojenny dyrektor Lwowskiej Rozgłośni Polskiego Radia. Współpracowali z nim ks. Michał Rękas, Józef Włodarkiewicz, Ada Arzt, Teodozja Lisiewicz. Dnia 13 lipca 1944 r. a więc tuż przed rozpoczęciem akcji „Burza” do Lwowa przybył kurier Tadeusz Byrski  „Tadeusz” dotychczasowy kierownik referatu literackiego „RA”. Podczas walk o miasto pełnił on funkcję korespondenta wojennego, W. Grabowski, op. cit., s. 439-440.

[60] Według instrukcji obowiązującej na wypadek wkroczenia na teren Małopolski Wschodniej oddziałów sowieckich zadaniem wydziału było zapewnienie obsady kierowniczej w zakładach przemysłowych. Obsady personalnej nie udało się niestety ustalić, Okręgowa Delegatura Rządu we Lwowie [online)] http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html (dostęp: 08.11.2021).

[61] Zadaniem wydziału było przygotowanie kadry do obsadzenia majątków ziemskich pozostających dotąd pod zarządem niemieckim oraz zakładów przetwórczych. W. Grabowski, op. cit., s. 441.

[62] W drugiej połowie 1943 r. w strukturze wydziału pojawiło się stanowisko zastępcy kierownika oraz inspektora lekarskiego. Głównym zadaniem wydziału było prowadzenie i koordynowanie akcji pomocy np. dla pracowników umysłowych i naukowych oraz dla ofiar terroru ukraińskiego. Ibidem, s. 441-442.

[63] Pracownicy wydziału lub inne osoby na jego zlecenie prowadzili dla celów odbudowy akcję inwentaryzacji architektonicznej zabytków w Stanisławowie, Sokalu, Równem, Horochowie Okręgowa Delegatura Rządu we Lwowie [online] http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html (dostęp 08.11.2021).

[64] Zadanie wydziału było wytypowanie osób w momencie zakończenia wojny miały przejąć z rąk okupanta apteki, szpitale i inne zakłady lecznicze, patrz W. Grabowski, op. cit., s. 443.

[65] Okręgowa Delegatura Rządu we Lwowie: http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html (dostęp 08.11.2021).

[66] Ibidem.

[67] Ibidem.

[68]  Wydział Oporu Społecznego – Kierownictwo Walki Podziemnej (KWP) powstał w ramach BIP-u w 1941 r. Od 1943 roku funkcjonował w ramach Delegatury Rządu, W. Grabowski, op. cit., s. 444-446.

[69] Ibidem s. 447.

[70] Władysława Larysa Chomsowa: https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-wladyslawy-chomsowej [dostęp: 08.11.2021].

[71] W. Grabowski, op. cit., s. 448. Historia Mariana i Józefy Wnuków: https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/zalozyli-u-nas-oddzial-lwowski-zegoty-historia-mariana-i-jozefy-wnukow [dostęp: 08.11.2021].

[72] Delegatura Rządu w Województwie Lwowskim [online]  http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html [dostęp: 08.11.2021].

[73] Delegatura Rządu w Województwie Stanisławowskim: http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html (dostęp: 08.11.2021).

[74] Z zachowanych dokumentów wiemy, że aparacie delegatury rządu na województwo tarnopolskie w siedzibą  w okresie od kwietnia do października 1944 r. pracowało 16 osób, CDCN, sygn. 1551, t. 2, papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Jadwigi Podleskiej, k. 15; J. Węgierski, Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol, Kraków 1996, s. 140;  Delegatura Rządu w Województwie Tarnopolskim [online]: http://www.dws-xip.pl/PW/RPDEL/pw2073.html (dostęp: 08.11.2021)

[75] BJ, Przyb. 361/01, Archiwum Jerzego Polaczka, J. Polaczek, Internowanie uczestników Burzy we Lwowie, k. 5; W. Grabowski, op. cit., s. 454-457; J. Węgierski, Lwowska konspiracja narodowa i katolicka (1939-1947), Kraków 1994, s. 207-208.

[76] Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 516-517; J. Węgierski, Obsada osobowa dowództwa Lwowskiego SZP- ZWZ- AK- NIE w latach 1939-1945, Kraków 2000,  s. 11.

[77] Ibidem, s. 12.

[78] E. Kotarska, op. cit., s. 130; S. Pempel, op. cit., s. 129-30; J. Węgierski, Lwowska konspiracja…, s. 20; R. Wnuk, op. cit., s. 48-49.

[79] Polskie podziemie 1939-1941, t. 1, Lwów-Kołomyja-Stryj-Złoczów, red. nauk. Z. Gajowniczek et al, Warszawa 1998, s. 741-757; R. Wnuk, op. cit., s. 49.

[80] BJ, Przyb. 690/04, Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, Lech Sadowski „Wasyl”, Powstanie i działalność…, [bp.]; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 18.

[81] Ibidem, s. 19.

[82] Polskie podziemie 1939-1941, t. 1…, s.  53-55.

[83] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 20-22.

[84] Ppłk. Jan Sokołowski opuścił ZWZ tworząc własną organizację „Wierni Polsce”, zob. Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 2…, s. 115.

[85] Antonii Hollender został aresztowany przez NKWD 21 czerwca 1941 r. i po krótkim przesłuchaniu przewieziony do więzienia przy ul. Łąckiego, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zaczęły został niespodziewanie zwolniony, CDCN, Papiery Jerzego Węgierskiego, sygn. 1551, t. 2, relacja córki Antoniny Hollender-Lubelskiej, k. 35.

[86] BJ, Przyb. 690/04, Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, L. Sadowski, Dane dotyczące prac niepodległościowo-wojskowych na terenie okręgu Południowo-Zachodniego, raport nr 2 z 13.11 1941, [bp]; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 22-25; R. Wnuk, op. cit., s. 65-66, 94.

[87] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 26-27; R. Wnuk, op. cit., s. 93.

[88]  J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 27-28.

[89] Ibidem, s. 28-29.

[90] Ibidem, s. 29.

[91] Ibidem, s. 12-13.

[92] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 29-30.

[93] BJ, Przyb. 446/01 Archiwum Jerzego Polaczka, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego Obszaru…, k. 6; S. Pempel, op. cit., s.49;  J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 31-33;  W.J. Wiąk, Struktura organizacyjna Armii Krajowej 1939-1944, Warszawa 2003, s. 229-230;

[94]  J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 33-35.

[95] Szef oddziału II Henryk Pohoski pisał po wojnie, że z wywiadem szpitalnym współpracował dr Henryk Pickholz sekretarz szpitala żydowskiego we Lwowie. Ukrywał się on na parterze domu przy ul. Nad Jarem w mieszkaniu wdowy Dohnal. Właścicielka mieszkania oraz jej dwie córki Roma i Irena były zaprzysiężonymi członkami AK. Dr Henryk Pickholz na podstawie analizy odpisów z kart szpitalnych rannych żołnierzy przebywających w lwowskich szpitalach zdobywał bezcenne dane dotyczące jednostek państw osi na froncie wschodnim, BJ, Przyb. 445/01, Archiwum Jerzego Polaczka, H. Pohoski, Wspomnienia z pracy konspiracyjnej Obszaru Południowo-Wschodniego AK (1941-1944), k. 11-12.

