Zdzisław Nurkiewicz
pseud. Bator, Błyskawica, Noc, Nieczaj
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1901-02-10 |
Miejsce urodzenia: | Włocławek |
Data śmierci: | 1980-09-12 [1980-01-12] |
Miejsce śmierci: | Krzeszowice |
Miejsce pochówku: | Cmentarz parafialny Św. Marcina w Krzeszowicach. |
Rodzice | |
Imię ojca: | Stanisław |
Imię matki: | Marianna |
Nazwisko panieńskie matki: | Grzelachowska |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | chorąży |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | podporucznik |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | W latach 1915 – 1919 uczeń liceum humanistycznego Księży Salezjanów w Aleksandrowie Kujawskim. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | W latach 1919 – 1920 jako ochotnik służy w 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Dowódca 27 pułku ułanów AK im. Króla Stefana Batorego. Uczestnik bitwy Warszawskiej m.in. brał udział w bitwie pod Ossowem – Radzyminem. W 1924 roku ukończył, jako prymus szkołę dla podoficerów zawodowych i chorążych przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii w Baranowiczach zostając szefem szkoły podoficerskiej dla ułanów poborowych w Nieświeżu. |
W czasie wojny: | Kampanię wrześniową odbył w 27 Pułku Ułanów im. Stefana Batorego z Nieświeża, wchodzącym w skład Brygady Nowogródzkiej gen. Wł. Andersa. W czasie walk został ciężko ranny, awansowany na stopień chorążego i odznaczony Orderem V.M przez gen. Wł. Andersa.
|
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | Wraz ze swoją drużyną harcerską im. R. Traugutta uczestniczył w rozbrajaniu niemieckich żołnierzy na Dworcu Głównym w Aleksandrowie Kujawskim i na Rynku w Inowrocławiu. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | W 1941 r. zorganizował w Nieświeżu tajną placówkę pod nazwą “Strażnica”, “Niedźwiedzica” będąc jej pierwszym komendantem (Wachlarz IV.) W 02.1942 roku organizuje pluton zwiadu kawalerii, który wszedł w skład Polskiego Oddziału Partyzanckiego. Brał udział w akcjach na garnizon niemiecki w Iwieńcu i miejscowe lotnisko polowe dniu 19.06.1943 r. Stoczył walki 11 marca 1944 r. w rejonie Hudy-Łucyna i 14 maja 1944 r. w Kamieniu. W Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim brał udział w ok. 100 starciach przeciwko partyzantom sowieckim oraz Niemcom. Pod jego komendą dywizjon kawalerii rozbudował się w 27 Pułku Ułanów AK im. Króla Stefana Batorego – którego był ostatnim dowódcą w latach 1942 – 1945 r. W Puszczy Nalibockiej walczył wspólnie z partyzantami sowieckimi do czasu ich zdrady.
