Napoleon Ciukszo
pseud. Waligóra
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1913-00-00 |
Miejsce urodzenia: | Wieś Bielkiszki, woj. Wileńskie |
Data śmierci: | 1943-12-00 |
Miejsce śmierci: | Sobkiszki |
Miejsce pochówku: | Cmentarz parafialny w Powiewiórce na Litwie |
Rodzice | |
Imię ojca: | |
Imię matki: | |
Nazwisko panieńskie matki: | |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | kapral |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | kapitan |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | Od marca 1935 r. służył w 4 kompanii 85 Pułku Strzelców Wileńskich. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | Od marca 1943 r. był żołnierzem oddziału partyzanckiego „Kmicica”. Jego zadaniem była ochrona dróg i szos. 26 sierpnia 1943 r. w wyniku zdrady doszło do ataku sowieckiego na polską bazę nad jeziorem Narocz. Waligórze jako jednemu z nielicznych udało się uniknąć aresztowania. Przyłączył się do 5 Brygady AK mjr. „Łupaszki”. Kontynuował walkę w plutonie „Zapory”. Ciukszo pełnił tu funkcję dowódcy drużyny. Oddział operował w okolicy Świra. Przeprowadził liczne akcje przeciwko formacjom niemieckim oraz sowieckiej partyzantce. Napoleon Ciukszo zginął w grudniu 1943 roku. W nocy drużyna, którą dowodził została wysłana do leśniczówki w zaścianku Sobkiszki, by rozbroić gajowego. W czasie akcji „Waligóra” otrzymał śmiertelny postrzał. Towarzysze broni pochowali go na skraju lasu na terenie majątku Cypliszki. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | 1943-00-00 - 1943-12-00 |
Pełnione funkcje: | Dowódca drużyny |
Oddział względnie pion organizacyjny: | OP "Kmicica"; 5 WB AK |
Okręg: | Okręg Wilno |
Przydział: | Okręg Wilno AK (1942-1944), Oddziały partyzanckie, Wileńskie Brygady Armii Krajowej |
Oddział Partyzancki „Kmicica” | |
5 Wileńska Brygada Armii Krajowej | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | AAN, Koło byłych żołnierzy AK w Los Angeles, sygn. 24. Adamska J., Matusewicz S., Świda L., Miejsca bitew i mogiły żołnierzy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, Bydgoszcz 1996, s. 38; Grunt-Mejer Z., Przed „Łupaszką” u „Kmicica”. Wileńszczyzna 1943, Warszawa – Kraków 2015, s. 52, 58, 71-72, 79, 90, 96, 99, 104-105, 123, 169, 178-179, 182-183, 186, 188, 198, 204, 215-216, 234, 285, 291, 294; Informacje nadesłane przez Aleksandra Mozeika; Oddział Partyzantów Polskich „Kmicica” nad Naroczą w 1943 r. we wspomnieniach żołnierzy i działaczy organizacji terenowej, (oprac.) Bednarczuk L., „Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2004, r. XIII, nr 22, s. 94; Uroczystości pogrzebowe kpt. Napoleona Ciukszy w Powiewiórce na Litwie, poszukiwania.ipn.gov.pl [online:] https://poszukiwania.ipn.gov.pl/bbp/aktualnosci/22428,Uroczystosci-pogrzebowe-kpt-Napoleona-Ciukszy-w-Powiewiorce-na-Litwie.html (dostęp 17.09.2024); „Powracamy po swoich bohaterów”. Na Litwie pochowano żołnierza „Kmicica” i „Łupaszki”, kresy24.pl [online:] https://kresy24.pl/powracamy-po-swoich-bohaterow-na-litwie-pochowano-zolnierza-kmicica-i-lupaszki/ (dostęp 15.09.2024); Szewieliński W. U Kmicica i Łupaszki. Wspomnienia „Zawiszy” z oddziału „Kmicica” i 5 Wieleńskiej Brygady AK legendarnego Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, Warszawa-Kraków 2015, s. 229. „Tygodnik Wileńszczyzny” [online:] http://www.tygodnik.lt/200723/bliska1.html (dostęp 12.12.2023). |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | Szczątki Napoleona Ciukszy zostały odnalezione we wrześniu 2022 r. w Cypliszkach. Żołnierz miał swój grób, oznaczony krzyżem w lesie, ale upamiętnienie zostało zniszczone w wyniku budowy melioracji w latach 70. W latach 90. rodzina młodego żołnierza w pobliżu tego miejsca postawiła kolejny krzyż, na skraju lasu – tam, gdzie przypuszczalnie był pochowany „Waligóra”. Lokalizację wskazał Stefan Siemaszko, leśniczy i badacz historii lokalnej. 14 września 2024 r. Powiewiórce (Pavoverė) na Litwie odbył się wojskowy pogrzeb śp. Napoleona Ciukszy ps. „Waligóra”, żołnierza Armii Krajowej oddziału Antoniego Burzyńskiego „Kmicica” oraz 5. Wileńskiej Brygady AK, którego szczątki zostały odnalezione i zidentyfikowane przez Instytut Pamięci Narodowej. Nota identyfikacyjna potwierdzająca identyfikację ofiary została wręczona rodzinie 1 grudnia 2023 r. w Belwederze. |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?