Morelewski , Jan Flawian

Jan Flawian Morelewski

pseud. Roland

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1913-00-00
Miejsce urodzenia:Zamość
Data śmierci:1993-01-05
Miejsce śmierci:Chicago (USA)
Miejsce pochówku:
Rodzice
Imię ojca:
Imię matki:Paulina
Nazwisko panieńskie matki:
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: podporucznik
Data: 1936-01-01
Starszeństwo:
Organ nadający: Prezydent RP Ignacy Mościcki
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: podpułkownik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

Rozpoczął naukę w szkole powszechnej w Chełmie przy ul. Hrubieszowej. Do gimnazjum uczęszczał w Baranowiczach, a po przeprowadzce w Stołpcach, następnie po roku nauki powrócił do Baranowic. W 1926 r. ponownie przeniósł się do szkoły w Stołpcach. Ukończył na Uniwersytecie Poznańskim studia prawniczo-ekonomiczne.

W czasie wojny:
Po wojnie:

24.03.1945 r. rozpoczął aplikację sędziowską w okręgu Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Przebywając w Meppen w Niemczech uczęszczał na kurs mechaników i kierowców samochodowych, otrzymując dyplom wojskowy. W Anglii podjął się nauki krawiectwa, aby otrzymać cywilny zawód. W 10.1950 r. rozpoczął naukę w Szkole Handlu Zagranicznego i Administracji Portowej dla Polaków w Londynie. W USA zapisał się na kurs partii politycznych i bibliograficzno-legislacyjny.

Służba wojskowa
Przed wojną:

W 1935 roku otrzymał wezwanie od komisji kwalifikacyjnej, służbę wojskową rozpoczął od Podchorążówki Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Otrzymał przydział do 27 Pułku Ułanów w Nieświeżu. W 1938 roku otrzymał propozycję awansu z Ministerstwa Spraw Wojskowych, trafił do Korpusu Żandarmerii w Grudziądzu i został oddelegowany w szeregi 1 Plutonu Żandarmerii w Wilnie. Był dowódcą 3 batalionu w 6 Pułku Piechoty Legionów.

W czasie wojny:

Wziął udział w wojnie obronnej 1939 r. jako żołnierz 3 Wileńskiej Brygady Kawalerii. Pod Kowlem dostał się w niewolę sowiecką, lecz dzięki pomocy dyrektorki szpitala udało mu się zbiec z transportu do obozu jenieckiego. W 10.1939 r. przedostał się pociągiem do Wilna, gdzie kontynuował działania.

Po wojnie:

Dołączył do 1 Dywizji Pancernej w Meppen. W 05.1946 r. dotarł do Włoch i wstąpił do 5 Kresowej Dywizji w II Korpusie gen. Andersa, otrzymał przydział do 5 Szwadronu Żandarmerii. We 09.1946 r. wyjechał do Anglii, a tam został przydzielony do 5 Wileńskiej Brygady Piechoty.

Miejsce pracy
Przed wojną:

Po maturze zatrudnił się do prac ziemnych u przedsiębiorcy kolejowego. Pracował w Poleskim Urzędzie Wojewódzkim w Brześciu nad Bugiem. Odbył praktykę w wydziale przemysłowo-handlowym Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, a następnie został przeniesiony do Starostwa. Zaproponowano mu przejście do wydziału przemysłowo-handlowego wileńskiego Urzędu Wojewódzkiego, gdzie pracował krótko i przeniósł się do Starostwa Powiatowego Wileńsko-Trockiego.

W czasie wojny:

Jesienią 1939 r. najął się do pracy przy budowie torów kolejowych koło Landwarowa. Podczas drugiej okupacji sowieckiej pracował przy budowie hydroelektrowni w Turniszkach. Jesienią 1944 r. rozpoczął pracę w Instytucie Geologicznym w charakterze kierownika zespołu wiertniczego do poszukiwania wapna. Końcem roku wrócił do Wilna został zatrudniony jako chemik przez zarząd miasta, w zakładzie pompującym wodę.

Po wojnie:

23.03.1945 r. rozpoczął pracę w Lublinie na stanowisku radcy prawnego w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym. Wiosną 1948 r. podjął praktykę w firmie krawieckiej w Southampton szyjącej dla marynarzy, lecz pracował tam tylko do maja. Końcem 1949 r. został zaangażowany jako tłumacz do pomocy lekarza w Hiltingbury Hostel i pracował tak do 10.1950 r. Po przybyciu do USA w 1951 r. podjął się pracy fizycznej na ruchomej linii, a następnie został specjalistą od handlu zagranicznego w Clark Equipment Company.

Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:

Wraz z kolegami zorganizował zastęp harcerski w Baranowiczach. W Stołpcach również zaangażował się w powstanie ZHP.

W czasie wojny:
Po wojnie:

Dyrektor Kongresu Polonii Amerykańskiej. Współorganizator Związku Przyjaźni Narodów Środkowo-Wschodniej Europy oraz Związku Ziem Wschodnich.

Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:

Zasłużony działacz organizacji kombatanckich na obczyźnie, należał do dwudziestu pięciu tego typu zrzeszeń. Był m.in. wieloletnim prezesem związku byłych żołnierzy AK w USA, dożywotnio otrzymał funkcję honorowego prezesa. Był współtwórcą i przewodniczącym Fundacji AK w USA, gdzie również był dożywotnim prezesem honorowym.

Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:

Razem ze swoimi podwładnymi z kampanii wrześniowej zawiązał polityczno-wojskową organizację Związek Młodzieży Chrześcijańskiej, która w wyniku rozmów z Witoldem Zahorskim, weszła w skład Komisariatu Rządu i Polskiego Związku Powstańczego. Morelewski przeprowadzał rozmowy z członkami innych organizacji w celu ich połączenia. W Wilnie spotkał się z Adamem Żółtowskim, delegatem rządu RP, od którego otrzymał dotacje na działalność konspiracyjną. Jego organizacja została włączona do SZP, a potem do ZWZ.

Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

Został wyznaczony na prokuratora ZWZ przez Adama Obtułowicza. W 1941 roku został zaprzysiężony przez oficera służby stałej Władysława Pastuszko ps. Skiba do 3 batalionu 6 pułku piechoty legionowej. Od 06.1942 r. działał w AK. W okresie 08.1942 02.1944 pełnił obowiązki dowódcy Dywizjonu Żandarmerii i szefa bezpieczeństwa Głównej Kwatery Komendy Okręgu Wilno, podlegał wtedy bezpośrendio ppłk. Julianowi Kulikowksiego ps. Drohobycz. Równocześnie od 09.1943 do 02.1944 był oficerem do specjalnych zleceń Komendanta Okręgu Wilno Aleksandra Krzyżanowskiego ps. Wilk, a do jego obowiązków należało przyjmowanie i referowanie poczty. Następnie zagrożony aresztowaniem przez Gestapo, udał się do Zatrocza koło Trok. W 03.1944 r. otrzymał rozkaz podpisany przez ppłk. Lubosława Krzeszowskiego, który skierował go do 6 Wileńskiej Brygady AK. Dowódca Brygady włączył go w skład sztabu. Rozsądzał w sprawach spornych, z którymi mieszkańcy wioski przychodzili po pomoc do Brygady, urządzał polityczno-wojskowe pogadanki dla chłopów. Wszedł w skład drużyny żandarmerii. Brał udział w akcji Ostra Brama, a po rozwiązaniu Brygady wrócił do cywila. Końcem 1944 r. dostał rozkaz powrotu do Wilna.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:1939-00-00 - 1944-00-00
Pełnione funkcje:

Dowódca drużyny żandarmerii, szef bezpieczeństwa Głównej Kwatery Okręgu AK “Wiano”, oficer do zleceń specjalnych, emisariusz ostatniego komendanta okręgu, Antoniego Olechowicza, do WP na Zachodzie.

Oddział względnie pion organizacyjny:6 WB AK
Okręg:Okręg Wilno
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:

W 08.1945 r. otrzymał polecenie od mjr. Antoniego Olechnowicza, Komendanta Okręgu Wileńskiego, wyjazdu na Zachód.

Udział w akcji "Burza"
Opis działań:

Uczestnik walk o Wilno.

Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:

Brat Henryk -żołnierz 6 WB AK, żona Bronisława Dubowikówna – działaczka konspiracji, Wiktor Dubowik – szwagier, kierowca samochodu.

Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

W 02.1945 r. do jego mieszkania przyszło Gestapo, nie zastając go aresztowali żonę Bronkę.

Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

W 07.1945 r. UB przyszło do miejsca jego pracy w PUR z zamiarem aresztowania. Gdy udało mu się uniknąć zatrzymania, podjął decyzję o ucieczce i wyjechał na Ziemie Odzyskane.

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:

Pod pseudonimem Jean Carrer wydał książkę Across the Continents in Search of Justice, gdzie zwracał m.in. uwagę na problem ignorowania przez Polaków tematyki Ziem Wschodnich. Odnośnie tej tematyki publikował artykuły w różnych periodykach, jak “Orzeł Biały”, “Zeszyty Historyczne”, “Dziennik Związkowy”.

Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Borodziewicz W., Szósta Wileńska Brygada AK, Warszawa 1992, s. 294, 299, 329;

Morelewski J. F., Pokolenie akowskie, Bydgoszcz 1995, s. 7, 10-11, 14, 19, 23, 26, 29, 34, 38, 55, 57-59, 63-65, 69, 74, 83-84, 89-91, 97, 98-99, 101, 106, 110, 144, 148, 150-152, 154, 160, 182, 184-185, 204, 211-213, 217, 222-223, 236, 240, 242, 252, 265, 271, 275, 282, 286, 294;

Spis 6 Wileńskiej Brygady AK (maszynopis) Archiwum Muzeum Okręgu Wileńskiego AK w Łodzi “Wiano”;

Spis dowódców ZWZ-AK Jana Rychtera w Muzeum AK w Krakowie;

“Wileńskie Rozmaitości”, 1991, nr 1 (5), s. 11;

“Wileńskie Rozmaitości”, 1993, nr 2 (16), s. 3;

Słownik Polski Walczącej na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej. Bydgoszcz 1995. T 1, s. 27-31.

Ikonografia
Ewentualne uwagi

Jako delegat odebrał z rąk prezydenta USA Ronalda Reagana Order “Legion of Merit”, który pośmiertnie przyznano generałowi Stefanowi Grot-Roweckiemu.

Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?