[96] BJ, Przyb. 445/01, Archiwum Jerzego Polaczka, H. Pohoski, Wspomnienia…, k. 7-8; CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Jerzego Polaczka, k. 72-76; W. J. Wiąk, op. cit., s. 231. Trzeba wyraźnie stwierdzić już w pierwszym półroczu 1942 r. w ramach oddziału II Komendy Obszaru Lwowskiego utworzono sieć wywiadu wojskowego, komunikacyjnego, gospodarczego, politycznego na terenie okręgów Lwów i Stanisławów. Rozpoczęto też tworzenie placówek wywiadowczych na terenie okręgu Tarnopol. Udało się również utworzyć siatkę tzw. wywiadu szpitalnego, który na podstawie wpisów dokonywanych w księgach szpitalnych ustalał położenie poszczególnych jednostek Wehrmachtu oraz oddziałów sojuszniczych. Informacje te pozyskiwane były również przez tzw. „wywiad pocztowy”, którego pracownicy zajmowali się przeglądaniem niemieckiej poczty polowej. Wobec narastającego terroru ukraińskiego utworzono również wywiad przeciwukraiński krypt. „Urna”. Jego członkowie pracujący w różnych strukturach okupacyjnej administracji zdobywali w ten sposób istotne informacje na temat działalności nacjonalistycznego podziemia ukraińskiego. Równie intensywne działania prowadzone były przez struktury kontrwywiadu. Dysponował on rozbudowaną kartoteką, w której odnotowywano konfidentów i agentów niemieckich, folksdojczów działaczy ukraińskich itp. Na podstawie danych zgromadzonych przez pracowników kontrwywiadu Wojskowy Sąd Specjalny wydawał wyroki na zdrajców oraz Niemców znanych z brutalnego stosunku do ludności polskiej. Były one wykonywane przez żołnierzy komórki likwidacyjnej kontrwywiadu. 27 marca 1943 r. we Lwowie zastrzelono inżyniera Romana Andrzejewskiego „Ryszard” agenta wywiadu wschodniego AK, który według danych zgromadzonych przez pracowników akowskiego kontrwywiadu miał wydać Niemcom kilkunastu pracowników wywiadu wschodniego AK. 13 lipca tego samego roku zastrzelono hr. Lulę Grocholską kurierkę Komendy Obszaru, która aresztowana podjęła współpracę z gestapo. 13 sierpnia 1943 r. wykonano natomiast wyrok na niemieckim dyrektorze fabryki konserw Ruckera – Egersie oskarżonym o znęcanie się nad polskimi pracownikami tej znanej lwowskiej fabryki. Niestety grupa likwidacyjna kontrwywiadu dowodzona przez plut. Mariana Glińskiego „Jastrząb” została rozbita przez gestapo. Jej dowódca oraz dwaj żołnierze zginęli w walce, a dwaj inni zostali rozstrzelani w publicznej egzekucji. W połowie 1943 r. komendant oddziału zdecydował się na utworzenie tzw. „sieci wywiadu wtórnego”. Miała ona ulec uruchomieniu w przypadku rozbicia przez gestapo dotąd istniejących struktur. Jej komendantem został mianowany kpr. podchor. Jerzy Polaczek „Dwera”, BJ, Przyb. 448/01, Archiwum Jerzego Polaczka, J. Polaczek, Zarys wspomnień z działalności w Ruchu Oporu, k. 18-19; J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 41-42; B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 11-12; Komenda Obszaru Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html [dostęp: 17.11.2021].

[97] Według Marii Chęcińskiej-Nowickiej Juliusz Vaquert po II wojnie światowej ukrywał się w Bydgoszczy pod zmienionym nazwiskiem, CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Marii Chęcińskiej- Nowickiej, k. 6.

[98] Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, teczka osobowa Ireny Kościałkowskiej, sygn. 2766/ WSK, k. 6-7; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 310; S. Pempel, op. cit., s. 64-66; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 35-37. Według Jerzego Polaczka ostatniego szefa kontrwywiadu Komendy Obszaru pion ten składał z trzech działających osobno zespołów, w których skład weszli dotychczasowi pracownicy wywiadu wtórnego. Każdy z zespołów składał się z komórki wywiadowczej zajmującej się zbieraniem i rejestrowaniem wiadomości o zdrajcach i kolaborantach, komórki inwigilacyjnej przeznaczonej do śledzenia funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu terroru oraz zdrajców i kolaborantów oraz komórki likwidacyjnej, której zadaniem było przeprowadzanie akcji likwidacyjnych. Zespół I: dowódca Bolesław Janeczko „Rafał” równocześnie pełnił funkcję zastępcy Jerzego Polaczka. Zespół II: dowódca Bogusław Berger, Zespół III: dowódca NN. Istniała również samodzielna komórka więzienna kierowana przez Zofię Jaczur „Boruta”, Jerzego Polaczka „Dwera”, BJ, 448/01, Archiwum Jerzego Polaczka, J. Polaczek Zarys wspomnień…, k. 32-33.

[99] Zadaniem oddziału miało być m.in. prowadzenie rozpoznania linii kolejowych oraz przygotowanie punktów oparcia dla tworzonych na terenie okręgu oddziałów partyzanckich. W późniejszym okresie oddział stał się również oddziałem łącznikowym pomiędzy Komendą Obszaru nr 3 a Komendą Okręgu Kraków, J. Węgierski, Armia Krajowa na zachód od Lwowa, Kraków 1993, s. 24.

[100] Zadaniem oddziału III było planowanie działań na terenie obszaru w wypadku załamania się frontu wschodniego tak jak miało to miejsce w 1918 r. Pierwszy plan stworzony w większości przez mjr. Wojciechowskiego został zatwierdzony przez generała Sawickiego 1 czerwca 1942 r. Oddziały wchodzące w skład obszaru lwowskiego miały prowadzić działania osłonowe powstania powszechnego, które jak planowano miało wybuchnąć w głębi kraju. Zadania te miały polegać na: prowadzeniu działań dywersyjnych i partyzanckich mających uniemożliwić przemieszczenie się jednostek niemieckich na zachód; uniemożliwieniu opanowania Lwowa przed Ukraińców; utrzymaniu łączności z oddziałami AK w głębi kraju przez Przemyśl lub Rawę Ruską; planowano też ewentualne przeciwstawienie się wkraczającym na teren RP oddziałom sowieckim. Mimo stosunkowo niewielkiej obsady oddział III prowadzić w 1943 r. bardzo intensywne działania m.in. na przełomie 1942 i 1943 r. zorganizowano ćwiczenia aplikacyjne w których wzięli udział oficerowie z Komendy Obszaru, Komendy Okręgu oraz Komendy Miasta Lwowa. Opracowano również wytyczne przeznaczone dla okręgu lwowskiego i dla miasta Lwowa. W ramach oddziału utworzono również referat przerzutów powietrznych. Jego pracownicy przygotowali 16 placówek zrzutowych oraz 9 zapasowych umiejscowionych głównie na terenie okręgu lwowskiego, zob. B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s.13-14; J. Węgierski, Lwowska konspiracja…, s. 110-114;  idem, W lwowskiej…, s. 21-22; W. J. Wiąk, op. cit., s. 232-233; Komenda Obszaru Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html (dostęp: 09.11.2021)]. Aby rozwiązać problem braku podoficerów i oficerów od maja 1943 r. udało się uruchomić kursy zastępcze Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty (177 elewów) oraz Szkoły Podoficerów Rezerwy Piechoty (324 elewów). Elewi podczas szkolenia zapoznawali się m.in. z konstrukcją różnego rodzaju broni produkcji polskiej, niemieckiej rosyjskiej, prowadzeniem działalności dywersyjnej i sabotażowej, zob. BZNiOS, 16705/II, Oddział Leśny Armii Krajowej „Lech” 6 Kompania 26 p[ułku] p[iechoty] AK 5 Dywizji Okręgu Lwów”., oprac. Z. Kubski i B. Winczura na podstawie wspomnień własnych i relacji różnych osób, t. 2, k. 7; J. Węgierski, Lwowska konspiracja…, s. 110-114.

