Grabowski, Władysław

Władysław Grabowski

pseud. Waldemar, Żyd

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1926-07-15
Miejsce urodzenia:Lida
Data śmierci:1998-12-27
Miejsce śmierci:Bydgoszcz
Miejsce pochówku: Cmentarz parafialny przy parafii pw. św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy przy ul. Wyszyńskiego 56
Rodzice
Imię ojca:Jan
Imię matki:
Nazwisko panieńskie matki:Paszkiewicz
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: sierżant podchorąży
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: porucznik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

Po ukończeniu szkoły powszechnej zaczął uczęszczać do Gimnazjum im. Karola Chodkiewicza w Lidzie aż do 1939 r.

W czasie wojny:

Pobierał naukę w sowieckiej szkole tzw. dziesięciolatce.

Egzamin maturalny złożył w lutym 1943 r. na tajnych kompletach u prof. Kalecińskiego w umówionym miejscy tzw. rogatkach Lidy, dzielnica Okopy.

Po wojnie:

Ukończył Studium Ekonomii na SGPiS w Warszawie.

Służba wojskowa
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:

Po opuszczeniu więzienia przez krótki czas pracował w spółdzielczości w Miastku.

W 1957 roku przeprowadził się do Bydgoszczy, gdzie aż do przejścia na emeryturę w 1982 roku pełnił funkcję kierownika działu ekonomicznego.

Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:

Działał w konspiracyjnej organizacji młodzieżowej, zajmując się zrywaniem plakatów propagandowych okupanta i zastępowaniem ich odezwami patriotycznymi. Angażował się również w zbieranie i przechowywanie broni. Następnie wstąpił do organizacji „Polska Walcząca” (według innej wersji – „Wolna Polska”), założonej przez emisariuszy z Wilna. Po złożeniu przysięgi otrzymał przydział do działań dywersyjno-wywiadowczych. Był jednym z organizatorów i wykonawców akcji wykradzenia szkolnej radiostacji krótkofalowej na potrzeby organizacji.

Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

W działalność konspiracyjną zaangażował się w maju 1942 roku, a 1 września tego samego roku został zaprzysiężony przez kpt. Władysława Stawowskiego ps. „Sawa”. Początkowo pełnił służbę wywiadowczą i utrzymywał łączność terenową pod dowództwem Czesława Zajączkowskiego ps. „Ragnera”, który mieszkał w sąsiedztwie przy ul. Koszarowej.

Po dekonspiracji we wrześniu 1942 roku został przeniesiony do placówki w Bieniakoniach, a następnie do Jewsiewicz, gdzie działał do listopada 1942 roku i przeszedł szkolenie minersko-bojowe. Od 1 marca 1943 roku służył w oddziale partyzanckim – najpierw w oddziale rekonesansowym dowodzonym przez st. ogn. Bronisława Kwiatkowskiego ps. „Czarny Sęp”, gdzie przeszedł szkolenie z zakresu walki partyzanckiej. Następnie 3 maja 1943 roku został przeniesiony do oddziału partyzanckiego nr 312, który stanowił zalążek IV batalionu 77. pułku piechoty Armii Krajowej w Okręgu Nowogródzkim. W jednostce tej służył do grudnia 1944 roku.

Na przełomie czerwca i lipca 1943 roku został oddelegowany przez komendę Okręgu na kurs podchorążych, odbywający się w rejonie między Żyzmą a Juraciszkami, pod kierunkiem kpt. Stanisława Dedelisa. Po ukończeniu szkolenia w październiku 1943 roku miał zostać przeniesiony do VI batalionu 77. pp AK, jednak odmówił wstąpienia do tej jednostki i samowolnie powrócił do oddziału partyzanckiego „Ragnera”. Z chwilą utworzenia IV batalionu 1 lutego 1944 roku objął dowództwo I plutonu w 1. kompanii, pełniąc jednocześnie funkcję zastępcy dowódcy kompanii.

W latach 1943–1944 brał udział w walkach z Niemcami pod Falkowicami (15 listopada 1943 roku), Bielicą oraz w Puszczy Rudnickiej. Był członkiem patrolu likwidującego konfidentów, m.in. zlikwidował konfidenta niemieckiego w Juraciszkach oraz uczestniczył w zamachu na gestapowca Rippera w Lidzie. Wziął również udział w czterech starciach z partyzantką sowiecką, m.in. pod wsią Mociewicze (19 listopada 1943 roku), a także w walkach z bandami rabunkowymi, broniąc polskiej ludności, m.in. w rejonie Mosiewicz nad Niemnem i Olchówki.

