Tadeusz Bieńkowicz
pseud. Rączy
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1923-04-15 |
Miejsce urodzenia: | Lida |
Data śmierci: | 2019-12-13 |
Miejsce śmierci: | Kraków |
Miejsce pochówku: | Cmentarz Rakowicki, Kraków |
Rodzice | |
Imię ojca: | Stanisława |
Imię matki: | Alicja |
Nazwisko panieńskie matki: | Balcer |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | kapral |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | kapitan |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | generał brygady |
Data: | 2018-04-24 |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | Prezydent RP |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | Po powrocie do kraju studiował w Akademii Handlowej w Krakowie i Gdańsku. |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | W czasie kampanii wrześniowej był ochotnikiem w lidzkim batalionie frontowym harcerzy. |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | Po opuszczeniu więzienia pracował w Krakowie na stanowiskach średniego dozoru w Zakładach Młynarskich, Chłodni Składowej i Agrochemie. W 1980 r. przeszedł na emeryturę. |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | Był współzałożycielem Polskiego Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego i Związku Armii Krajowej w Krakowie (1989 r.). Członek Rady Honorowej w Okręgu Nowogródzkim Światowego Związku Żołnierzy AK (nr leg. 54194)i Stowarzyszenia Kawalerów Orderu Virtuti Militari. Pełnił obowiązki prezesa Związku Inwalidów Wojennych Oddziału Nowa Huta (od 2007 r.) oraz Polskiego Związku Więźniów Komunizmu (od 2010 r.). Był sekretarzem Małopolskiej Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych, członkiem Fundacji Muzeum Historii Armii Krajowej i Stowarzyszenia Ziemi Lidzkiej w Lidzie. Był fundatorem cmentarza II batalionu 77 Pułku Piechoty AK w Naczy. |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | W październiku 1939 r. wstąpił do polskiej organizacji podziemnej tzw. “Piątki”. |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | Zaprzysiężony w 1942 r. na placówce “Zawiei” w Bieńkiewiczach. Pod dowództwem por. “Sybiraka” wyspecjalizowanego w minerstwie, brał udział w licznych akcjach dywersyjnych, m.in. wysadzaniu pociągów niemieckich na linii kolejowej Lida-Wilno. Od maja 1943 r. uczestniczył w akcjach bojowych OP “Krysi” (oddział zbrojny AK nr 314), z którego powstała 3 kompania batalionu zaniemeńskiego, a od stycznia 1944 r. – 2 batalion 77 pp AK. Brał udział we wszystkich specjalnych akcjach zbrojnych na terenie Nowogródczyzny i Wileńszczyzny: akcja rozbicia Ortskommendantury w Koleśnikach, rozbicie umocnień niemieckich w Horodnie, zdobycie miejscowości Ejszyszki. 18 stycznia 1944 r. razem z Alfredem Fryesem “Bzem” dowodził 7-osobową grupą szturmową, która brała udział w operacji rozbicia więzienia w Lidzie. Cała akcja zaplanowana była przez ppor. Zenona Batorowicza “Zdzisława” – adiutanta komendanta okręgu. Grupa uderzeniowa, złożona z partyzantów “Rączego” oraz trzech członków konspiracji lidzkiej wyznaczonych przez “Zdzisława”, przebrana w mundury żandarmerii niemieckiej oraz policji białoruskiej została wpuszczona przez jednego ze strażników na teren więzienia. AK-owcom udało się rozbroić załogę i uwolnić przetrzymywanych. Po sprawdzeniu dokumentów załogi więzienia wykonano wyrok śmierci na jednym ze strażników. Akcja zakończyła się uwolnieniem ok. 70 osób. Pozostawiono w celach jedynie kryminalistów. Więźniowie zostali ustawieni w kolumnę i pod obstawą żołnierzy “Rączego” i “Bza” przebranych w niemieckie mundury, cała grupa opuściła więzienie. Za miastem uwolnionych przejął pluton z IV batalionu 77 pp AK pod dowództwem Czesława Zajączkowskiego “Ragnera”. Część uwolnionych osób wstąpiła do partyzantki, reszta została rozdzielona po konspiracyjnych kwaterach. Po operacji “Ostra Brama” nie poddał się rozbrojeniu przez Armię Czerwoną i dalej wraz ze swoim dowódcą Janem Borysewiczem “Krysią” uczestniczył w walkach. We wrześniu 1944 r. został oddelegowany do pracy konspiracyjnej w Lidzie. Po śmierci “Krysi” wyjechał do kraju. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | 1939-10-00 - 1945-01-00 |
Pełnione funkcje: | Dowódca grupy szturmowej oraz dowódca patrolu przy 7 kompanii. |
Oddział względnie pion organizacyjny: | II/77 pp AK, 7 komp.; OP 314 |
Okręg: | Okręg Nowogródek |
Przydział: | Zgrupowanie Północ Okręgu Nowogródek AK, Oddziały Partyzanckie, Akcja „Burza” w Okręgu Wileńsko-Nowogródzkim AK |
II/77 pp AK | |
Oddział Partyzancki 314 | |
Zgrupowanie Bojowe nr 4 „Południe” | |
II/77 pp AK | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | Od stycznia 1945 r. żołnierz Ruchu Oporu Armii Krajowej. |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | Służył w II batalionie 77 Pułku Piechoty AK. |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | Aresztowany w czerwcu 1950 r. pod zarzutem przynależności do podziemnej organizacji i posiadanie broni. Został poddany wielomiesięcznym przesłuchaniom, wraz z torturami. Nie przyznał się do stawianych zarzutów. Po pokazowym procesie sądowym, w którym prokurator domagał się orzeczenia kary śmierci został ostatecznie skazany na karę dożywotniego więzienia. W więzieniu przebywał do 1956 r. Zwolniony na mocy amnestii. Zrehabilitowany na początku lat 90′. |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1948) Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2016) Krzyż Oficerski Orderu Orderu Odrodzenia Polski (2009) Krzyż Walecznych (nr leg. 33054) Złoty Krzyż Zasługi (nr leg. 1576-79-27) Krzyż Armii Krajowej (nr leg. 74) Krzyż Partyzancki (nr leg. 11873-2) Odznaka “Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” Krzyż Kombatancki „Więźniowi Komunizmu” z Mieczami Odznaka Honorowa Żołnierza AK Okręgu Wilno “Wiano” i Nowogródzkiego “Nów” Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 (nr leg. 3865)
|
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Bieńkowicz T., Bieńkowicz M., Akcja na więzienie w Lidzie we wspomnieniach Tadeusza Bieńkowicza i opisie faktów i zdarzeń pokrewnych, w: “Zeszyty Historyczne poświęcone akcji na więzienie w Lidzie”, Fundacja Muzeum Czynu Zbrojnego, Kraków, cz. 1: Tło historyczne, cz. 2: Wydanie specjalne, 2018, nr 17–18. Krajewski K., Jan Borysewicz “Krysia” “Mściciel” 1913-1945, Warszawa 2013, s. 34, 35, 38, 39, 50-53, 61, 63, 64, 86, 87, 121, 130, 139; Krajewski K., “Szlakiem Narbutta”, Warszawa 2015, s. 78, 101; Nekrolog śp. gen. bryg. Tadeusza Bieńkowicza, [online:], https://www.kombatanci.gov.pl/en/po%C5%BCegnania/1949-nekrolog-%C5%9Bp-gen-bryg-tadeusza-bie%C5%84kowicza.html; “Orzeł Biały”, r. XXX, 2019, nr 1 (325), s. 7; “Orzeł Biały”, r. XXX, 2019, nr 2 (326), s. 6; “Orzeł Biały”, r. XXX, 2019, nr 4 (328), s. 23; “Orzeł Biały”, r. XXXI, 2020, nr 1 (337), s. 2-5; SPP, Akta Głównej Komisji Weryfikacyjnej, sygn. KW2-188; ŚZŻAK Okręg Nowogródek (Warszawa), teczka osobowa Tadeusza Bieńkowicza; Żołnierz Rzeczypospolitej gen. bryg. Tadeusz Bieńkowicz “Rączy”, wyd. Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, brw. |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?