Nurkiewicz, Zdzisław

Zdzisław Nurkiewicz

pseud. Bator, Błyskawica, Noc, Nieczaj

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1901-02-10
Miejsce urodzenia:Włocławek
Data śmierci:1980-09-12 [1980-01-12]
Miejsce śmierci:Krzeszowice
Miejsce pochówku: Cmentarz parafialny Św. Marcina w Krzeszowicach.
Rodzice
Imię ojca:Stanisław
Imię matki:Marianna
Nazwisko panieńskie matki:Grzelachowska
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: chorąży
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: podporucznik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

W latach 1915 – 1919 uczeń liceum humanistycznego Księży Salezjanów w Aleksandrowie Kujawskim.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:

W latach 1919 – 1920 jako ochotnik służy w 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Dowódca 27 pułku ułanów AK im. Króla Stefana Batorego. Uczestnik bitwy Warszawskiej m.in. brał udział w bitwie pod Ossowem – Radzyminem. W 1924 roku ukończył, jako prymus szkołę dla podoficerów zawodowych i chorążych przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii w Baranowiczach zostając szefem szkoły podoficerskiej dla ułanów poborowych w Nieświeżu.

W czasie wojny:

Kampanię wrześniową odbył w 27 Pułku Ułanów im. Stefana Batorego z Nieświeża, wchodzącym w skład Brygady Nowogródzkiej gen. Wł. Andersa. W czasie walk został ciężko ranny, awansowany na stopień chorążego i odznaczony Orderem V.M przez gen. Wł. Andersa.

 

Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:

Wraz ze swoją drużyną harcerską im. R. Traugutta uczestniczył w rozbrajaniu niemieckich żołnierzy na Dworcu Głównym w Aleksandrowie Kujawskim i na Rynku w Inowrocławiu.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

W 1941 r. zorganizował w Nieświeżu tajną placówkę pod nazwą “Strażnica”, “Niedźwiedzica” będąc jej pierwszym komendantem (Wachlarz IV.) W 02.1942 roku organizuje pluton zwiadu kawalerii, który wszedł w skład Polskiego Oddziału Partyzanckiego.  Brał udział w akcjach na garnizon niemiecki w Iwieńcu i miejscowe lotnisko polowe dniu 19.06.1943 r. Stoczył walki 11 marca 1944 r. w rejonie Hudy-Łucyna i 14 maja 1944 r. w Kamieniu. W Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim brał udział w ok. 100 starciach przeciwko partyzantom sowieckim oraz Niemcom. Pod jego komendą dywizjon kawalerii rozbudował się w 27 Pułku Ułanów AK im. Króla Stefana Batorego – którego był ostatnim dowódcą w latach 1942 – 1945 r. W Puszczy Nalibockiej walczył wspólnie z partyzantami sowieckimi do czasu ich zdrady.

 

 

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:1941-00-00 - 1944-07-00
Pełnione funkcje:

Komendant Obwodu Nieśwież do jesieni 1942 r.;

Dowódca zwiadu konnego, a później Dywizjonu Kawalerii 27 p. uł. Zgrupowania Stołpeckiego AK w okresie od 19.06.1943 r. do 29.09.1944 r.

Oddział względnie pion organizacyjny:Komenda Obwodu; Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie AK, 27 p. uł.
Okręg:Okręg Nowogródek
Przydział: Okręg Nowogródek AK (1942-1944), Zgrupowanie Stołpeckie Armii Krajowej
Inspektorat Rejonowy Południowy
27 pułk ułanów
Obwód Nieśwież Armii Krajowej
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:

