Aleksander Tomaszewski
pseud. Al, Bończa
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | Tomasz Aleksandrowski |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1904-12-12 |
Miejsce urodzenia: | Wilno |
Data śmierci: | 1949-06-13 |
Miejsce śmierci: | Warszawa |
Miejsce pochówku: | Warszawa - Wojskowy Cmentarz Powązkowski - Łączka; Panteon-Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych |
Rodzice | |
Imię ojca: | Albin |
Imię matki: | Maria |
Nazwisko panieńskie matki: | Romanowska |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | kapitan |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | major |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | W 1926 r. został powołany do służby wojskowej w 86 pp w Mołodecznie. W 1932 r. ukończył Szkołę Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Został wcielony do 5. pułku piechoty Legionów w Wilnie. Trzy lata później otrzymał awans na stopień porucznika. |
W czasie wojny: | W czasie wojny obronnej 1939 r. służył jako dowódca 2 kompanii ciężkich karabinów maszynowych 1 pp Legionów. Walczył z Niemcami na szlaku bojowym pułku od walk nad Narwią do walk na Lubelszczyźnie. Uniknął niewoli niemieckiej, przedostał się do Wilna. Po wkroczeniu Sowietów zaangażował się w działania konspiracyjne, został komendantem Dzielnicy E Garnizonu Miasta Wilna w strukturach Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Udało mu się zabezpieczyć archiwum, broń i amunicję. |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | Objął funkcję komendanta 1. Rejonu Dzielnicy D oraz komendanta Dzielnicy E Garnizonu miasta Wilna. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Okręg: | Okręg Wilno |
Przydział: | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | Po zakończeniu wojny Aleksander przeniósł się na teren Polski pojałtańskiej. Najpierw zamieszkał w Jeleniej Górze, a potem przeniósł się do Wrocławia. Działał dalej w konspiracji, pozostając w kontakcie z dowódcą Eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK ppłk. Antonim Olechnowiczem “Pochorowiczem”. Został mianowany szefem siatki wywiadowczej Okręgu na Dolnym Śląsku. Utrzymywał łączność z organizacjami młodzieżowymi we Wrocławiu, Gdańsku i Łodzi. Znajdował się w ścisłym kierownictwie sztabu Komendy Eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK. Jego mieszkanie było lokalem kontaktowym oraz miejscem przechowywania archiwalnych dokumentów z czasów konspiracji wileńskiej. |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | W 1944r. uczestniczył w walkach o Wilno. |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | Kapitan piechoty Wojska Polskiego. |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | Został aresztowany 26.06.1948r. razem z ppłk. Olechnowiczem w swoim wrocławskim mieszkaniu podczas “Akcji X” wymierzonej w polskie podziemie niepodległościowe z Wileńszczyzny. W 07.1948 r. został uwięziony na Mokotowie. Skazany na karę śmierci 20.01.1949 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, któremu przewodził major Józef Badecki. Bolesław Bierut decyzją z dnia 03.06.1949 r. nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 13.06.1949 r. w tymże więzieniu. |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Boradyn Z., Chmielarz A., Piskunowicz H., Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945), Radom 1997, s.; Korab-Żebryk R., Operacja wileńska AK, Warszawa 1985, s.; Ney-Krwawicz M., Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, “Mówią wieki”, 1986, nr 9, s.; Rychter J., Spis dowódców ZWZ-AK, (bdmw), rękopis w zbiorach MAK; Snastin W., 10 Brygada Armii Krajowej por. “Gustawa” – wspomnienia, Szczecin 1992, s.; Wróblewski J., Kwatera Ł., Wolność jest kuloodporna, Warszawa 2018, s. 156. Śladami żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej po Trójmieście, red. I. Brzezińska, Gdańsk 2023, s. 62-63. |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | W 1991r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok skazujący Aleksandra Tomaszewskiego za nieważny. Jego szczątki odnaleziono podczas prac archeologicznych w 2013 r. przeprowadzonych na cmentarzu powązkowskim w kwaterze “Ł”. Tożsamość została ostatecznie potwierdzona 28.09.2014 r. |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?