[101] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 39-41. Szef Oddziału IV w 1943 r., aby zaradzić brakowi uzbrojenia rozpoczął produkcję granatów (sidolówek) oraz butelek zapalających. Formy do odlewania zapalników otrzymano z Warszawy. Materiał wybuchowy (szedyt) znajdował się w dyspozycji oddziału na miejscu, natomiast chloran potasu potrzebny do produkcji butelek zapalających otrzymano z Krakowa. Produkcję uzbrojenia oraz materiałów dywersyjnych podjął również we własnym zakresie Kedyw Obszaru Lwów oraz Kedyw Okręgu Lwów. Pod koniec niemieckiej okupacji rozpoczęto również produkcję pistoletów Komenda Obszaru Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html (dostęp: 09.11.2021); B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 13-14.

[102] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Zofi Konopelskiej- Skalowej; k. 38-40; W. Bonusiak, op. cit., s. 183; Kronika 2350 dni wojny i okupacji…, s. 369 W. J. Wiąk, op.cit., s. 234-235.

[103] Praca działu radiowego była szczególnie niebezpieczna. W przededniu akcji „Burza” w jego skład wchodziło 45 ludzi. Z tej liczby w latach 1943-1944 zginęło 20 osób w tym 5 radiotelegrafistów oraz 3 żołnierzy osłony radiostacji. Ci ostatni zginęli w obronie radiostacji pracującej we wsi Zimna Woda pod Lwowem, zob. B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 15.

[104] AW, sygn. I/ 0225, relacja Marii Grzędzielskiej, k. 1; Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, teczka osobowa Marii Grzędzielskiej, sygn. 102 /WSK, k. 1-16; CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery J. Węgierskiego, relacja Marii Grzędzielskiej, k. 23; J. Węgierski, Obsada osobowa…s.  42 – 45. Pod koniec 1943 r. oddziale łączności operacyjnej służyło 117 żołnierzy. Komenda Obszaru Lwów [online]  http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html (dostęp: 26.11.2021).

[105] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 44-45; G. Mazur, Biuro Informacji i Propagandy…, s. 246.

[106] BJ, Przyb. 446/01, Archiwum Jerzego Polaczka, L. Sadowski, Organizowanie lwowskiego…, s. 11-12; Archiwum Fundacji im. Generał Elżbiety Zawadzkiej, sygn. 1622/ WSK, teczka osobowa Stefanii Bachman, k. 5-7; G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 23; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 45-46; Komenda Obszaru Lwów [online]  http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html (dostęp: 26.11.2021).

[107] W. J. Wiąk, op. cit., s. 237;

[108] Adolf Galinowski ciężko chory nie brał udziału w akcji „Burza”. Po zajęciu miasta przez Sowietów był intensywnie poszukiwany przez NKWD. Zmarł w sierpniu 1944 r. Został pochowany pod fałszywym nazwiskiem jako Jan Bogdanowicz w kwaterze powstańców styczniowych na cmentarzu łyczakowskim. W 1996 r. udało się odnaleźć jego grób, który z inicjatywy jego byłych podkomendnych został odnowiony. Umieszczono też na nim nową tablicę z jego prawdziwym nazwiskiem, Adolf Galinowski [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2028.html (dostęp: 04.12.2021).

[109] Mjr sł. st. piech. Jan Kazimierz Lech ranny w potyczce z Niemcami pod Janowem wpadł w ich ręce. Został przewieziony do Lwowa i umieszczony w więzieniu przy ulicy Łąckiego. Przygotowywana próba odbicia nie doszła do skutku. J.K. Lech został rozstrzelany 24 czerwca 1944 r., zob. BJ, Przyb. 445/01, Archiwum Jerzego Polaczka, H. Pohoski, Wspomnienia…, k. 28; CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, k. 2-4; J. Węgierski, Oddziały leśne 19 pp., Kraków 1993, s.80;  W.J. Wiąk, op. cit., s. 240-241.

[110] Kpt. Eugeniusz Mirecki zajmował się nie tylko działaniami związanymi z organizacją partyzantki, ale także scalaniem struktur NOW z AK, J. Węgierski, Lwowska konspiracja…, s. 74-75.

[111] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 49-51; Komenda Okręgu Lwów [online] J. Węgierski, http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html (26.11.2021).

[112] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 51-52.

[113] W. J. Wiąk, op. cit., s. 242;

[114] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 53.

[115] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 53-54; Komenda Okręgu Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 26.11.2021].

[116] Z powodu braków w kadrze oficerskiej do końca niemieckiej okupacji nie udało się w pełni zorganizować oddziału. Dopiero w połowie 1943 r. oficerowie oddziału III przygotowali uaktualnione wersje planów, rozkazów i wytycznych operacyjnych na wypadek powstania powszechnego. Pod koniec 1943 r. w oddziale rozpoczęto prace nad wytycznymi dot. akcji „Burza”, J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 54; Komenda Okręgu Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 16.11.2021].

[117] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 54; Komenda Okręgu Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 16.11.2021).

[118] S. Pempel, op. cit., s. 69;  J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 56.

[119] Ibidem.

[120] Komenda Okręgu Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html (dostęp: 04.12.2021).

[121] G. Mazur, J. Węgierski, op. cit.,, s.130-131; W. J. Wiąk, op. cit., s. 244.

[122] J. Węgierski, Bardzo różne życie: we Lwowie – sowieckich łagrach – na Śląsku, Katowice, 2003, s. 143-144; idem, Obsada osobowa…, s. 57; Kedyw Okręgu Lwów [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 04.12.2021].

[123] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 67, 86-87, 208-209; J. Węgierski, Obsada osobowa…,               s. 58.

[124] Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, sygn. 209/WSK, teczka osobowa Genowefy Gryb- Łukowskiej, k. 4-10; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 59; Inspektorat Lwów – miasto [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 11.12.2021].

[125] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 33; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 59-60.

[126]  Ibidem, s. 60; W. J. Wiąk, op. cit, s. . 245.

[127] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 33; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 60.

[128]  Ibidem.

[129] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 210-211.

[130] W. J. Wiąk, op. cit., s. 246.

[131] Inspektorat Lwow-Miasto [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 11.12.2021).

[132] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 86-87.

[133] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Zofii Ignatowicz, k 31; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 61-62.

[134] Ibidem, s. 62.

[135] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 62-63.

[136]  Ibidem, s. 63-64.

[137] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 97, 106-107, 189-190; W. J. Wiąk, op. cit., s. 247.

[138] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 68- 69.

[139] J. Węgierski, Armia krajowa na południowych…, s. 119; J. Węgierski, Obsada osobowa…,  s. 69-70.

[140] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 44-45, 216-217; J. Węgierski, Armia krajowa na południowych…, s. 28-129.

[141] Włodzimierz Białoszewicz [online]  http://www.dws-xip.pl/PW/bio/b10b.html(11.12.2021); Dzieje Ułanów Jazłowieckich, red. J. S. Tym, Warszawa 2019, s. 321;  J. Węgierski, Obsada osobowa…,  s. 65-66.

[142] W składzie rejonu działał pluton złożony wychowanków szkoły dla głuchoniemych mieszczącej się do 1939 r. przy ulicy Łyczakowskiej 35. Jego dowódcą był Roman Petrykiewicz „Poręb”, „Poraj”. Członkowie plutonu brali udział m.in. w akacjach małego sabotażu, kolportażu prasy, działalności wywiadowczej, J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych i wschodnich przedpolach Lwowa, Kraków 1994, s. 34.

[143] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Franciszka Kałuży, k. 50; J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s. 56; idem, Bardzo różne życie…, s. 139-142, 145; idem, Obsada osobowa…, s. 66-67; J. Jaremko, Łucznictwo we Lwowie [online] https://arch.kuriergalicyjski.com/historia/5447-lucznictwo-we-lwowie-jubileusz-85-lecia [dostęp: 22.12.2021].

[144] J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s. 98-99.