Data zaprzysiężenia:1942-09-01
Czasookres:1942-05-00 - 1945-00-00
Pełnione funkcje:

Dowódca 1 plutonu w 1 kompanii IV batalionu 77 pułku piechoty AK

Zastępca dowódcy 1 kompanii IV batalionu 77 pułku piechoty AK

Dowódca straży przedniej 1 kompanii VIII batalionu 77 pułku piechoty AK

Oddział względnie pion organizacyjny:OP 312; IV/77 pp AK, 1 komp. I plut.; VIII/77 pp AK, plut.
Okręg:Okręg Nowogródek
Przydział: Okręg Nowogródek AK (1942-1944), Zgrupowanie Południe Okręgu Nowogródek AK, Oddziały Partyzanckie, Akcja „Burza” w Okręgu Wileńsko-Nowogródzkim AK
Inspektorat Rejonowy Północny
IV/77 pp AK, VIII/77 pp AK
Oddział Partyzancki 312
Obwód Lida Armii Krajowej
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:

Po przedostaniu się w rejon Lidy w 1944 roku nawiązał kontakt z Maciejem Kalenkiewiczem ps. „Kotwicz”, z którym postanowił kontynuować walkę, licząc na interwencję państw zachodnich. Po trzech dniach pobytu u „Kotwicza” wyruszył wraz z ppor. Jerzym Bokłażcem ps. „Pazurkiewicz” do Bieńkowicz, gdzie dołączył do resztek IV batalionu dowodzonego przez „Ragnera”.

Od 5 sierpnia do 29 października 1944 roku przez cztery miesiące prowadził działania zbrojne ze swoim oddziałem, unikając obław i uczestnicząc w starciach z Sowietami, m.in. pod Bielicą w połowie października 1944 roku. 29 października 1944 roku, podczas walk pod Nowosiółkami, został ranny w nogę, co zmusiło go do ukrywania się do 8 grudnia 1944 roku. Tego dnia jego oddział został zaatakowany przez Sowietów, jednak udało mu się przeżyć.

Po rekonwalescencji zaangażował się w działalność konspiracyjną w ramach „Rady Obrony Ziemi Wschodnich” (według innej wersji – „Ruchu Obrony Ziemi Wileńskiej”) działającej w rejonie Bieńkowic, Krupowa i Bastun, kierowanej przez Ludwika Nienartowicza ps. „Miedzianka”. Wspierał żołnierzy AK, zapewniając im pomoc materialną i organizując ucieczki zdekonspirowanych osób do Polski Centralnej poprzez dostarczanie fałszywych dokumentów. Prowadził także działalność agitacyjną, zachęcając Polaków do pozostania na Kresach.

W maju 1945 roku, zagrożony aresztowaniem, zdołał opuścić teren działań dzięki fikcyjnej wizie, przedostając się do Polski Centralnej. Tam, od czerwca 1945 roku do czerwca 1946 roku, kontynuował działalność niepodległościową w ramach organizacji „Wolność i Niezawisłość” (WiN).

Udział w akcji "Burza"
Opis działań:

W kwietniu 1944 roku, na rozkaz „Ragnera” i na wniosek mjr. Macieja Kalenkiewicza ps. „Kotwicz”, został oddelegowany wraz z podległym mu plutonem do formującego się VIII batalionu „Bohdanka”. W jego szeregach, razem ze swoim oddziałem, uczestniczył w ataku na niemieckie bunkry w Brzozówce (1–3 maja 1944 roku). 18 maja 1944 roku podczas akcji mającej na celu oczyszczenie drogi do Wsielubia jego pluton włączył się do toczącej się walki II kompanii IV batalionu we wsi Olchówka, starając się odeprzeć atak partyzantki sowieckiej. Na przełomie maja i czerwca 1944 roku, na wniosek „Ragnara”, został awansowany przez mjr. „Kotwicza” na stopień sierżanta podchorążego.

W kolejnych miesiącach brał udział w walkach z wycofującymi się oddziałami niemieckimi na szosie Lida–Grodno, w rejonie Bieniakoni, a także w likwidacji niemieckiej załogi w Żyrmanach. W czerwcu 1944 roku dowódca Zgrupowania „Kotwicz” wystąpił do Komendy Głównej AK z wnioskiem o odznaczenie go Krzyżem Walecznych oraz awansowanie na podporucznika. 2 lipca 1944 roku uczestniczył w starciu z niemiecką kolumną pancerną na trasie Lida–Grodno, a 5 lipca 1944 roku, dowodząc swoim plutonem, rozbił niemieckie siły stacjonujące w majątku Żyrmany, zmuszając je do ucieczki. W trakcie tej akcji zdobyto dwa karabiny maszynowe, cztery granatniki, aparaturę rentgenowską oraz dwie skrzynie medykamentów.

