Aleksander Tomaszewski
pseud. Al, Bończa
| Dane osobowe | |
| Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | Tomasz Aleksandrowski |
| Płeć: | mężczyzna |
| Data urodzenia: | 1904-12-12 |
| Miejsce urodzenia: | Wilno |
| Data śmierci: | 1949-06-13 |
| Miejsce śmierci: | Warszawa |
| Miejsce pochówku: | Warszawa - Wojskowy Cmentarz Powązkowski - Łączka; Panteon-Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych |
| Rodzice | |
| Imię ojca: | Albin |
| Imię matki: | Maria |
| Nazwisko panieńskie matki: | Romanowska |
| Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
| Data: | |
| Starszeństwo: | |
| Organ nadający: | |
| Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | kapitan |
| Data: | |
| Starszeństwo: | |
| Organ nadający: | |
| Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | major |
| Data: | |
| Starszeństwo: | |
| Organ nadający: | |
| Wykształcenie cywilne | |
| Przed wojną: | |
| W czasie wojny: | |
| Po wojnie: | |
| Służba wojskowa | |
| Przed wojną: | W 1926 r. został powołany do służby wojskowej w 86 pp w Mołodecznie. W 1932 r. ukończył Szkołę Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Został wcielony do 5. pułku piechoty Legionów w Wilnie. Trzy lata później otrzymał awans na stopień porucznika. |
| W czasie wojny: | W czasie wojny obronnej 1939 r. służył jako dowódca 2 kompanii ciężkich karabinów maszynowych 1 pp Legionów. Walczył z Niemcami na szlaku bojowym pułku od walk nad Narwią do walk na Lubelszczyźnie. Uniknął niewoli niemieckiej, przedostał się do Wilna. Po wkroczeniu Sowietów zaangażował się w działania konspiracyjne, został komendantem Dzielnicy E Garnizonu Miasta Wilna w strukturach Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Udało mu się zabezpieczyć archiwum, broń i amunicję. |
| Po wojnie: | |
| Miejsce pracy | |
| Przed wojną: | |
| W czasie wojny: | |
| Po wojnie: | |
| Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
| Przed wojną: | |
| W czasie wojny: | |
| Po wojnie: | |
| Działalność w ruchu kombatanckim | |
| Opis działań: | |
| Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
| Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
| Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
| Działalność: | Objął funkcję komendanta 1. Rejonu Dzielnicy D oraz komendanta Dzielnicy E Garnizonu miasta Wilna. |
| Data zaprzysiężenia: | |
| Czasookres: | |
| Pełnione funkcje: | |
| Oddział względnie pion organizacyjny: | |
| Okręg: | Okręg Wilno |
| Przydział: | |
| Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
| Działalność: | |
| Data zaprzysiężenia: | |
| Czasookres: | |
| Pełnione funkcje: | |
| Oddział względnie pion organizacyjny: | |
| Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
| Opis działań: | Po zakończeniu wojny Aleksander przeniósł się na teren Polski pojałtańskiej. Najpierw zamieszkał w Jeleniej Górze, a potem przeniósł się do Wrocławia. Działał dalej w konspiracji, pozostając w kontakcie z dowódcą Eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK ppłk. Antonim Olechnowiczem “Pochorowiczem”. Został mianowany szefem siatki wywiadowczej Okręgu na Dolnym Śląsku. Utrzymywał łączność z organizacjami młodzieżowymi we Wrocławiu, Gdańsku i Łodzi. Znajdował się w ścisłym kierownictwie sztabu Komendy Eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK. Jego mieszkanie było lokalem kontaktowym oraz miejscem przechowywania archiwalnych dokumentów z czasów konspiracji wileńskiej. |
| Udział w akcji "Burza" | |
| Opis działań: | |
| Konspiracyjni współpracownicy | |
| Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
| Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
| Służba w innych formacjach wojskowych | |
| Polskich: | Kapitan piechoty Wojska Polskiego. |
| Niepolskich: | |
| Represje | |
| Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
| Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
| Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | Został aresztowany 26.06.1948r. razem z ppłk. Olechnowiczem w swoim wrocławskim mieszkaniu podczas “Akcji X” wymierzonej w polskie podziemie niepodległościowe z Wileńszczyzny. W 07.1948 r. został uwięziony na Mokotowie. Skazany na karę śmierci 20.01.1949 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, któremu przewodził major Józef Badecki. Bolesław Bierut decyzją z dnia 03.06.1949 r. nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 13.06.1949 r. w tymże więzieniu. |
| Ordery i odznaczenia | |
| Lista odznaczeń | Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości |
| Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
| Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
| Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
| Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Boradyn Z., Chmielarz A., Piskunowicz H., Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945), Radom 1997, s.; Korab-Żebryk R., Operacja wileńska AK, Warszawa 1985, s.; Ney-Krwawicz M., Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, “Mówią wieki”, 1986, nr 9, s.; Rychter J., Spis dowódców ZWZ-AK, (bdmw), rękopis w zbiorach MAK; Snastin W., 10 Brygada Armii Krajowej por. “Gustawa” – wspomnienia, Szczecin 1992, s.; Wróblewski J., Kwatera Ł., Wolność jest kuloodporna, Warszawa 2018, s. 156. Śladami żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej po Trójmieście, red. I. Brzezińska, Gdańsk 2023, s. 62-63. |
| Ikonografia | |
| Ewentualne uwagi | W 1991r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok skazujący Aleksandra Tomaszewskiego za nieważny. Jego szczątki odnaleziono podczas prac archeologicznych w 2013 r. przeprowadzonych na cmentarzu powązkowskim w kwaterze “Ł”. Tożsamość została ostatecznie potwierdzona 28.09.2014 r. |
| Fotografie | |
| Skany załączonych dokumentów | |
| Pobierz jako plik tekstowy | |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?