[145] Szwadrony 1,2,3, 6 zostały sformowane w marcu 1944 r. Szwadrony 4 i 5 powstały w lipcu 1944 r. tuż przed rozpoczęciem akcji „Burza”, Dzieje Ułanów Jazłowieckich…, Warszawa 2019, s. 321-322; J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s. 67-68, 212 ; idem, Bardzo różne życie…, s. 150, 156-157; Wykaz żołnierzy 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich służących w pułku w latach 1918-1947, oprac. J. Gromnicki [online] [dostęp: 03.06.2021], pdf (dostęp: 12.12.2021), s. 34, 36-37,  96-97, 108,  118, 131, 185-186, 210.

[146] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 71-72.

[147] Ibidem, s. 72-74.

[148]  Ibidem, s. 73-74.

[149] Inspektorat Lwów- Prowincja (Prowincja) [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html (dostęp: 12.12.2021); S. Pempel, op. cit., s. 71; J. Węgierski, Oddziały leśne…, s. 13.

[150] Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, sygn. 986/WSK, teczka osobowa Zofii Cypara, k. 4-34; G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 64-65; W. J. Wiąk, op. cit., s. 252.

[151] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 75.

[152] W. J. Wiąk, op. cit., s. 252.

[153] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 74-75.

[154]  Na początku 1943 r. obwód wszedł w skład Inspektoratu Północno-Zachodniego, zob. J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 75;

[155] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 175-176.

[156] Po likwidacji inspektoratu obwód wszedł w skład okręgu Tarnopol, G. Mazur, Obszar Lwowski ZWZ-AK…, s. 35.

[157] Po likwidacji inspektoratu obwód wszedł w skład okręgu Tarnopol, G. Mazur, Obszar Lwowski ZWZ-AK…, s. 35.

[158] Po likwidacji inspektoratu obwód wszedł w skłąad Inspektoratu Południowego. Pozostałej obsady nie udało się ustalić, zob. J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 75.

[159] Okręg Lwowski [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html (dostęp: 21.12.2021).

[160] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 76-77.

[161] W. J. Wiąk, op. cit., s. 252.

[162] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 78.

[163] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 145-146.

[164] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 79-80.

[165] Ibidem, s. 80.

[166] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 30-31, 53; W. J. Wiąk, op. cit., s. 254.

[167] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 80-81.

[168] Ibidem, s. 81-82.

[169] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 21, 188-189.

[170] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 82.

[171] Ibidem.

[172] Tadeusz Cygan [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html [dostęp: 13.12.2021]; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 83; W. J. Wiąk, op. cit., s. 256.

[173] G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 106-107; W. J. Wiąk, op. cit., s. 256.

[174] J. Węgierski, Obsada osobowa…,  s. 84.

[175] Ibidem.

[176] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 85; Goldziński, Na zachód od Lwowa. kompania Milczyce (kwiecień- sierpień 1944), Lublin 2000, s. 162.

[177] J. Węgierski, Armia Krajowa na zachód…, s. 67; Z. Goldziński, op. cit., s. 22. W skład inspektoratu wchodził od grudnia 1941 do lutego 1942 r. Jego komendantem był mjr Brunon Rolke, „Aspik” (1896-1971). Został on przeniesiony na stanowisko komendanta okręgu Wołyń zaś obwód wszedł w skład okręgu Kraków, G. Mazur, Obszar ZWZ-AK…, s. 37; J. Węgierski, Armia Krajowa na zachód…, s. 10.

[178]  Idem, Obsada osobowa…, s. 86-87.

[179] Z. Goldziński, op. cit. s. 28-29; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 87; W.J. Wiąk, op. cit., s. 257.

[180] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 87-88; W.J. Wiąk, op. cit., s. 257-258.  Na terenie obwodu od początku 1944 r. prowadzono intensywną akcje dywersyjną. Jedną z bardziej znanych była likwidacja niemieckiego personelu na stacji Korczunek. Zdemontowano również urządzenia stacyjne oraz semafory. Zlikwidowano personel stacji. Po akcji sabotażu firma niemiecka przestała istnieć, a samą stację uruchomiono jako przelotową, BZNiOS, 16705/II, Oddział Leśny Armii Krajowej „Lech” …, k. 15.

[181] BZNiOS, 16705/II, Oddział Leśny Armii Krajowej „Lech” …, k. 10; CDCN, bsygn., Raport pamiętnikarski ujawniający działalność rejonu AK-Pnikut od października 1943-czerwca 1944, k. 1-2; J. Węgierski, Armia Krajowa na zachód…, s. 162-163;  J. Węgierski, Obsada osobowa…, s 88-89; Pnikut [online] http://www.pnikut.net/strony/historia/partyzantka.html (dostęp: 14.11.2021).

[182] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 89; W J. Wiąk, op. cit., s. 258.

[183] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 90-91.

[184] G. Mazur, Okręg Lwowski ZWZ-AK…, s. 37; J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 91-92; W.J. Wiąk, op. cit., s. 276; Inspektorat Drohobycz [online] https://www.youtube.com/watch?v=rw6oZUvfgLs&list=RDMM&index=23 (dostęp: 24.08.2021).

[185] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 92.

[186] Ibidem, s. 92-93; A. Żarski, Okupacyjne wspomnienia z Borysławia, [b.d.] Wrocław, s. 99-100, 125-126.

[187] W.J. Wiąk, op. cit., s. 277; Obwód Borysław [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2041.html (dostęp: 26.08.2021).

[188] J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 93-94; Obwód Sambor [online] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2041.html (dostęp: 26.08.2021).

[189] M. Klimecki, Geneza i organizacja polskiej samoobrony na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach II wojny światowej, w: Polska–Ukraina. Trudne pytania, t. 3, Materiały III międzynarodowego seminarium historycznego „Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej, Łuck 20–22 maja 1998, oprac. A. Ajnenkiel et al., Warszawa 1998, s. 70-71.

[190] E. Komoński, W obronie przed Ukraińcami. Działania Polaków na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej wobec eksterminacyjnej akcji nacjonalistów ukraińskich, Toruń 2013, s. 265.

[191] W. Bonusiak, Małopolska Wschodnia i Wołyń podczas II wojny światowej, Rzeszów 2022, s. 166.

[192] E. Komoński, op. cit., s. 270-271.

[193] AW, sygn. I 0194 I, Relacja Władysława Głowaczewskiego, k. 2-3.

[194] AW, II/ 2092, T. Żuk, Obrona polskich wsi w województwie lwowskim, k. 2; J. Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989, s. 90-94

[195] E. Komoński, op. cit., s. 275.

[196] BJ, Akc 130/1975, Raport sytuacyjny z 19 stycznia 1944, [b.s].

[197] W. Ważniewski, Stracone nadzieje. Polityka władz okupacyjnych w Małopolsce Wschodniej (1939-1944), Warszawa 2009, s. 319.

[198] W. Ważniewski, op. cit., s. 306-308.

[199]  J. Węgierski, op. cit., Warszawa 1989, s. 78. Na przełomie 1943/1944 r. w ramach samoobrony w Hanaczowie utworzono pluton żydowski dowodzony przez Izaaka Lichtenberga, D. Markowski, Ostatni dzień Hanaczowa, Warszawa 2022, s. 116.

[200] BJ, Akc., 130/1975, Raport sytuacyjny z 9 lutego 1944, [b.s.].

[201] M. Szajda, Moje wspomnienia w latach 1921–2000, k. 26-27 (w posiadaniu syna Stanisława Szajdy z Kluczborka).

[202] W. Bonusiak, op. cit., s. 172.

[203] BJ, Akc. 130/1975, Raport sytuacyjny z 7 lipca 1944, [b.s.].

[204] G. Motyka, Od rzezi Wołyńskiej do akcji Wisła, Kraków 2011, s. 211.

[205] E. Komoński, op. cit., s. 298-299.

[206] D. Zielonka, Dawidów. Dzieje wsi od najdawniejszych czasów do 1946 roku, Ząbki 2021, s. 598-599.

