Władysław Grabowski
pseud. Waldemar, Żyd
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1926-07-15 |
Miejsce urodzenia: | Lida |
Data śmierci: | 1998-12-27 |
Miejsce śmierci: | Bydgoszcz |
Miejsce pochówku: | Cmentarz parafialny przy parafii pw. św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy przy ul. Wyszyńskiego 56 |
Rodzice | |
Imię ojca: | Jan |
Imię matki: | |
Nazwisko panieńskie matki: | Paszkiewicz |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | sierżant podchorąży |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | porucznik |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | Po ukończeniu szkoły powszechnej zaczął uczęszczać do Gimnazjum im. Karola Chodkiewicza w Lidzie aż do 1939 r. |
W czasie wojny: | Pobierał naukę w sowieckiej szkole tzw. dziesięciolatce. Egzamin maturalny złożył w lutym 1943 r. na tajnych kompletach u prof. Kalecińskiego w umówionym miejscy tzw. rogatkach Lidy, dzielnica Okopy. |
Po wojnie: | Ukończył Studium Ekonomii na SGPiS w Warszawie. |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | Po opuszczeniu więzienia przez krótki czas pracował w spółdzielczości w Miastku. W 1957 roku przeprowadził się do Bydgoszczy, gdzie aż do przejścia na emeryturę w 1982 roku pełnił funkcję kierownika działu ekonomicznego. |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | W działalność konspiracyjną zaangażował się w maju 1942 roku, a 1 września tego samego roku został zaprzysiężony przez kpt. Władysława Stawowskiego ps. „Sawa”. Początkowo pełnił służbę wywiadowczą i utrzymywał łączność terenową pod dowództwem Czesława Zajączkowskiego ps. „Ragnera”, który mieszkał w sąsiedztwie przy ul. Koszarowej. Po dekonspiracji we wrześniu 1942 roku został przeniesiony do placówki w Bieniakoniach, a następnie do Jewsiewicz, gdzie działał do listopada 1942 roku i przeszedł szkolenie minersko-bojowe. Od 1 marca 1943 roku służył w oddziale partyzanckim – najpierw w oddziale rekonesansowym dowodzonym przez st. ogn. Bronisława Kwiatkowskiego ps. „Czarny Sęp”, gdzie przeszedł szkolenie z zakresu walki partyzanckiej. Następnie 3 maja 1943 roku został przeniesiony do oddziału partyzanckiego nr 312, który stanowił zalążek IV batalionu 77. pułku piechoty Armii Krajowej w Okręgu Nowogródzkim. W jednostce tej służył do grudnia 1944 roku. Na przełomie czerwca i lipca 1943 roku został oddelegowany przez komendę Okręgu na kurs podchorążych, odbywający się w rejonie między Żyzmą a Juraciszkami, pod kierunkiem kpt. Stanisława Dedelisa. Po ukończeniu szkolenia w październiku 1943 roku miał zostać przeniesiony do VI batalionu 77. pp AK, jednak odmówił wstąpienia do tej jednostki i samowolnie powrócił do oddziału partyzanckiego „Ragnera”. Z chwilą utworzenia IV batalionu 1 lutego 1944 roku objął dowództwo I plutonu w 1. kompanii, pełniąc jednocześnie funkcję zastępcy dowódcy kompanii. W latach 1943–1944 brał udział w walkach z Niemcami pod Falkowicami (15 listopada 1943 roku), Bielicą oraz w Puszczy Rudnickiej. Był członkiem patrolu likwidującego konfidentów, m.in. zlikwidował konfidenta niemieckiego w Juraciszkach oraz uczestniczył w zamachu na gestapowca Rippera w Lidzie. Wziął również udział w czterech starciach z partyzantką sowiecką, m.in. pod wsią Mociewicze (19 listopada 1943 roku), a także w walkach z bandami rabunkowymi, broniąc polskiej ludności, m.in. w rejonie Mosiewicz nad Niemnem i Olchówki. |
Data zaprzysiężenia: | 1942-09-01 |
Czasookres: | 1942-05-00 - 1945-00-00 |
Pełnione funkcje: | Dowódca 1 plutonu w 1 kompanii IV batalionu 77 pułku piechoty AK Zastępca dowódcy 1 kompanii IV batalionu 77 pułku piechoty AK Dowódca straży przedniej 1 kompanii VIII batalionu 77 pułku piechoty AK |
Oddział względnie pion organizacyjny: | OP 312; IV/77 pp AK, 1 komp. I plut.; VIII/77 pp AK, plut. |
Okręg: | Okręg Nowogródek |
Przydział: | Okręg Nowogródek AK (1942-1944), Zgrupowanie Południe Okręgu Nowogródek AK, Oddziały Partyzanckie, Akcja „Burza” w Okręgu Wileńsko-Nowogródzkim AK |
Inspektorat Rejonowy Północny | |
IV/77 pp AK, VIII/77 pp AK | |
Oddział Partyzancki 312 | |
