Ciukszo , Napoleon

Napoleon Ciukszo

pseud. Waligóra

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1913-00-00
Miejsce urodzenia:Wieś Bielkiszki, woj. Wileńskie
Data śmierci:1943-12-00
Miejsce śmierci:Sobkiszki
Miejsce pochówku: Cmentarz parafialny w Powiewiórce na Litwie
Rodzice
Imię ojca:
Imię matki:
Nazwisko panieńskie matki:
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: kapral
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: kapitan
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:

Od marca 1935 r. służył w 4 kompanii 85 Pułku Strzelców Wileńskich.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

Od marca 1943 r. był żołnierzem oddziału partyzanckiego „Kmicica”. Jego zadaniem była ochrona dróg i szos. 26  sierpnia 1943 r.  w  wyniku  zdrady doszło do ataku sowieckiego na polską bazę nad jeziorem Narocz. Waligórze jako jednemu z nielicznych udało się uniknąć aresztowania. Przyłączył się do 5 Brygady AK mjr. „Łupaszki”. Kontynuował walkę w plutonie „Zapory”. Ciukszo pełnił tu funkcję dowódcy drużyny. Oddział operował w okolicy Świra. Przeprowadził liczne akcje przeciwko formacjom niemieckim oraz sowieckiej partyzantce. Napoleon Ciukszo zginął w grudniu 1943 roku. W nocy drużyna, którą dowodził została wysłana do leśniczówki w zaścianku Sobkiszki, by rozbroić gajowego. W czasie akcji „Waligóra” otrzymał śmiertelny postrzał. Towarzysze broni pochowali go na skraju lasu na terenie majątku Cypliszki.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:1943-00-00 - 1943-12-00
Pełnione funkcje:

Dowódca drużyny

Oddział względnie pion organizacyjny:OP "Kmicica"; 5 WB AK
Okręg:Okręg Wilno
Przydział: Okręg Wilno AK (1942-1944), Oddziały partyzanckie, Wileńskie Brygady Armii Krajowej
Oddział Partyzancki „Kmicica”
5 Wileńska Brygada Armii Krajowej
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:
Udział w akcji "Burza"
Opis działań:
Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

AAN, Koło byłych żołnierzy AK w Los Angeles, sygn. 24.

Adamska J., Matusewicz S., Świda L., Miejsca bitew i mogiły żołnierzy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, Bydgoszcz 1996, s. 38;

Grunt-Mejer Z., Przed „Łupaszką” u „Kmicica”. Wileńszczyzna 1943, Warszawa – Kraków 2015, s. 52, 58, 71-72, 79, 90, 96, 99, 104-105, 123, 169, 178-179, 182-183, 186, 188, 198, 204, 215-216, 234, 285, 291, 294;

Informacje nadesłane przez Aleksandra Mozeika;

Oddział Partyzantów Polskich „Kmicica” nad Naroczą w 1943 r. we wspomnieniach żołnierzy i działaczy organizacji terenowej, (oprac.) Bednarczuk L., „Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2004, r. XIII, nr 22, s. 94;

Uroczystości pogrzebowe kpt. Napoleona Ciukszy w Powiewiórce na Litwie, poszukiwania.ipn.gov.pl [online:] https://poszukiwania.ipn.gov.pl/bbp/aktualnosci/22428,Uroczystosci-pogrzebowe-kpt-Napoleona-Ciukszy-w-Powiewiorce-na-Litwie.html (dostęp 17.09.2024);

„Powracamy po swoich bohaterów”. Na Litwie pochowano żołnierza „Kmicica” i „Łupaszki”, kresy24.pl [online:] https://kresy24.pl/powracamy-po-swoich-bohaterow-na-litwie-pochowano-zolnierza-kmicica-i-lupaszki/ (dostęp 15.09.2024);

Szewieliński W. U Kmicica i Łupaszki. Wspomnienia „Zawiszy” z oddziału „Kmicica” i 5 Wieleńskiej Brygady AK legendarnego Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, Warszawa-Kraków 2015, s. 229.

„Tygodnik Wileńszczyzny” [online:] http://www.tygodnik.lt/200723/bliska1.html (dostęp 12.12.2023).

Ikonografia
Ewentualne uwagi

Szczątki Napoleona Ciukszy zostały odnalezione we wrześniu 2022 r. w Cypliszkach. Żołnierz miał swój grób, oznaczony krzyżem w lesie, ale upamiętnienie zostało zniszczone w wyniku budowy melioracji w latach 70. W latach 90. rodzina młodego żołnierza w pobliżu tego miejsca postawiła kolejny krzyż, na skraju lasu – tam, gdzie przypuszczalnie był pochowany „Waligóra”. Lokalizację wskazał Stefan Siemaszko, leśniczy i badacz historii lokalnej. 14 września 2024 r. Powiewiórce (Pavoverė) na Litwie odbył się wojskowy pogrzeb śp. Napoleona Ciukszy ps. „Waligóra”, żołnierza Armii Krajowej oddziału Antoniego Burzyńskiego „Kmicica” oraz 5. Wileńskiej Brygady AK, którego szczątki zostały odnalezione i zidentyfikowane przez Instytut Pamięci Narodowej. Nota identyfikacyjna potwierdzająca identyfikację ofiary została wręczona rodzinie 1 grudnia 2023 r. w Belwederze.

Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?