Mieczysław Lipa
pseud. Karpacki, Michał, Timoszenko, Wichura, Wysocki
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1918-03-11 |
Miejsce urodzenia: | Dźwinogrodzie |
Data śmierci: | 1990-07-03 |
Miejsce śmierci: | Kędzierzyn-Koźle |
Miejsce pochówku: | Cmentarz Komunalny Kuźniczka |
Rodzice | |
Imię ojca: | Tomasz |
Imię matki: | Anastazja |
Nazwisko panieńskie matki: | Polityczek |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | sierżant |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | porucznik |
Data: | 1943-11-11 |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | W latach 1924-1928 uczęszczał do szkoły powszechnej w Dźwinogrodzie. Od 09.1928 do 06.1936 r. był uczniem koedukacyjnego Gimnazjum Państwowego w Buczaczu, gdzie zdał maturę. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | Od 01.10.1936 r. do 31.08.1939 r. kształcił się w Szkole Podchorążych Piechoty w Komorowie k. Ostrowi Mazowieckiej. Po mianowaniu na stopień podporucznika ze starszeństwem został skierowany na praktykę oficerską do 54 pp w Tarnopolu. |
W czasie wojny: | W wojnie obronnej 1939 r. walczył w szeregach 2. batalionu 54. pułku piechoty jako dowódca plutonu ciężkich karabinów maszynowych. Od 08.09. był dowódcą kompanii ciężkich karabinów maszynowych w zreorganizowanym pułku ppłk. Stanisława Trzebuni. Brał udział w walkach pod Ostrowcem Świętokrzyskim, Sandomierzem, Zarzeczem n. Sanem, Frampolem, Janowem Lubelskim, Turobinie Szlacheckim. |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | Pomocnik inżyniera mierniczego |
Po wojnie: | Pracował jako księgowy i zastępca kierownika Powszechnej Spółdzielni Handlowej. |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | Wykładał na kursach dla analfabetów. Pod okupacją niemiecką działał w Organizacji Narodowo Radyklanej „Szaniec” i grupie Narodowych Sił Zbrojnych w Buczaczu. |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | Przypadkowo na początku 1942 r. został wciągnięty do ONR w Buczaczu. W maju 1943 r. przeszedł w Buczaczu z NSZ do AK wraz ze swoimi 15 ludźmi. |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | W grudniu 1939 r. zaprzysiężony w Służbie Zwycięstwu Polski, później w Związku Walki Zbrojnej w Buczaczu. Został wyznaczony na stanowisko organizatora i pierwszego komendanta Obwodu Związku Walki Zbrojnej Buczacz. W 1941 r. zorganizował oddział partyzancki w Woroniakach k. Złoczowa. Dowodził i sam uczestniczył w akcjach dywersyjnych i starciach z oddziałami podziemia ukraińskiego. Po przejściu z NSZ do AK został skierowany na stanowisko zastępcy komendanta Inspektoratu Złoczów Armii Krajowej kapitana NN „Cięciwy”. Był również dowódcą tamtejszego Kedywu. Kontrolował stan organizacyjny i wyszkolenie w obwodach i placówkach. W polskich wsiach organizował grupy samoobrony przed oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii. W odpowiedzi na działania UPA wymierzone w miejscowość Sasów i jej okolice ściągnął w listopadzie 1943 r. pod wieś 200 żołnierzy AK. Rozkazał zamknąć drogi dojazdowe do Sasowa, zerwać sieci telefoniczne, zablokować posterunek policji ukraińskiej i Sonderdienstu, spalić tamtejsze akta, zastraszyć wrogo nastawionego do Polaków księdza grekokatolickiego oraz ostrzec nacjonalistów ukraińskich przed odwetem. Nakazał używać tylko języka ukraińskiego i rosyjskiego oraz śpiewać rosyjskie piosenki. Akcja rozpoczęła się o zmroku, a zakończyła o świcie, odbiła się szerokim echem w okolicy jako akcja partyzantów radzieckich. Dzięki wzorowo zorganizowanej akcji, udało się uchronić wieś przed napadem UPA. 15 września 1943 rozstał mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 1 listopada 1939 r. 27 marca 1944 r. z rozkazu komendanta Okręgu Tarnopol spotkał się z dowódcą partyzantki radzieckiej majorem Gładilinem i przekazał mu informację o stacjonujących jednostkach niemieckich. W kwietniu 1944 r. dowodząc oddziałem Kedywu „Usznia”, zniszczył w zasadzce na szosie Podhorce-Złoczów trzy niemieckie samochody osobowe z wyższymi oficerami Wehrmachtu i dwa samochody ciężarowe z żołnierzami stanowiącymi ich ochronę. W maju 1944 r. (wg własnej relacji miało to być już w listopadzie 1943 r.) został mianowany komendantem Inspektoratu Złoczów Armii Krajowej w Okręgu Tarnopol Armii Krajowej. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | 1939-12-00 - 1944-07-22 |
Pełnione funkcje: | Dowódca Kedywu Inspektoratu Złoczów, zastępca komendanta Inspektoratu Złoczów, komendant Inspektoratu Złoczów, dowódca 1 komp. 52 pp w 12 DP AK |
Oddział względnie pion organizacyjny: | Kedyw, Oddział "Usznia", Komenda Inspektoratu Złoczów |
Okręg: | Okręg Tarnopol |
Przydział: | Okręg AK Tarnopol |
Inspektorat AK Czortków, Inspektorat AK Złoczów | |
