Tomaszewski, Aleksander

Aleksander Tomaszewski

pseud. Al, Bończa

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:Tomasz Aleksandrowski
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1904-12-12
Miejsce urodzenia:Wilno
Data śmierci:1949-06-13
Miejsce śmierci:Warszawa
Miejsce pochówku: Warszawa - Wojskowy Cmentarz Powązkowski - Łączka; Panteon-Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych
Rodzice
Imię ojca:Albin
Imię matki:Maria
Nazwisko panieńskie matki:Romanowska
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: kapitan
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: major
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:

W 1926 r. został powołany do służby wojskowej w 86 pp w Mołodecznie. W 1932 r. ukończył Szkołę Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy. Został wcielony do 5. pułku piechoty Legionów w Wilnie. Trzy lata później otrzymał awans na stopień porucznika.

W czasie wojny:

W czasie wojny obronnej 1939 r. służył jako dowódca 2 kompanii ciężkich karabinów maszynowych 1 pp Legionów. Walczył z Niemcami na szlaku bojowym pułku od walk nad Narwią do walk na Lubelszczyźnie. Uniknął niewoli niemieckiej, przedostał się do Wilna. Po wkroczeniu Sowietów zaangażował się w działania konspiracyjne, został komendantem Dzielnicy E Garnizonu Miasta Wilna w strukturach Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Udało mu się zabezpieczyć archiwum, broń i amunicję.

Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

Objął funkcję komendanta 1. Rejonu Dzielnicy D oraz komendanta Dzielnicy E Garnizonu miasta Wilna.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Okręg:Okręg Wilno
Przydział:
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:

Po zakończeniu wojny Aleksander przeniósł się na teren Polski pojałtańskiej. Najpierw zamieszkał w Jeleniej Górze, a potem przeniósł się do Wrocławia. Działał dalej w konspiracji, pozostając w kontakcie z dowódcą Eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK ppłk. Antonim Olechnowiczem “Pochorowiczem”. Został mianowany szefem siatki wywiadowczej Okręgu na Dolnym Śląsku. Utrzymywał łączność z organizacjami młodzieżowymi we Wrocławiu, Gdańsku i Łodzi. Znajdował się w ścisłym kierownictwie sztabu Komendy Eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK. Jego mieszkanie było lokalem kontaktowym oraz miejscem przechowywania archiwalnych dokumentów z czasów konspiracji wileńskiej.

Udział w akcji "Burza"
Opis działań:

W 1944r. uczestniczył w walkach o Wilno.

Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:

Kapitan piechoty Wojska Polskiego.

Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

Został aresztowany 26.06.1948r. razem z ppłk. Olechnowiczem w swoim wrocławskim mieszkaniu podczas “Akcji X” wymierzonej w polskie podziemie niepodległościowe z Wileńszczyzny. W 07.1948 r. został uwięziony na Mokotowie. Skazany na karę śmierci 20.01.1949 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, któremu przewodził major Józef Badecki. Bolesław Bierut decyzją z dnia 03.06.1949 r. nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 13.06.1949 r. w tymże więzieniu.

Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Boradyn Z., Chmielarz A., Piskunowicz H., Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945), Radom 1997, s.;

Korab-Żebryk R., Operacja wileńska AK, Warszawa 1985, s.;

Ney-Krwawicz M., Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, “Mówią wieki”, 1986, nr 9, s.;

Rychter J., Spis dowódców ZWZ-AK, (bdmw), rękopis w zbiorach MAK;

Snastin W., 10 Brygada Armii Krajowej por. “Gustawa” – wspomnienia, Szczecin 1992, s.;

Wróblewski J., Kwatera Ł., Wolność jest kuloodporna, Warszawa 2018, s. 156.

Śladami żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej po Trójmieście, red. I. Brzezińska, Gdańsk 2023, s. 62-63.

Ikonografia
Ewentualne uwagi

W 1991r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok skazujący Aleksandra Tomaszewskiego za nieważny.

Jego szczątki odnaleziono podczas prac archeologicznych w 2013 r. przeprowadzonych na cmentarzu powązkowskim w kwaterze “Ł”. Tożsamość została ostatecznie potwierdzona 28.09.2014 r.

Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?