Sędziak, Stanisław Jerzy

Stanisław Jerzy Sędziak

pseud. Kulesza, Oset, Warta, Wola, Wojna, S-2, T, Zaremba

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:Jerzy
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1913-09-07
Miejsce urodzenia:Gwizdały
Data śmierci:1978-08-02
Miejsce śmierci:Toruń
Miejsce pochówku: Cmentarz św. Jerzego w Toruniu
Rodzice
Imię ojca:Antonii
Imię matki:Maria
Nazwisko panieńskie matki:Wolińska
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: podporucznik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: major
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: pułkownik dyplomowany
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

Uczył się w gimnazjum w Grodnie i Białymstoku.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:

W 1934 r. zdał maturę w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu. Naukę kontynuował w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Po ukończeniu szkoły został przydzielony do 7 Pułku Piechoty Legionów w Chełmie jako dowódca plutonu.

W czasie wojny:

We wrześniu 1939 roku był dowódcą 8. kompani 95. Pułku Piechoty i walczył na Lubelszczyźnie. Następnie po przekroczeniu granicy węgierskiej przedostał się do Francji, gdzie wstąpił do WP. Po kapitulacji Francji dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie dowodził plutonem w nowo utworzonej 1 Brygadzie Strzelców. Został skierowany na kurs w Wyższej Szkole Wojennej, który ukończył uzyskując tytuł oficera dyplomowanego.

Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:

Słuzył w wojsku jako oficer zawodowy.

W czasie wojny:
Po wojnie:

W latach 1957–1971 pracował w Zjednoczonych Zakładach Gospodarczych INCO (należących do Stowarzyszenia PAX)

Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

W październiku 1942 r. został wyznaczony na stanowisko szefa sztabu Okręgu Nowogródek AK. Na Nowogródczyznę dotarł w grudniu 1942 r., a w lutym 1943 r. zaczął opracowywać plan najszybszego osiągnięcia gotowości bojowej w dziedzinie przygotowania środków dywersji oraz usprawnienia dowodzenia i łączności. Zajmował się także reorganizacją siatki terenowej Okręgu, usprawnieniem działalności sztabu, przygotowaniami, a potem koordynacją działań partyzanckich. Funkcję szefa sztabu przestał sprawować 25 czerwca 1944 r., kiedy to w ramach przygotowań do operacji “Ostra Brama” przeprowadzone zostały zmiany organizacyjne i personalne w Okręgu. Sędziak nie wziął udziału w walkach o Wilno. Na rozkaz Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka”, komendanta połączonych sił okręgów Wilno i Nowogródek, wziął udział w koncentracji w rejonie Turgiel, która odbyła się po zakończeniu walk. Nie wziął udziału w odprawie w Boguszach i dzięki temu uniknął aresztowania przez NKWD. 19 lipca 1944 r. w Puszczy Rudnickiej Janusz Prawdzic-Szlaski przekazał mu komendę Okręgu (formalnie Podokręgu). On sam 5 sierpnia 1944 r. przekazał z kolei tę funkcję ppłk. Maciejowi Kalenkiewiczowi „Kotwicz”, który także zdecydował się kontynuować działalność partyzancką i konspiracyjną na terenach wschodnich. Wyznaczony przez Kalenkiewicza na następcę, po jego śmierci przejął ponownie funkcję komendanta Podokręgu Nowogródek (21 sierpnia 1944 r.). 29 sierpnia depeszą KG AK został oficjalnie mianowany p.o. komendanta. Następnie od lutego 1945 r. był zastępcą szefa sztabu Okręgu Białystok AK, a później szefem sztabu.

Data zaprzysiężenia:1942-02-06
Czasookres:1942-10-00 - 1945-00-00
Pełnione funkcje:

1942.10 – 1944.06.12 pełnił funkcję szefa sztabu komendy Okręgu oraz III Oddziału Operacyjnego;
1942.12 – 1943.04.15 komendant Obwodu Lida;
1944.08.21 – 1945 p.o. komendanta Okręgu Nowogródek;
1945.02 zastępca szefa sztabu Okręgu Białystok, szef sztabu Okręgu Białystok

Oddział względnie pion organizacyjny:Komenda Okręgu
Okręg:Okręg Nowogródek, Okręg Białystok
Przydział: Komenda Okręgu Białystok SZP-ZWZ-AK-AKO
Przydział: Okręg Nowogródek AK (1942-1944)
Komenda Okręgu Nowogródek AK, Inspektorat Rejonowy Północny, Inspektorat Rejonowy Środkowy
Obwód Lida Armii Krajowej
Obwód Nowogródek Armii Krajowej
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:

W latach 1945–1947 zastępca prezesa Zarządu Obszaru Centralnego WiN. Od 22 grudnia do chwili aresztowania (4 stycznia 1947 r.) pełnił funkcję zastępcy prezesa Obszaru Centralnego WiN.

