Józefa Swarcewicz
pseud. Mama
| Dane osobowe | |
| Nazwisko panieńskie: | Krzywy |
| Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
| Płeć: | kobieta |
| Data urodzenia: | 1895-03-19 |
| Miejsce urodzenia: | Kołomyja |
| Data śmierci: | 1988-12-15 |
| Miejsce śmierci: | Szczecin |
| Miejsce pochówku: | Szczecin, grób rodzinny |
| Rodzice | |
| Imię ojca: | Szymon |
| Imię matki: | Karolina |
| Nazwisko panieńskie matki: | Sawicka |
| Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
| Data: | |
| Starszeństwo: | |
| Organ nadający: | |
| Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | |
| Data: | |
| Starszeństwo: | |
| Organ nadający: | |
| Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | |
| Data: | |
| Starszeństwo: | |
| Organ nadający: | |
| Wykształcenie cywilne | |
| Przed wojną: | Ukończyła gimnazjum w Kołomyi i tam uzyskała maturę. |
| W czasie wojny: | |
| Po wojnie: | |
| Służba wojskowa | |
| Przed wojną: | |
| W czasie wojny: | |
| Po wojnie: | |
| Miejsce pracy | |
| Przed wojną: | Po ukończeniu szkoły rozpoczęła pierwszą pracę na poczcie w Brześciu nad Bugiem. W 1935 r. przeszła na wcześniejszą emeryturę w ramach zwolnień pracujących mężatek. |
| W czasie wojny: | Prowadziła stołówkę przy Zarządzie Miejskim w Brześciu nad Bugiem. |
| Po wojnie: | |
| Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
| Przed wojną: | W latach szkolnych należała do “Sokoła”, Związku Harcerstwa Polskiego, a w latach 1918-1920 zaangażowana w POW na terenie Huculszczyzny i Kołomyi. Po przejściu na wcześniejszą emeryturę zajmowała się domem i podejmowała się prac charytatywnych przy kościele parafialnym, działała w Sodalicji Mariańskiej. W latach 1935-1939 przeszła kurs kwatermistrzowski zorganizowany przez władze wojskowe. |
| W czasie wojny: | We wrześniu 1939 r. organizowała przy wsparciu parafii katolickiej pomoc dla uciekinierów. W swoim domu udzielała noclegu zagubionym rodzinom, organizowała także paczki z pomocą materialną dla aresztowanych więźniów. Po zajęciu Brześcia przez Niemców organizowała posiłki przy Stołówce nr 1 Zarządu Miejskiego dla uwolnionych 5 tys. więźniów. |
| Po wojnie: | |
| Działalność w ruchu kombatanckim | |
| Opis działań: | |
| Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
| Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
| Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
| Działalność: | Do AK wstąpiła w lipcu 1941 r. w miejscu swojej pracy na stołówce. Wówczas pełniła obowiązki łączniczki pomiędzy KG AK a komendą Okręgu Poleskiego oraz przez pewien czas dla III Odcinka “Wachlarza”. W następstwie fali aresztowań wśród członków poleskiego AK zostaje oddelegowana na stanowiska pełnomocnika ds. opieki społecznej w Okręgu. Organizowała akcje uwalniania młodzieży polskiej przygotowanej na wywózki do Niemiec. W czasie likwidacji Getta w Brześciu ukrywała żydowską rodzinę dr. Kagana. W połowie 1943 r. na rozkaz komendanta Okręgu ppłk. “Żuka” przejęła od “Ireny” – Jadwigi Ostaniewicz stanowisko szefa łączności Okręgu oraz komórkę legalizacyjną. Od stycznia 1944 r. w jej domu stacjonował komendant Okręgu ppłk “Żuk”. Po rozbiciu sztabu komendy Okręgu w kwietniu 1944 r. została oddelegowana na p.o. komendanta Okręgu, tę decyzję podtrzymał nowo wyznaczony komendant “Trzaska”, który wówczas zajął się organizowaniem 30 DP AK. W sierpniu 1944 r. organizowała łączność oraz udzielała pomoc materialną uwięzionym w obozie w Brześciu żołnierzom AK. |
| Data zaprzysiężenia: | |
| Czasookres: | 1941-07-00 - 1944-10-22 |
| Pełnione funkcje: | Szef łączności oraz komórki legalizacji P.O. komendanta Okręgu Polesie |
| Oddział względnie pion organizacyjny: | Komenda Okręgu |
| Okręg: | Okręg Polesie |
| Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
| Działalność: | |
| Data zaprzysiężenia: | |
| Czasookres: | |
| Pełnione funkcje: | |
| Oddział względnie pion organizacyjny: | |
| Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
| Opis działań: | |
| Udział w akcji "Burza" | |
| Opis działań: | |
| Konspiracyjni współpracownicy | |
| Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
| Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | Żołnierzami AK byli również: mąż Stanisław płatnik komendy okręgu Polesie, synowie Władysław “Duży” i Jerzy “Mały”. |
| Służba w innych formacjach wojskowych | |
| Polskich: | |
| Niepolskich: | |
| Represje | |
| Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
| Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | Aresztowana 22 października 1944 roku była dwa lata więziona w Twierdzy Brzeskiej. Została skazana na 15 lat łagru po czym wywieziona do Workuty. Zwolniona na mocy amnestii przybyła do Kobrynia, gdzie mieszkali zwolnieni wcześniej mąż Stanisław oraz syn Jerzy. W 1956 roku dzięki staraniom zamieszkałego w Warszawie syna Władysława cała rodzina w lipcu 1956 roku wyjechała do Polski i zamieszkała w Szczecinie. |
| Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | |
| Ordery i odznaczenia | |
| Lista odznaczeń | Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (maj 1944 r.) Krzyż Armii Krajowej Krzyż Partyzancki Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1982 r.) |
| Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
| Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
| Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
| Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Archiwum Fundacji im. gen. Elżbiety Zawadzkiej, sygn. 3320/WSK, teczka osobowa; Józefa Swarcewicz we wspomnieniach syna, [w:] saga Polesia historia – ludzie- wspomnienia, Warszawa 2012, s. 154-156; Swarcewicz W., Ostatni komendant Okręgu Poleskiego ZWZ-AK, “Echa Polesia”, 2019, nr 2, s. 17- 19 Hołub Cz., Okręg Poleski ZWZ-AK (1939-1944) : zarys dziejów, Warszawa 1991, s. 79, 95, 96, 100; Wiąk W.J., Struktura organizacyjna Armii Krajowej 1939-1944, Warszawa 2003, s. 334. |
| Ikonografia | |
| Ewentualne uwagi | |
| Fotografie | |
| Skany załączonych dokumentów | |
| Pobierz jako plik tekstowy | |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?