W ramach operacji „Ostra Brama”, w dniach 9–12 lipca 1944 roku, brał udział w starciu z kolumną niemieckich czołgów na leśnym szlaku za Bieniakoniami. Z powodu opóźnień organizacyjnych ani jemu, ani jego kompanii nie udało się jednak dotrzeć na czas do Wilna i wziąć udziału w walkach o miasto. 17 lipca 1944 roku, przemieszczając się w kolumnie dowodzonej przez Franciszka Cieplika, zdołał uniknąć rozbrojenia i internowania przez Armię Czerwoną. Po przedarciu się przez okrążenie dotarł w okolice Skierejek i Poddubin, gdzie spotkał mjr. „Kotwicza”.

Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:

Maciej Kalenkiewicz ps. „Kotwicz” – major, dowódca Zgrupowania AK w Okręgu Nowogródzkim.

Czesław Zajączkowski ps. „Ragner” – dowódca IV batalionu 77 Pułku Piechoty AK.

Władysław Stawowski ps. „Sawa” – kapitan, zaprzysiężony przezeń do służby w AK.

Bronisław Kwiatkowsk ps. „Czarny Sęp” – st. ogniomistrz, dowódca oddziału.

Stanisław Dedelis – kapitan, prowadzący kurs podchorążych.

Ludwik Nienartowicz ps. „Miedzianka”

Jerzy Bokłażec ps. „Pazurkiewicz”

Franciszek Cieplik

Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

We wrześniu 1942 roku został zatrzymany przez niemieckich żandarmów pod zarzutem przynależności do Armii Krajowej. Podczas przesłuchania w budynku żandarmerii, wykorzystując chwilę nieuwagi strażnika, zdołał uciec przez otwarte okno.

W listopadzie 1942 roku, po przybyciu z placówki w Jewsiewiczach do Lidy, został rozpoznany i ponownie aresztowany przez Gestapo. Osadzony w więzieniu przy ulicy Syrokomli, po raz kolejny zdołał uciec – tym razem dzięki pomocy znajomego białoruskiego policjanta o nazwisku Prońko.

Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

We wrześniu 1940 roku, w wyniku dekonspiracji, został aresztowany przez NKWD. Osadzony w więzieniu, pozostawał w nim aż do wkroczenia wojsk niemieckich w 1941 roku.

Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

26 czerwca 1946 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy UB w Nowym Mieście Lubawskim podczas próby nawiązania kontaktu z konspiracją. Rejonowy Sąd Wojskowy skazał go na osiem lat więzienia, które miał odbyć w zakładzie karnym we Wronkach. Na mocy amnestii z 1947 roku jego wyrok został skrócony do czterech lat, dzięki czemu opuścił więzienie w 1950 roku.

Trzy miesiące po zwolnieniu, 2 października 1950 roku, padł ofiarą prowokacji zorganizowanej przez UB w Miastku, podczas której został postrzelony w twarz. Zamach ten był celową próbą pozbawienia go życia. Dzięki szybkiej reakcji przypadkowych przechodniów został przewieziony do szpitala w Słupsku, gdzie przebywał na leczeniu od 2 do 21 października 1950 roku.

Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Krzyż Walecznych – nr leg. 36286 z dn. 11.09.1949 r., Ministerstwo Obrony Narodowej, Londyn.

Krzyż Armii Krajowej – nr leg. 32695.

Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami – nr leg. 36538 z dn. 15.08.1949 r., Ministerstwo Obrony Narodowej, Londyn.

Medal Wojska (dwukrotnie) – nr leg. 35230 z dn. 1.07.1948 r., Londyn.

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:

Opisał swoje wspomnienia, które zostały wydane w 2000 r.

Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Informacje nadesłane drogą mailową przez Panią Justynę;

Krajewski K., Jan Borysewicz „Krysia” „Mściciel” 1913-1945, Warszawa 2013, s. 22;

SPP, Akta Głównej Komisji Weryfikacyjnej, sygn. KW3-4564 (stara sygnatura);

Słownik Polski Walczącej na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej, t. 2, (red.) Malinowski J., Bydgoszcz 1995, s. 19-21.

Ikonografia
Ewentualne uwagi
Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?