Udział w akcji "Burza"
Opis działań:
Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

W czasie śledztwa prowadzonego przez Jerzego Kaskiewicza, Edwarda Zająca i Adama Adamuszka przetrzymywany był w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Sądzono go w dniach 3-27 grudnia 1947 r., wspólnie z działaczami Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej “Stocznia”. Został skazany na karę śmierci, którą na mocy amnestii z 22 lutego 1947 r., zamieniono na dożywotnie więzienie.

Więziony był kolejno we Wronkach, Rawiczu i Strzelcach Opolskich. Na mocy amnestii z 27 kwietnia 1956 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w Warszawie 7 maja 1956 r. złagodził mu karę do 12 lat więzienia. 24 kwietnia 1957 r. Rada Państwa, korzystając z prawa łaski, zawiesiła mu resztę kary na dwa lata. Wyszedł na wolność 29 kwietnia 1957 roku.

Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (28.09.1944 r.)

Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (17.07.1944 r.)

Krzyż Walecznych (dwukrotnie, 26.06.1944 r.)

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:

Autor nigdy nie wydanej publikacji  Działalność Nowogródzkiego Okręgu A[rmii] K[rajowej]. Wspomnienia”, 1962.  Maszynopis w zbiorach rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, sygn. 16641/II.

Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Sędziak S., Działalność Nowogródzkiego Okręgu A[rmii] K[rajowej]. Wspomnienia”, 1962.  Maszynopis w zbiorach rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, sygn. 16641/II;

Sędziak A., Patriotyzm zaklęty w pożółkłych fotografiach : ppłk. Stanisław Sędziak cichociemny (1913-1978), , “Wykęci”, 2017, nr 3, s. 182-194;

FOK, Archiwum Wschodnie, sygn. AW III/ 618.40.11;

Krajewski K, Armia Krajowa na ziemi nowogródzkiej, [w:] Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, (red.) Komorowski K., Warszawa 1996, s. 156, 161;

Krajewski K., Jan Borysewicz “Krysia” “Mściciel” 1913-1945, Warszawa 2013, s. 34, 82, 87, 88, 122-124, 130, 141-144;

Krajewski K., Na Ziemi Nowogródzkiej. “Nów” – Nowogródzki Okręg Armii Krajowej, Warszawa 1997, s.  48-51, 60, 74, 79, 86, 95, 106-110, 113, 114, 149, 170, 184, 185, 227, 228, 301, 330, 455, 552-556, 558, 563, 564, 575, 576, 582, 588-593,  595, 644, 663;

Krajewski K., “Szlakiem Narbutta”, Warszawa 2015, s. 51;

“Orzeł Biały”, 2020, R. XXXI, nr 8 (344), s. 25-28;

Prawdzic-Szlaski “Prawdzic” J., Nowogródczyzna w walce 1940-1945, Londyn 1976, s. 7, 52, 80, 179;

Ratyński K., Okręg ZWZ-AK “Nów”. Wybrane zagadnienia, Bydgoszcz 2000, s. ;

Ze wspomnień żołnierzy AK Okręgu Nowogródek, (oprac.) Wawrzyniak E., Warszawa 1988, s. ;

Słownik Polski Walczącej na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej, t. 2, (red.) Malinowski J., Bydgoszcz 1995, s. 206-207;

ŚZŻAK Okręg Nowogródek (Warszawa), teczka Weryfikacji Odznaczeń Bojowych żołnierzy Konfederacji Narodu (UBK), Okręg Nowogródzki i Okręg Wileński;

Tochman K., Słownik biograficzny cichociemnych, Rzeszów 1996, s. 162-164;

Tucholski J., Cichociemni, Warszawa, 1988, s. 409;

Wiąk W.J., Struktura organizacyjna Armii Krajowej 1939-1944, Warszawa 2003, s. 3.

Ikonografia
Ewentualne uwagi
Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?