Obwód AK Buczacz | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | Przez kapitana Bronisława Żeglina „Ordon” został wyznaczony na komendanta dolnośląskiego Inspektoratu w eksterytorialnym Okręgu Tarnopolskim Armii Krajowej – Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Wiosną i latem 1946 r. prowadził rozdział podziemnej prasy („Orzeł Biały”, „Strażnica Kresowa”), instrukcji konspiracyjnych i środków finansowych przeznaczonych na działalność w Rejonach. Organizował odprawy szkoleniowe, przeprowadzał inspekcje organizowanych szkieletowych placówek, odbierał raporty o stanie kadrowym i sprawozdania informacyjne. Pracę w podziemiu poakowskim zakończył jesienią 1946 r., po rozpoczęciu przez UBP aresztowań działaczy Okręgu Tarnopolskiego na Górnym i Dolnym Śląsku. |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | Podczas „Burzy” dowodził w rejonie Woroniaki – Kozaki – Podhorce – Olesno – Usznia – Gołogóry – Wicyń 1 kompanią 52 pp. Armii Krajowej. Jego oddziały podczas “Burzy” prawdopodobnie zaczęły działania już 16 lipca 1944 r. Podczas “Burzy” udało im się wziąć do niewoli 14 żołnierzy niemieckich we Woroniakach i zdobyć dwa czołgi. We wsi Biały Kamień zaatakowali ubezpieczenia niemieckie oraz wzięli 74 jeńców niemieckich. Jego kompania wykoleiła 4 pociągi i wysadziła 3 mosty, w tym jeden kolejowy. Zaatakowali i częściowo zniszczyli kolumnę 56 samochodów ciężarowych na drodze Zarwanica-Folwarki, prowadzącej ze Zborowa. Opanowali także stację Złoczów. Kompania współdziałała z Armią Czerwoną podczas walk z Niemcami. Wbrew rozkazom dowództwa postanowił nie ujawniać oddziałów jako należących do Armii Krajowej, lecz jako samodzielny Oddział Partyzancki. 21 lipca 1944 r. na odprawie w sztabie radzieckim w Woroniakach został skierowany do miejscowości Kozaki, a po 24 godzinach do Złoczowa, gdzie był przesłuchiwany przez rejonowe NKWD. Nastąpiły wtedy liczne przesłuchania jego żołnierzy oraz dokonywano sprawdzania wykonywanych przez oddział poszczególnych dywersji na ternie Inspektoratu. Prawdopodobnie Mieczysława Lipę uratowało od aresztowania zaświadczenie wydane mu w marcu 1944 r. przez dowódcę partyzancki radzieckiej mjr. Gładilina. Wtedy to porucznik Lipa nawiązał z nim kontakt na polecenie komendanta Okręgu, dostarczając mu materiały dotyczące rozmieszczenia wojsk niemieckich. |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | 19.09.1939 r. pod Krasnymstawem został wzięty do niewoli niemieckiej. Przebywał w przejściowych obozach jenieckich w Kielcach i Częstochowie-Zaciszu, z którego zbiegł 25.10.1939 r |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | 25.04.1947 r. ujawnił się w komisji amnestyjnej przy Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Gliwicach. 27.07.1947 r. został zatrzymany. 30.12.1948 r. został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu na 8 lat więzienia. Oskarżał go kapitan Teodor Gruszczyński. 27.03.1949 r. został wysłany do więzienia w Rawiczu. T. 22.07.1953 r., podczas uroczystości państwowych w Katowicach, żona Irena i ośmioletnia córka Danuta przekazały prośbę o ułaskawienie adresowaną do Rady Państwa, która 21.10.1953 r. została uwzględniona. Zwolniono go 31.10.1953 r. |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (07.1944 r.) |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | BJ, sekcja rękopisów, P. Woźniak, Z niw i ugorów mego życia, t. II, sygn. akc. 9/85, s. 184; CDCN, Archiwum Tarnopolskie Czesława Blicharskiego, P. Woźniak, Armia Krajowa Okręg Tarnopolski, sygn. akc. 1320/5/5, s. 122, 144, 211; CDCN, Papiery Jerzego Węgierskiego, Okręg Tarnopol AK, sygn. 1551(2), s. 4, 11; FOK, Archiwum Wschodnie, sygn. AW I/0917; Edward Kisielewski ps. I „Kowalski”, II „Pancerz”. Wspomnienia o Armii Krajowej Obwodu Złoczów, woj. Tarnopol, styczeń 1976, maszynopis w zbiorach CDCN – BJ, sygn. 5/2, s. 32; Mazur G., Okręg Tarnopol Armii Krajowej, [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, (red.) K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 311; Markowski D. K., Lwów 1944, Warszawa 2021, s. 78, 81-82; Niżankowski „Żuraw” M., Z działalności AK na terenie powiatu zborowskiego, okr. Tarnopol, prowadzonej w latach 1941-1944, Opole 1975, maszynopis w zbiorach CDCN – BJ, sygn. 5/2, s. 8, 9, 12; Pempel S., ZWZ-AK we Lwowie: 1939-1945, Warszawa 1990, s. 108, 113; Relacja Bronisława Żeglina, Elbląg 1988, maszynopis w zbiorach CDCN – BJ, sygn. 5/2, s. 1; Rychter J., Spis dowódców ZWZ-AK, (bdmw), rękopis w zbiorach MAK; Strokosz O., W Armii Krajowej z Zaolzia przez okupowany Lwów do III Rzeczypospolitej, oprac. Kwiek J., Kraków 1994, s. 27, 100; Węgierski J., Armia Krajowa na południowych i wschodnich przedpolach Lwowa, Kraków 1994, s. 248; Węgierski J., Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol, Kraków 1996, s. 137, 168, 170, 174, 175, 180, 249, 253, 254, 255, 287; Węgierski J., W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989, s. 191, 202, |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | Wywiad – https://www.youtube.com/watch?v=pEuApN5q6Gg, dostęp 27.02.2020. |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?