Z końcem 06.1944 r. przeszedł ze zgrupowaniem Stołpecko – Nalibockim do Dziekanowa Polskiego nad Wisłą, a stamtąd, 29.07.1944 r. do Puszczy Kampinoskiej. Brał czynny udział we wszystkich walkach i potyczkach z wrogiem na trenie Puszczy Kampinoskiej. Odbierał alianckie zrzuty i zaopatrzenia przeznaczone dla Zgrupowania i ludności przebywającej w lasach kampinoskich. 31 lipca 1944 r. razem z “Dębem” (dowódcą 1 szwadronu) w rejonie m. Sowia Wola dowodząc oddziałem, rozbił przygotowujący się do natarcia batalion SS, zabijając ok. 60 Niemców, nie ponosząc przy tym żadnych strat. Zdobyto wówczas kilka wozów z zaopatrzeniem i bronią wraz z amunicją. Razem ze swoim 27 p. uł. na szosie Modlin-Warszawa zniszczył 12 samochodów, a następnie wycofał się po wkroczeniu czołgów niemieckich. Dowodził również akcją na miejscowość Marianów 4 września 1944 r., w celu zdezorganizowania oddziałów nieprzyjaciela. Brał także udział w walkach na Błoniach w Warszawie. Pod koniec Powstania Warszawskiego, opuścił z pułkiem kawalerii Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską, kierując się wraz z por. Doliną w lasy kieleckie. Po drodze walczył w bitwie Jaktorowskiej (29.09.1944), przebijając się wraz ze swoją grupą (około 100 ułanów – w tym również kobiety) w ostatniej szarży kawalerii polskiej z podwójnego niemieckiego okrążenia. Potem walczył w lasach piotrkowsko-opoczyńskich III/25 pp. mjr. Rudolfa Majewskiego ps. Leśniak. Ostatnie walki i bitwy toczył na ziemi powiatu Opoczyńskiego. W czasie wojny był trzykrotnie ranny.

Urlopowany z końcem wojny, ranny i chory ukrywał się w domu rodziny akowców Jana i Katarzyny Dorocińskich.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:1944-07-00 - 1945-00-00
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:25 pp AK
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:
Udział w akcji "Burza"
Opis działań:
Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

Ukrywał się przez długie lata przed aparatem represji. Taka sytuacja trwa do 1959 roku. 12.01.1959 roku w miejscu jego pracy, w Krzeszowicach – Czatkowicach został aresztowany przez funkcjonariuszy SB – MO. W pokazowym procesie (1959/1960) dla “zdrajców narodu i zbrodniarzy faszystowskich” został skazany na karę śmierci, zamienioną (był więziony przez rok w celi śmierci) na 15 lat ciężkiego więzienia. Więzienie opuścił po 10,5 roku z powodu złego stanu zdrowia.

Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Krzyż Srebrny Virtuti Militari (2 krotnie, za 1939 i 1945),
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
Krzyż Walecznych (3 krotnie, za 1920, 1939, 1945),
Krzyż Zasługi z Mieczami; Złoty i Brązowy (2 krotnie),
Krzyż Zasługi – Srebrny,
Krzyż Zasługi – Brązowy 2 krotnie,
Krzyż Armii Krajowej,
Warszawski Krzyż Powstańczy AK,
Krzyż AK “Jerzyki”,
Krzyż Partyzancki
Odznaka – Krzyż Harcerski II RP – stopień Drużynowy,
Odznaka Honorowa za Front Litewsko – Białoruski Wschód “Gryf”,
Odznaka 31 Pułku Strzelców Kaniowskich,
Odznaka Honorowa 27 pułku ułanów im. Króla Stefana Batorego – 1920,
Odznaka Strzelecka – Złota,
Odznaka Strzelecka – Srebrna,
Odznaka Strzelecka – Brązowa,
Odznaka AK “Grupy Kampinos” – 1944.

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:

Po wyjściu z więzienia (w 06.1969 r.) w 1975 roku spisał swoje wojenne wspomnienia pt. “Straszny Dwór”.

Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

FOK, Archiwum Wschodnie, sygn. AW III/618.40.11;

Krajewski K., Armia Krajowa na ziemi nowogródzkiej [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, (red.) K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 164, 165;

Prawdzic-Szlaski “Prawdzic” J., Nowogródczyzna w walce 1940-1945, Londyn 1976, s. 98, 98, 124, 125, 127, 130, 161, 164, 173;

Spis żołnierzy Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego Armii Krajowej, Grzybowski W. (oprac.), Wydanie II, Warszawa 2014, s. 49;

ŚZŻAK Okręg Nowogródek (Warszawa), teczka Weryfikacji Odznaczeń Bojowych żołnierzy Konfederacji Narodu (UBK), Okręg Nowogródzki i Okręg Wileński.

Ikonografia
Ewentualne uwagi

W 03.2005 r. został pośmiertnie uznany niewinnym popełnionych zarzutów, w wydanym wyroku sądu krakowskiego i całkowicie zrehabilitowany.  W 2011 roku jego syn odebrał przyznany mu przez Prezydenta RP – Lecha Kaczyńskiego pośmiertnie, Order, Krzyż Komandorski OOP.

W 2009 roku na cmentarzu partyzantów AK we wsi puszczańskiej Wiersze została odsłonięta Honorowa Tablica Pamięci poświęcona kawalerzystom 27 puł. AK i jego dowódcy.

Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?