[207] D. Markowski, op. cit., s. 167-168.

[208] S. Czyżowicz, M. Czarniecki, Krotoszyn koło Lwowa, Namysłów 2014, s. 367; S. Pempel, ZWZ–AK we Lwowie (1939-1945), Warszawa 1990, s. 105; D.M. Sotirović, Europa na licytacji. Od czetników Michajlovicia do lwowskiej AK, Warszawa 2000, s. 104-110; J. Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej…, s. 160-162.

[209] BJ, CDCN, Papiery Jerzego Węgierskiego, 1551, t. 2 , Relacje ustne–Obszar nr 3 AK. Relacja Tadeusza German -Rakoczyńskiego, k.19; W. Ważniewski, op. cit., s. 339.

[210] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim (1939-1945), Wrocław 2006, s. 613.

[211] ŚZŻAK, teczka osobowa Michała Borka. Polska samoobrona we Wschodniej Galicji (on-line:  https://www.salon24.pl/u/65-lat-temu/117828,polska-samoobrona-we-wschodniej-galicji,3 (dostęp 19. 06. 2022).

[212] E. Komoński, op. cit., s.  460; W. Urban, Droga krzyżowa archidiecezji lwowskiej w latach II wojny światowej (1939-1945), Wrocław 1983, s.103-107.

[213] AW, sygn. I 0601, Relacja Stanisława Paryny, k. 12-15; K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 617; E. Komoński.  op. cit., s.  460.

[214] D. Zielonka, Dawidów. Dzieje wsi od najdawniejszych czasów do 1946 roku, Ząbki 2021, s. 594-604, 609-612. BJ, Akc. 130/1975, Raport sytuacyjny z 9 lutego 1944, [b.s.]

[215] E. Komoński, op. cit., Toruń 2013, s. 460.

[216] Kościół i dzieje parafii w Krotoszynie (on-line: http://www.czyzowicz.pl/krotoszyn/?p=75 – dostęp 06. 06. 2022); K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 622; S. Czyżowicz, M. Czarniecki, op. cit., s. 366.

[217] BUIAD IPN w Krakowie, sygn. 1/2221, J. Szymak, Moja walka i praca. Wspomnienia z II wojny światowej, k. 32-36

[218]   K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 628; E. Komoński.  op. cit., s. 461.

[219] AW, sygn. I 0194 I, Relacja Władysława Głowaczewskiego, k. 2-5; J. Węgierski, Armia Krajowa na Południowych i Wschodnich przedpolach Lwowa, Kraków 1994, s. 163-172.

[220] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 630; E. Komoński.  op. cit., s.  461.

[221] W. Urban, Droga krzyżowa…, s. 106.

[222] S. Horyń, Historia i losy miasteczka Brzozdowice, Kraków 2015, s. 90.

[223] Hanaczów (on-line] https://armiakrajowazgorzelec.blogspot.com/2014/05/hanaczow-dwa-ataki-band-upa-oraz.html – dostęp 02. 06. 2022); H. Komański, Sz. Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich w województwie tarnopolskim (1939-1946), Wrocław 2004, s. 286-290; A. Kwaśniewski, F. Węgrzyn,  Wspomnienia walk Samoobronnych mieszkańców Hanaczowa podczas okupacji niemieckiej w latach 1943-1944 139, „Spotkania Świrzan”, 2019, s. 3-14; D. Markowski, op. cit., s. 146-160 J. Węgierski, Armia Krajowa na Południowych…, Kraków 1994, ss. 183-190, 199-210.

[224] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 26; D. Zielonka, op. cit., s. 603.

[225] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 28.

[226] J. Wyspiański, Żołnierze ze Świrskiego lasu, Lubin 2007, s. 56-81.

[227] H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 203.

[228] H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 204-205; Budki Nieznanowskie (on-line: https://www.facebook.com/Budki-Nieznanowskie-271966152843292/ – dostęp 17. 06. 2022).

[229] H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 223.

[230] E. Komoński, op. cit., s. 462.

[231] Ibidem.

[232] ŚZŻAK, teczki osobowa Józefy Elmiś, Władysława Gorzko; E. Komoński, op. cit., s. 462; J. Węgierski, Oddziały leśne 19 pp. AK, Kraków 1993, s. 56, 68-74.

[233] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s.  670.

[234] Ibidem, s.  824.

[235] E. Komoński, op. cit., s. 461.

[236] AW, II/ 2092, T. Żuk, Obrona polskich wsi w województwie lwowskim, k. 1-7.

[237] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s.  678

[238] Ibidem, s. 678-679.

[239] E. Komoński, op. cit., s. 461.

[240] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s.  362-363.

[241] ŚZŻAK, teczka osobowa Rudolfa Dębickiego; Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s.  675-676.

[242] Ibidem, s.   830.

[243] E. Komoński, op. cit., s. 461.

[244] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 190.

[245] Polska samoobrona we Wschodniej Galicji (on-line: https://www.salon24.pl/u/65-lat-temu/117828,polska-samoobrona-we-wschodniej-galicji,3 – dostęp 10. 06. 2022) ; E. Komoński, op. cit., s. 461.

[246] Ibidem, s. 462.

[247] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 921-925; E. Komoński, op. cit., s. 462.

[248] K. Bulzacki, H. Komański, Sz. Siekierka, op. cit., s. 910.

[249] E. Komoński, op. cit., s. 462.

[250] K. Krajewski, Na straconych…, s. 640; D. Markowski, Lwów 1944, Warszawa 2021, s. 109; Polskie Siły Zbrojne…, s. 617.

[251] G. Mazur, Obszar Lwów, [w:] Operacja Burza i Powstanie Warszawskie, pod red. K. Komorowskiego, Warszawa 2004, s. 201-206.

[252]  G. Mazur, Obszar Lwów…, s. 208.

[253] D. Markowski, op. cit., s. 146-148; S. Pempel, op. cit., s. 111-112.

[254] D. Markowski, Płonące Kresy. Operacja „Burza” na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2008, s. 212-218; B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 23; J. Węgierski, Armia Krajowa Okręg Lwów, [w:] Armia Krajowa rozwój organizacyjny, red. K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 290.

[255] J. Węgierski, Bardzo różne życie…, s. 156.

[256] Idem, Armia Krajowa na południowych…, s. 250-252.

[257] D. Markowski, Lwów…, s. 116-118. Nieco inaczej potoczyły się losy Fryderyka Stauba. Zdołał się on bowiem przedostać do Lwowa, gdzie powrócił do pracy na politechnice. We wrześniu 1945 r. wyjechał do Gliwic, gdzie do emerytury pracował m.in. jako kierownik Katedry Metaloznawstwa Politechniki Śląskiej, Fryderyk Staub [online] http://www.dws-xip.pl/PW/bio/s24b.html (dostęp: 23.12.2021).

[258] Pułkownik Franciszek Rekucki wspominał po wojnie, że dotarł do Biłki z dużym opóźnieniem. Przyczyną tej sytuacji było oczekiwanie na radiostację, przez którą miał poinformować komendanta obszaru o sytuacji po nawiązaniu kontaktu Armią Czerwoną, CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Franciszka Rekuckiego, k. 115.

[259] Dzieje Ułanów Jazłowieckich…, s. 324; D. Markowski, Płonące kresy…, s. 219-220.

[260] D. Markowski, Lwów…, s. 121-124.

[261] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja kpr. podchor. Zygmunta Chlipp-Chełmickiego „Andrzej”, k. 121; D. Markowski, Płonące kresy…, s. 222.

[262]  Cyt. Za: J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s. 268.

[263] D. Markowski, Lwów 1944…, s. 124-125.

[264] Informacje o tragedii w Winnikach przyniosła sanitariuszka Helena Salak. Przedarła się ona przez linie frontu do Kopiatyna z prośbą o lekarza lub ewentualnie bandaże i lekarstwa dla tych ułanów, którzy zdołali przeżyć egzekucję, J. Węgierski, Bardzo różne życie…, s. 160.