|
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | 1941-00-00 - 1944-07-00 |
Pełnione funkcje: | Komendant Obwodu Nieśwież do jesieni 1942 r.; Dowódca zwiadu konnego, a później Dywizjonu Kawalerii 27 p. uł. Zgrupowania Stołpeckiego AK w okresie od 19.06.1943 r. do 29.09.1944 r. |
Oddział względnie pion organizacyjny: | Komenda Obwodu; Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie AK, 27 p. uł. |
Okręg: | Okręg Nowogródek |
Przydział: | Okręg Nowogródek AK (1942-1944), Zgrupowanie Stołpeckie Armii Krajowej |
Inspektorat Rejonowy Południowy | |
27 pułk ułanów | |
Obwód Nieśwież Armii Krajowej | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | Z końcem 06.1944 r. przeszedł ze zgrupowaniem Stołpecko – Nalibockim do Dziekanowa Polskiego nad Wisłą, a stamtąd, 29.07.1944 r. do Puszczy Kampinoskiej. Brał czynny udział we wszystkich walkach i potyczkach z wrogiem na trenie Puszczy Kampinoskiej. Odbierał alianckie zrzuty i zaopatrzenia przeznaczone dla Zgrupowania i ludności przebywającej w lasach kampinoskich. 31 lipca 1944 r. razem z “Dębem” (dowódcą 1 szwadronu) w rejonie m. Sowia Wola dowodząc oddziałem, rozbił przygotowujący się do natarcia batalion SS, zabijając ok. 60 Niemców, nie ponosząc przy tym żadnych strat. Zdobyto wówczas kilka wozów z zaopatrzeniem i bronią wraz z amunicją. Razem ze swoim 27 p. uł. na szosie Modlin-Warszawa zniszczył 12 samochodów, a następnie wycofał się po wkroczeniu czołgów niemieckich. Dowodził również akcją na miejscowość Marianów 4 września 1944 r., w celu zdezorganizowania oddziałów nieprzyjaciela. Brał także udział w walkach na Błoniach w Warszawie. Pod koniec Powstania Warszawskiego, opuścił z pułkiem kawalerii Niepodległą Rzeczpospolitą Kampinoską, kierując się wraz z por. Doliną w lasy kieleckie. Po drodze walczył w bitwie Jaktorowskiej (29.09.1944), przebijając się wraz ze swoją grupą (około 100 ułanów – w tym również kobiety) w ostatniej szarży kawalerii polskiej z podwójnego niemieckiego okrążenia. Potem walczył w lasach piotrkowsko-opoczyńskich III/25 pp. mjr. Rudolfa Majewskiego ps. Leśniak. Ostatnie walki i bitwy toczył na ziemi powiatu Opoczyńskiego. W czasie wojny był trzykrotnie ranny. Urlopowany z końcem wojny, ranny i chory ukrywał się w domu rodziny akowców Jana i Katarzyny Dorocińskich. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | 1944-07-00 - 1945-00-00 |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | 25 pp AK |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | Ukrywał się przez długie lata przed aparatem represji. Taka sytuacja trwa do 1959 roku. 12.01.1959 roku w miejscu jego pracy, w Krzeszowicach – Czatkowicach został aresztowany przez funkcjonariuszy SB – MO. W pokazowym procesie (1959/1960) dla “zdrajców narodu i zbrodniarzy faszystowskich” został skazany na karę śmierci, zamienioną (był więziony przez rok w celi śmierci) na 15 lat ciężkiego więzienia. Więzienie opuścił po 10,5 roku z powodu złego stanu zdrowia. |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Krzyż Srebrny Virtuti Militari (2 krotnie, za 1939 i 1945), |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | Po wyjściu z więzienia (w 06.1969 r.) w 1975 roku spisał swoje wojenne wspomnienia pt. “Straszny Dwór”. |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | FOK, Archiwum Wschodnie, sygn. AW III/618.40.11; Krajewski K., Armia Krajowa na ziemi nowogródzkiej [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, (red.) K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 164, 165; Prawdzic-Szlaski “Prawdzic” J., Nowogródczyzna w walce 1940-1945, Londyn 1976, s. 98, 98, 124, 125, 127, 130, 161, 164, 173; Spis żołnierzy Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego Armii Krajowej, Grzybowski W. (oprac.), Wydanie II, Warszawa 2014, s. 49; ŚZŻAK Okręg Nowogródek (Warszawa), teczka Weryfikacji Odznaczeń Bojowych żołnierzy Konfederacji Narodu (UBK), Okręg Nowogródzki i Okręg Wileński. |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | W 03.2005 r. został pośmiertnie uznany niewinnym popełnionych zarzutów, w wydanym wyroku sądu krakowskiego i całkowicie zrehabilitowany. W 2011 roku jego syn odebrał przyznany mu przez Prezydenta RP – Lecha Kaczyńskiego pośmiertnie, Order, Krzyż Komandorski OOP. W 2009 roku na cmentarzu partyzantów AK we wsi puszczańskiej Wiersze została odsłonięta Honorowa Tablica Pamięci poświęcona kawalerzystom 27 puł. AK i jego dowódcy. |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?