Czerwiński, Stefan

Stefan Czerwiński

pseud. Dalia, Karabin, Luśnia, Spawacz, Stefan, Zamek, Zamkowski

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1895-08-30
Miejsce urodzenia:Marchwacz
Data śmierci:1971-06-16
Miejsce śmierci:Warszawa
Miejsce pochówku: Cmentarz Wojskowy na Powązkach, Warszawa
Rodzice
Imię ojca:Ludwik
Imię matki:Walentyna
Nazwisko panieńskie matki:Rudnicka
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: podpułkownik
Data: 1932-01-01
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: pułkownik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

Uczęszczał do gimnazjum w Kaliszu, a później w Piotrkowie gdzie złożył maturę.

W czasie wojny:

Rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:

W 1914 r. wstąpił do I Brygady Legionów. Rok później ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty, a w 1917 Szkołę Podchorążych Artylerii. W okresie 07.1917-07.1918 przebywał na internowaniu w Szczypiornie. W wojnie 1920 r. był dowódcą baterii w 3 PAP. W 1921 r. został referentem Oddziału IV Sztabu Generalnego WP, a w 1922 r. dowódcą baterii w 1 pułku artylerii najcięższej. W latach 1922-1924 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, a następnie został wykładowcą w Rembertowie. W 1928 r. rozpoczął pracę w Oddziale III Sztabu Generalnego, a w 1931 r. w Głównym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Po 1936 r. był szefem Kancelarii Wojskowej Prezydenta RP.

W czasie wojny:

Podczas Wojny Obronnej dowodził 1 DP Leg. w ramach Armii Modlin, walczył pod Pułtuskiem i Tarnawatką. 25 września dostał się do niewoli niemieckiej, lecz udało mu się zbiec z transportu do obozu.

Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:

Pracował jako leśniczy i kierownik tartaku w powiecie garwolińskim.

Po wojnie:

W latach 1947-1948 pracował w Biurze Turbinowym na Politechnice Gdańskiej. Został później kierownikiem Centrali Zbytu Węgla Ekspedycji Morskiej w Gdańsku. Od 1951 do przejścia na emeryturę w 1967 r. pracował w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej.

Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:

W 1912 r. ukończył kurs podoficerski Polskich Drużyn Strzeleckich w Rabce, dzięki czemu został później komendantem zastępu. W latach 1912-1914 był członkiem Koła Młodzieży Zarzewiackiej w Piotrkowie i Narodowej Partii Robotniczej. W 1913 r. został przewodniczącym Organizacji Młodzieży Niepodległościowej.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:

Od 1940 r. działał w SZP w Warszawie. Został skierowany do Okręgu ZWZ Białystok, jednak z powodu choroby nie mógł tam wyjechać.

Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

31.01.1944 r. został skierowany do objęcia funkcji zastępcy komendanta Okręgu Lwów. Po aresztowaniu płk. Czyżewskiego zastąpił go na stanowisku komendanta 16.02.1944 r. oraz został mianowany jednocześnie zastępcą komendanta Obszaru Lwowskiego. Od 30.06.1944 r. dowodził Podokręgiem AK Lwów. W dniu 15.07.1944 r. wydał zarządzenia wykonawcze do akcji „Burza” we Lwowie.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:1940-00-00 - 1944-07-00
Pełnione funkcje:

Komendant Okręgu Lwów Armii Krajowej, zastępca komendanta Obszaru Lwowskiego Armii Krajowej.

Oddział względnie pion organizacyjny:5 DP AK; Komenda Obszaru nr 3
Okręg:Okręg Lwów
Przydział: Komenda Obszaru ZWZ-AK (1941-1944):, Okręg AK Lwów, Zgrupowanie AK Miasto
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:

W 1942 r. został inspektorem KG AK.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:
Udział w akcji "Burza"
Opis działań:

W trakcie akcji “Burza” dowodził 5 Dywizją Piechoty AK oraz pełnił funkcję komendanta miasta Lwowa.

Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

Wraz z gen. Żytomierskim i oficerami sztabu udał się na rozmowy do Żytomierza, gdzie został aresztowany. 5.09.1944 r. przeniesiono go do obozu internowania w Charkowie, następnie w Diaglewie i Griazowcu. W październiku 1947 r. przewieziono go do Brześcia, a w listopadzie został zwolniony z odbywanej kary.

Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa
Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militarii;

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
Krzyż Niepodległości (1931 r.);
Krzyż Walecznych – trzykrotnie (po raz pierwszy w 1922 r.);
Złoty Krzyż Zasługi;
Srebrny Krzyż Zasługi;
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12.05.1936 r.);
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi (Węgry);
Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii;
Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii.

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

BJ, sekcja rękopisów, Archiwum Jerzego Polaczka, sygn. akc. 361/01, relacje i wspomnienia różnych osób, s. 40;

BJ, sekcja rękopisów, P. Woźniak, Z niw i ugorów mego życia, t. II, sygn. akc. 9/85, s. 191;

Czerwiński Stefan, [online:] http://www.dws-xip.pl/PW/bio/c7c.html (dostęp 16.02.2022 r.);

Czerwiński Stefan (1895-1971) [w:] Mazur G., Węgierski Jerzy, Konspiracja lwowska 1939-1944: słownik biograficzny, Katowice 1997, s. 47-49;

CDCN, Archiwum Tarnopolskie Czesława Blicharskiego, P. Woźniak, Armia Krajowa Okręg Tarnopolski, sygn. akc. 1320/5/5, s. 219-222;

Dzieje Ułanów Jazłowieckich, (red.) Tym J. S., Warszawa 2019, s. 322;

Fundacja CDCN, Wykaz fotografii i filmów ze zbioru Jerzego Węgierskiego dotyczących organizacji konspiracyjnych okresu wojny i okupacji na terenie Małopolski Wschodniej, nr 474;

Mazur G., Skwara J., Węgierski J., Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007, s. 412, 413, 417, 418, 422, 435, 439, 466, 508, 515, 527;

Markowski D. K., Lwów 1944, Warszawa 2021, s. 22, 99-100, 102, 146, 165, 187, 216;

Organizowanie Lwowskiego Obszaru ZWZ – AK na przełomie lat 1941 – 1942. Relacja Lecha Sadowskiego pseud. „Wasyl”, „Sławek” i „Sędzia”, Warszawa 1967, maszynopis w zbiorach BJ, sygn. przyb. 446/01, s. 15;

Pempel S., W sprawie lwowskiej burzy, “Lwów i Kresy”, nr 4 (57), październik 1988, s. 30;

Pempel S., ZWZ-AK we Lwowie: 1939-1945, Warszawa 1990, s. 95, 96, 108, 110;

Polaczek J., Zarys wspomnień z działalności w Ruchu Oporu grudzień 1975 r., rękopis w zbiorach BJ, sygn. przyb 448/01, s. 39, 40;

Tomaszewski B., Węgierski J.,  Zarys Historii Lwowskiego Obszaru ZWZ-AK, Warszawa 1987, s. 17, 33;

Węgierski J., Armia Krajowa na południowych i wschodnich przedpolach Lwowa, Kraków 1994, s. 242, 248, 286, 360;

Węgierski J., Armia Krajowa w Zagłębiu Naftowym i na Samborszczyźnie, Kraków 1993, s. 6;

Węgierski J., Armia Krajowa na Kresach południowo-wschodnich po lipcu 1944 r., [w:] Żołnierze wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku, Warszawa 2013, s. 19–50;

Węgierski J., Armia Krajowa na Zachód od Lwowa, Kraków 1993, s. 149;

Węgierski J., Komendy Lwowskiego Obszaru i Okręgu Armii Krajowej 1941-1944, Kraków 1997, s. 64-65, 68, 75, 198, 376, 412;

Węgierski J., W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989, s. 83, 96, 195, 200, 240, 251, 252.

Ikonografia
Ewentualne uwagi
Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?