[265] B. Ossol, Akc. 145/99, Archiwum dowództwa oddziałów leśnych „Warta” Obszaru Lwów AK na Rzeszowszczyźnie, Raport o wydarzeniach we Lwowie i Małopolsce Wschodniej od 22 lipca do 3 września 1944, cz.1, k. 1; BJ, Przyb. 361/01, Sprawozdanie mjr. „Draży” ze stanu jego pracy konspiracyjnej w AK Obszaru Lwowskiego, k. 3-4; Dzieje ułanów…, s. 323; D. Markowski, Płonące kresy…, s. 222-223.

[266] J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s. 270-271.

[267] Idem, Oddziały leśne…, s. 125-126.

[268] D. Markowski, Lwów 1944…, s. 128-129.

[269] Ibidem, s.129-130.

[270] CDCN, bsygn., Raport pamiętnikarski ujawniający działalność rejonu AK- Pnikut…, k. 4.

[271] BZNiOS, 16705/II, Oddział Leśny Armii Krajowej „Lech” …, k. 13-14.

[272] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Szczepana Gwiazdowskiego, k. 127-128; J. Węgierski, Armia Krajowa na zachód…, s. 151-152.

[273]  D. Markowski, Płonące kresy…, s.  227-229.

[274]  CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja ppor. Jana Adamowskiego „Brytana”, k. 126-127; J. Węgierski, Armia Krajowa w okręgu…, s. 296.

[275] B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 30-31.

[276] D. Markowski, Lwów 1944…, s. 158-159. Do ciężkich walk doszło tego dnia przy ulicy Piekarskiej, gdzie żołnierze AK dowodzeni przez ppor. Józefa Szmyta „Dzieżgonia” stoczyli ciężką walkę z oddziałem strzelców tyrolskich. Nieprzyjaciel został zmuszony do wycofania. Następnie żołnierze AK wraz z żołnierzami sowieckimi zaatakowali gniazda karabinów maszynowych przy ulicy Podwale. Zostały one zniszczone. Zdobyto wówczas jeden karabin maszynowy, J. Węgierski, W lwowskiej…, s. 220.

[277] S. Pempel, op. cit., s. 116.

[278] AW Ośrodka Karta, sygn. I/ 0185, relacja Jerzego Gardynika, k. 34.

[279] D. Markowski, Płonące kresy…, s. 238-239; B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 31.

[280] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja por. Józefa Szymańskiego „Alvi”, k.  118.

[281] Ibidem, relacja Mariana Borkowetza, k.  99; D. Markowski, Lwów 1944…, s. 163-164, 167-169.

[282] B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 31.

[283] D. Markowski, Lwów 1944…, s. 169; E. Jaworski, op. cit., s. 102-106.

[284] CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Edwarda

[285] Szpital polowy mieścił się również w budynku szpitala przeciwgruźliczego przy ulicy Teatyńskiej, pracowali tam m.in. lekarze Hornung, Zbigniew Kubrakiewicz (po wojnie profesor AM we Wrocławiu), CDCN, sygn. 1551, t. 2, Papiery Jerzego Węgierskiego, relacja Jadwigi Breiterówny-Polatyńskiej, k. 85.

[286] Ibidem, relacja Zofii Witarskiej-Olszewskiej, k. 98; B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 31.

[287] D. Markowski, Płonące kresy…, s. 341.

[288] BZNiOS, akc. 145/99, Archiwum dowództwa oddziałów leśnych „Warta” Obszaru Lwów AK na Rzeszowszczyźnie, Raport o wydarzeniach…, k. 1.

[289] BJ, Przyb. 445/01 Archiwum Jerzego Polaczka, H. Pohoski, Wspomnienia…, k. 52-54. W skład polskiej delegacji wchodzili: komendant Obszaru Południowo-Wschodniego gen. brygady W. Filipkowski, „Janka”, zastępca komendanta Obszaru Południowo-Wschodniego płk. Franciszek Studziński, „Rawicz”, dowódca 5 LDP płk. Stefan Czerwiński, „Karabin”, adiutant komendanta obszaru por. Zygmunt Łanowski, „Damian”, BJ, akc. 361/01, Archiwum Jerzego Polaczka, Z. Łanowski, Relacja z moich przeżyć od zakończenia walk o Lwów do powrotu do Polski (9 grudnia 1947 roku), k. 1.

[290] BJ, Przyb. 448/01, Archiwum Jerzego Polaczka, J. Polaczek, Zarys wspomnień…, k. 39-41; BZNiOS, akc. 145/99, Archiwum dowództwa oddziałów leśnych „Warta” Obszaru Lwów AK na Rzeszowszczyźnie, Raport o wydarzeniach…, k. 1-2; B. Tomaszewski, J. Węgierski, Zarys historii…, s. 36.

[291] AW Ośrodka Karta, sygn. I/ 0185, relacja Jerzego Gardynika, k. 36.

[292] Atlas podziemia niepodległościowego 1944-1956, red. R. Wnuk, Warszawa- Lublin 2007, s. 60; T. Balbus, „Ostatni kapitanowie”. Epilog Komendy Obszaru Lwowskiego „Nie” ewakuowanego na ziemie zachodnie Polski, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr. 1-2, s. 158-159. Na temat obsady personalnej Okręgu Lwów po akcji „Burza” zob. J. Węgierski, Obsada osobowa…, s. 131-143.

[293] Atlas podziemia…, s. 64-66. W sierpniu 1945 r. w związku z opublikowaniem postanowień konferencji w Poczdamie potwierdzających utratę kresów wschodnich płk. Władyka podjął decyzję o ewakuacji struktur konspiracyjnych na tereny Polski, T. Balbus op. cit., s. 159-160.

[294] BZNiOS., akc 145/99, Archiwum dowództwa oddziałów leśnych „Warta” Obszaru Lwów AK na Rzeszowszczyźnie, Raport ppłk. Franciszka Rekuckiego, „Topór” z 22 czerwca 1945 r., cz. 1, [b.p.].

[295]  J. Węgierski, Przeciw okupacji sowieckiej. Żołnierze wyklęci na kresach południowo-wschodnich po 1944 roku [online] https://lwow.home.pl/spotkania/przeciw.html [dostęp: 02.08.2021]; Zgrupowanie Lwowskich Oddziałów Leśnych Warta AK 09.1944-09.1945 [online]  https://armiakrajowazgorzelec.blogspot.com/2014/08/zgrupowanie-lwowskich-oddziaow-lesnych.html [dostęp: 02.08.2021]. W archiwum „Warty” znajdowały się m.in. korespondencja, księgi kasowe, wnioski awansowe, raporty dotyczące strat. BZNiOS, akc. 145/99, Archiwum dowództwa oddziałów leśnych „Warta” Obszaru Lwów AK na Rzeszowszczyźnie, Protokół  zdawczy Archiwum „Warty” z dnia 28 sierpnia 1945 r., cz. 2, [b.p.].

[296] K. Krajewski, op. cit, s. 753-754; J. Węgierski, Przeciw okupacji… [online] https://lwow.home.pl/spotkania/przeciw.html [dostęp: 02.08.2021].

[297] Atlas podziemia…, s. 498; J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s 387-391; idem, Armia Krajowa na zachód…, s. 200-203.

[298] Atlas podziemia…, s. 500; T. Balbus, op. cit., s. 170-171; G. Mazur, J. Węgierski, Konspiracja lwowska…, s. 170; J. Węgierski, Armia Krajowa na południowych…, s. 393-397.