Obwód Lida Armii Krajowej | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | Po przedostaniu się w rejon Lidy w 1944 roku nawiązał kontakt z Maciejem Kalenkiewiczem ps. „Kotwicz”, z którym postanowił kontynuować walkę, licząc na interwencję państw zachodnich. Po trzech dniach pobytu u „Kotwicza” wyruszył wraz z ppor. Jerzym Bokłażcem ps. „Pazurkiewicz” do Bieńkowicz, gdzie dołączył do resztek IV batalionu dowodzonego przez „Ragnera”. Od 5 sierpnia do 29 października 1944 roku przez cztery miesiące prowadził działania zbrojne ze swoim oddziałem, unikając obław i uczestnicząc w starciach z Sowietami, m.in. pod Bielicą w połowie października 1944 roku. 29 października 1944 roku, podczas walk pod Nowosiółkami, został ranny w nogę, co zmusiło go do ukrywania się do 8 grudnia 1944 roku. Tego dnia jego oddział został zaatakowany przez Sowietów, jednak udało mu się przeżyć. Po rekonwalescencji zaangażował się w działalność konspiracyjną w ramach „Rady Obrony Ziemi Wschodnich” (według innej wersji – „Ruchu Obrony Ziemi Wileńskiej”) działającej w rejonie Bieńkowic, Krupowa i Bastun, kierowanej przez Ludwika Nienartowicza ps. „Miedzianka”. Wspierał żołnierzy AK, zapewniając im pomoc materialną i organizując ucieczki zdekonspirowanych osób do Polski Centralnej poprzez dostarczanie fałszywych dokumentów. Prowadził także działalność agitacyjną, zachęcając Polaków do pozostania na Kresach. W maju 1945 roku, zagrożony aresztowaniem, zdołał opuścić teren działań dzięki fikcyjnej wizie, przedostając się do Polski Centralnej. Tam, od czerwca 1945 roku do czerwca 1946 roku, kontynuował działalność niepodległościową w ramach organizacji „Wolność i Niezawisłość” (WiN). |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | Maciej Kalenkiewicz ps. „Kotwicz” – major, dowódca Zgrupowania AK w Okręgu Nowogródzkim. Czesław Zajączkowski ps. „Ragner” – dowódca IV batalionu 77 Pułku Piechoty AK. Władysław Stawowski ps. „Sawa” – kapitan, zaprzysiężony przezeń do służby w AK. Bronisław Kwiatkowsk ps. „Czarny Sęp” – st. ogniomistrz, dowódca oddziału. Stanisław Dedelis – kapitan, prowadzący kurs podchorążych. Ludwik Nienartowicz ps. „Miedzianka” Jerzy Bokłażec ps. „Pazurkiewicz” Franciszek Cieplik |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | We wrześniu 1942 roku został zatrzymany przez niemieckich żandarmów pod zarzutem przynależności do Armii Krajowej. Podczas przesłuchania w budynku żandarmerii, wykorzystując chwilę nieuwagi strażnika, zdołał uciec przez otwarte okno. W listopadzie 1942 roku, po przybyciu z placówki w Jewsiewiczach do Lidy, został rozpoznany i ponownie aresztowany przez Gestapo. Osadzony w więzieniu przy ulicy Syrokomli, po raz kolejny zdołał uciec – tym razem dzięki pomocy znajomego białoruskiego policjanta o nazwisku Prońko. |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | We wrześniu 1940 roku, w wyniku dekonspiracji, został aresztowany przez NKWD. Osadzony w więzieniu, pozostawał w nim aż do wkroczenia wojsk niemieckich w 1941 roku. |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | 26 czerwca 1946 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy UB w Nowym Mieście Lubawskim podczas próby nawiązania kontaktu z konspiracją. Rejonowy Sąd Wojskowy skazał go na osiem lat więzienia, które miał odbyć w zakładzie karnym we Wronkach. Na mocy amnestii z 1947 roku jego wyrok został skrócony do czterech lat, dzięki czemu opuścił więzienie w 1950 roku. Trzy miesiące po zwolnieniu, 2 października 1950 roku, padł ofiarą prowokacji zorganizowanej przez UB w Miastku, podczas której został postrzelony w twarz. Zamach ten był celową próbą pozbawienia go życia. Dzięki szybkiej reakcji przypadkowych przechodniów został przewieziony do szpitala w Słupsku, gdzie przebywał na leczeniu od 2 do 21 października 1950 roku. |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Krzyż Walecznych – nr leg. 36286 z dn. 11.09.1949 r., Ministerstwo Obrony Narodowej, Londyn. Krzyż Armii Krajowej – nr leg. 32695. Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami – nr leg. 36538 z dn. 15.08.1949 r., Ministerstwo Obrony Narodowej, Londyn. Medal Wojska (dwukrotnie) – nr leg. 35230 z dn. 1.07.1948 r., Londyn. |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | Opisał swoje wspomnienia, które zostały wydane w 2000 r. |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Informacje nadesłane drogą mailową przez Panią Justynę; Krajewski K., Jan Borysewicz “Krysia” “Mściciel” 1913-1945, Warszawa 2013, s. 22; SPP, Akta Głównej Komisji Weryfikacyjnej, sygn. KW3-4564 (stara sygnatura); Słownik Polski Walczącej na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej, t. 2, (red.) Malinowski J., Bydgoszcz 1995, s. 19-21. |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?