Archiwalia:

Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawackiej

Teczka osobowa Genowefy Gryb-Łukowskiej, sygn. 209/WSK,

Teczka osobowa Ireny Kościałkowskiej, sygn. 2766/ WSK,

Teczka osobowa Marii Grzędzielskiej, sygn. 102/WSK,

Teczka osobowa Marii Mazurkiewicz, sygn. 119/WSK,

Teczka osobowa Wandy Jamołkowskiej, sygn. 123/WSK,

Teczka osobowa Zofii Cypara), sygn. 986/WSK.

Archiwum Światowego Związku Żołnierzy AK w Warszawie

Teczka osobowa Józefy Elmiś,

Teczka osobowa Rudolfa Dębickiego,

Teczka osobowa Władysława Gorzko.

Archiwum Wschodnie Ośrodka Karta

Relacja Władysława Głowaczewskiego, sygn. I/ 0194,

Relacja Jerzego Gardynika, sygn. I/ 0185,

Relacja Adama Gajdy, sygn. sygn. I/0173,

Relacja Marii Grzędzielskiej, sygn. I/ 0225,

Relacja Władysława Głowaczewskiego, sygn. I/0194 I,

Relacja Stanisława Paryny, sygn. I/0601,

Żuk T., Obrona polskich wsi w województwie lwowskim, sygn. II/ 2092.

Biblioteka Jagiellońska w Krakowie

Archiwum Jerzego Polaczka:

Łanowski Z., Relacja z moich przeżyć od zakończenia walk o Lwów do powrotu do Polski (9 grudnia 1944 roku), sygn. Akc. 361/01,

Pohoski H., Wspomnienia z pracy konspiracyjnej Obszaru Południowo-Wschodniego AK (1941-1944), Akc. 445/01,

Polaczek J., Internowanie uczestników Burzy we Lwowie, sygn. Akc. 361/01,

Polaczek J., Zarys wspomnień z działalności w Ruchu Oporu, sygn. Akc. 448/01,

Relacje i wspomnienia różnych osób, sygn. Akc. 410/01,

Sadowski L., Organizowanie lwowskiego Obszaru ZWZ-AK na przełomie 1941-1942 roku, sygn. Akc. 446/01.

Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego:

Papiery Jerzego Węgierskiego, relacje ustne – Obszar nr 3 AK, sygn. 1551, t. 2,

Raport pamiętnikarski ujawniający działalność rejonu AK-Pnikut od października 1943-czerwca 1944, brak sygnatury.

Rękopisy:

Papiery dotyczące okupacji niemieckiej i konspiracyjnej administracji polskiej w dawnych województwach: lwowskim, stanisławowskim i tarnopolskim 1942–1944, cz. 2, sygn. Akc. 130/1975.

Archiwum Mieczysława Gębarowicza:

Fragment Archiwum Armii Krajowej w Małopolsce Wschodniej, sygn. Przyb. 690/04.

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu:

Oddział Leśny Armii Krajowej «Lech» 6 Kompania 26 p[ułku] p[iechoty] AK 5 Dywizji Okręgu Lwów”, oprac. Zenon Kubski i Bronisław Winczura na podstawie wspomnień własnych i relacji różnych osób, sygn. 16705/II,

Archiwum Oddziałów Warta, sygn. Akc. 145/99, cz. 1-2.

Papiery Jerzego Węgierskiego

Relacje ustne- Obszar nr 3 AK , sygn. 1551, t. 2

Instytut Pamięci Narodowej

Obszar Lwowski AK, sygn. 1586/600

Milan F., Krótka monografia plutonu Armii Krajowej „Orlęta”, sygn. 1-2425,

Szymak J., Moja walka i praca. Wspomnienia z II wojny światowej, sygn. 1/2221.

Zbiory prywatne Stanisława Szajdy w Kluczborka:

2000. Szajda, Moje wspomnienia w latach 1921–2000.

Źródła drukowane:

Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 1, wrzesień 1939-czerwiec 1941, red. nauk. H. Czarnocka et al, Wrocław 1990.

Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 2, czerwiec 1941-kwiecień 1943, red. nauk. H. Czarnocka et al, Wrocław 1990.

Armia Krajowa w dokumentach (1939-1945), t. 3, kwiecień 1943-lipiec 1944, red. nauk. H. Czarnocka et al, Wrocław 1990.

Klotz A., Zapiski konspiratora, Kraków 2001.

Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939-5 II 1946, zebrali: G. Mazur, J. Skwara, Jerzy Węgierski, Katowice 2003.

Polskie podziemie 1939-1941, t. 1, Lwów-Kołomyja-Stryj-Złoczów, red. nauk. Z. Gajowniczek et al, Warszawa 1998.

Polskie podziemie na terenie Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi w latach 1939-1941, red. nauk. Z. Gajowniczek et al., t. 2, Warszawa-Moskwa 2001.

Literatura:

Atlas podziemia niepodległościowego 1944-1956, red. R. Wnuk, Warszawa- Lublin 2007

Balbus T., „Ostatni kapitanowie”. Epilog Komendy Obszaru Lwowskiego „Nie” ewakuowanego na ziemie zachodnie Polski, „Pamięć i Sprawiedliwość’, 2002, nr. 1-2, 157-177.

Bonusiak W., Małopolska Wschodnia i Wołyń podczas II wojny światowej, Rzeszów 2022.

Bonusiak W., Małopolska Wschodnia pod Rządami III Rzeszy, Rzeszów 1990.

Bulzacki K., Komański H., Siekierka Sz., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim (1939-1945), Wrocław 2006.

Chlebowski C., Wachlarz. Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej wrzesień 1941-marzec 1943, Warszawa 1987, s. 341-348.

Dzieje Ułanów Jazłowieckich, red. J. S. Tym, Warszawa 2019.

Eksterytorialny Okręg Lwowski AK -WIN i jego rozbicie przez bezpiekę, „Orzeł Biały”, 2022, nr 5, s. 21-34.

Falęcki Jan [wł. Jan Sokołowski], Wspomnienia z lat okupacji, Wrocław 1986.

Goldziński Z., Na zachód od Lwowa. Kompania Milczyce (kwiecień-sierpień 1944), Lublin 2000.

Grabowski W., Polska Tajna Administracja Cywilna (1940-1945), Warszawa 2003.

Horyń S., Historia i losy miasteczka Brzozdowice, Kraków 2015.

Jarowiecki J., Dzieje prasy polskiej we Lwowie do 1945 roku, Kraków-Wrocław 2008.

Jaworski E., Lwów losy mieszkańców i żołnierzy Armii Krajowej w latach 1939-1956, Pruszków 1999.

Klimecki M., Geneza i organizacja polskiej samoobrony na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach II wojny światowej, w: Polska–Ukraina. Trudne pytania, t. 3, Materiały III międzynarodowego seminarium historycznego „Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej, Łuck 20–22 maja 1998, oprac. A. Ajnenkiel et al., Warszawa 1998, s. 55-73.

Komański H., Siekierka Sz., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich w województwie tarnopolskim (1939-1946), Wrocław 2004.

Kotarska E., Proces czternastu, Warszawa 1998.

Kozimala I., Dragan Sotirovič „Draża”. Wspomnienia oficera serbskiego z partyzantki lwowskiej, „Rocznik Przemyski” 58, „Historia”, z. 4(28) 2022, s. 221-238.

Krajewski K., Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na kresach wschodnich II Rzeczpospolitej, Kraków 2015.

Kwaśniewski A., Węgrzyn F., Wspomnienia walk samoobronnych mieszkańców Hanaczowa podczas okupacji niemieckiej w latach 1943-1944, „Spotkania Świrzan” 139, 2019, s. 3-14.

Markert A. E., Polsce wierna. Władysława Piechowska 1900-1987. Żołnierz i twórczyni kobiecych organizacji wojskowych, Pruszków 2003.

Markowski D., Lwów 1944, Warszawa 2021.

Markowski D., Ostatni dzień Hanaczowa, Warszawa 2022.

Markowski D., Płonące Kresy. Operacja „Burza” na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2008.

Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa, 1987.

Mazur G., Obszar Lwowski ZWZ-AK – szkic z dziejów [w:] Historia – Polityka – Pamięć, pod red. nauk. O. Grotta i A. Perłakowskiego, Kraków 2021, s. 19-66.

Mazur G., Obszar Lwów, w: Operacja Burza i Powstanie Warszawskie, pod red. K. Komorowskiego, Warszawa 2004, s. 190- 215.

Mazur G., Węgierski J., Konspiracja lwowska 1939-1944. Słownik biograficzny, Katowice, 1997.

Motyka G., Od rzezi Wołyńskiej do akcji Wisła, Kraków 2011.

Pempel S., ZWZ-AK we Lwowie (1939-1945), Warszawa 1990.

Polskie Siły Zbrojne w II Wojnie Światowej, t. 3, Armia Krajowa, Londyn 1950.

Sotirović D. M., Europa na licytacji. Od czetników Michajlovicia do lwowskiej AK, Warszawa 2000.

Szeremeta B., Związek Walki Zbrojnej zwalczany przez NKWD we Lwowie, Wrocław 1998.

Tomaszewski B., Węgierski J., Zarys historii Lwowskiego Obszaru ZWZ-AK, Warszawa 1987.

Urban W., Droga krzyżowa archidiecezji lwowskiej w latach II wojny światowej (1939-1945), Wrocław 1983.

Ważniewski W., Stracone nadzieje. Polityka władz okupacyjnych w Małopolsce Wschodniej (1939-1944), Warszawa 2009.

Węgierski J., Armia Krajowa na Południowych i Wschodnich przedpolach Lwowa, Kraków 1994.

Węgierski J., Armia Krajowa na Zachód od Lwowa, Kraków 1993.

Węgierski J., Armia Krajowa Okręg Lwów, w: Armia Krajowa rozwój organizacyjny, red. K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 271-301.

Węgierski J., Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol, Kraków 1996.

Węgierski J., Armia Krajowa w Zagłębiu Naftowym i na Samborszczyźnie, Kraków 1993.

Węgierski J., Bardzo różne życie. We Lwowie – sowieckich łagrach – na Śląsku, Katowice, 2003.

Węgierski J., Komenda Obszaru Południowo-Wschodniego AK, w: Armia Krajowa – rozwój organizacyjny, red. K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 250-270.

Węgierski J., Lwowska konspiracja narodowa i katolicka (1939-1947), Kraków 1994.

Węgierski J., Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941, Warszawa 1991.

Węgierski J., Obsada osobowa Lwowskiego Obszaru SZP-ZWZ-AK-NIE, Kraków 2000.

Węgierski J., Oddziały leśne 19 pp. AK, Kraków 1993.

Węgierski J., Oddziały leśne 19 pp., Kraków 1993.

Węgierski J., W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989.

Wiąk W.J., Struktura organizacyjna Armii Krajowej 1939-1944, Warszawa 2003.

Wnuk R., „Za pierwszego Sowieta”. Polska konspiracja na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej (wrzesień 1939-czerwiec 1941), Warszawa 2007.

Wyspiański J., Żołnierze ze Świrskiego lasu, Lubin 2007.

Zielonka D., Dawidów. Dzieje wsi od najdawniejszych czasów do 1946 roku, Ząbki 2021.

Netografia:

Budki Nieznanowskie [on-line:] https://www.facebook.com/Budki-Nieznanowskie-271966152843292 (dostęp 13.02.2024).

Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek” [on-line:] Okulicki_internet.pdf (dostęp: 14. 11. 2021).

Hanaczów – dwa ataki band UPA oraz Niemiecka pacyfikacja unicestwiły kresową wieś w maju 1944r, [online:] https://armiakrajowazgorzelec.blogspot.com/2014/05/hanaczow-dwa-ataki-band-upa-oraz.html (dostęp 13.02.2024).

Historia Mariana i Józefy Wnuków, [online:] https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/zalozyli-u-nas-oddzial-lwowski-zegoty-historia-mariana-i-jozefy-wnukow (dostęp 08. 11. 2021).

Jaremko J., Łucznictwo we Lwowie [on-line:] https://arch.kuriergalicyjski.com/historia/5447-lucznictwo-we-lwowie-jubileusz-85-lecia (dostęp 22. 12. 2021).

Obsada personalna i struktura organizacyjna Komendy Okręgu Lwów A [on-line:] http://www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw2037.html – dostęp 26. 11. 2021).

Pnikut [on-line:] http://www.pnikut.net/strony/historia/partyzantka.html  (dostęp 14 .11. 2021).

Polska samoobrona we Wschodniej Galicji [on-line:] https://www.salon24.pl/u/65-lat-temu/117828,polska-samoobrona-we-wschodniej-galicji (dostęp 13.02.2024 r.)

Węgierski J., Przeciw okupacji sowieckiej. Żołnierze wyklęci na kresach południowo-wschodnich po 1944 roku [on-line:] https://lwow.home.pl/spotkania/przeciw.html (dostęp 02. 08. 2021).

Wykaz żołnierzy 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich służących w pułku w latach 1918-1947, oprac. J. Gromnicki [on-line:] WYKAZ ZOLNIERZY 14 PULKU ULANOW JAZLOWIECKICH SLUZACYCH W PULKU W LATACH 1918 – 1947_03.06.2021.pdf (dostęp 12. 12. 2021).

• POWOW
• Grupa inż. Antoniego Hollendra
• Harcerska Organizacja Niepodległościowo-Wojskowa
• Rewolucyjny Związek Niepodległości i Wolności
• SZP – Dowództwo Lwowskie (grudzień 1939-styczeń 1940)
• ZWZ – Komenda Obszaru nr 3 we Lwowie (od listopada 1939)
• ZWZ-1 Obszar nr 3 Organizacja „Żuka” (grudzień 1939-kwiecień 1940)
• ZWZ-2 Organizacja Dobrowolskiego (styczeń 1940-wrzesień 1941)
• ZWZ-1 Obszar nr 3 Organizacja „Kornela” (kwiecień 1940-wrzesień 1941)
• ZWZ Komenda Okupacji Sowieckiej (styczeń 1940- sierpień 1940)
• Komenda Obszaru ZWZ-AK (1941-1944)
• Okręg AK Lwów
  • Komenda Okręgu AK Lwów
  • Inspektorat Lwów-Miasto
  • Inspektorat Północny
  • Inspektorat Wschodni (Brody)
    • Obwód AK Brody
    • Obwód AK Krasne -Busk
    • Obwód AK Przemyślany
  • Inspektorat Południowy
    • Obwód AK Bóbrka
    • Obwód AK Siemianówka
    • Obwód AK Przemyślany
  • Inspektorat Północno-Zachodni
    • Obwód AK Rawa Ruska
    • Obwód AK Żółkiew
    • Obwód AK Lubaczów
  • Inspektorat Zachodni
    • Obwód AK Gródek Jagiellonski
    • Obwód AK Mościska
    • Obwód AK Przemyśl
    • Obwód AK Jaworów
    • Obwód AK Rudki-Komarno
  • Inspektorat Drohobycz
    • Obwód AK Drohobycz
    • Obwód AK Borysław
    • Obwód AK Sambor
• Zgrupowanie AK Miasto
• Zgrupowanie AK Wschód
• Zgrupowanie AK Zachód
• Zgrupowanie AK Północ
• Zgrupowanie AK Południe
• Zgrupowanie AK San
• Zgrupowanie Odwodowe AK nr 1
• Zgrupowanie Odwodowe AK nr 2
• Zgrupowanie Oddziałów Partyzanckich „Warta”
• Eksterytorialny Okręg AK-Lwów
• Okręg Jelenia Góra krypt. „Zachód” WiN
• Podziemie Narodowe