Kraus, Emilia

Emilia Kraus

pseud. Chaber

Dane osobowe
Nazwisko panieńskie:Rutkowska [Rudkowska]
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:kobieta
Data urodzenia: 1920-03-10
Miejsce urodzenia:Mościska
Data śmierci:2011-08-01
Miejsce śmierci:Łódź
Miejsce pochówku: Cmentarzu Komunalnym „Na Dołach” w Łodzi
Rodzice
Imię ojca:Józef
Imię matki:Paulina
Nazwisko panieńskie matki:Kawałek
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: szeregowy
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: podporucznik
Data: 2001-10-18
Starszeństwo:
Organ nadający: Prezydent RP
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:

Pracowała jako nauczycielka we wsi Sułkowszczyzna.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:
W czasie wojny:

We wrześniu 1939 r. zajmowała się odzyskiwaniem i ukrywaniem broni z zatrzymanego niemieckim bombardowaniem (zniszczone tory i stacja kolejowa Mościska) polskiego transportu wojskowego jadącego w kierunku Lwowa. Później przekazała zebraną broń żołnierzom AK.

Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

Do Armii Krajowej została zwerbowana w 1942 r. przez Władysława Mikickiego i Jana Gawlika ps. Jasiński. Natomiast w lutym tego roku została zaprzysiężona przez Janinę Maksymowicz ps. Szarotka w asyście Franciszka Orłowskiego. W konspiracji pracowała przy komendzie Obwodu przy Stanisławie Nowotyńskim ps. Lasota oraz Ludwiku Kurtycz ps. Mazurkiewicz. Pracowała jako łączniczka Nowotyńskiego, a także kolportowała prasę konspiracyjną „Słowo Polski” i „Biuletyn Informacyjny”. Prowadziła również tajne nauczanie w dwóch punktach. Z racji pełnionej funkcji kierowniczki plutonu sanitarno-gospodarczego była w kontakcie z wszystkimi oddziałami AK na terenie Mościsk oraz je zaopatrywała. Od 24 lipca 1944 r. była referentką w Wojennej Komendzie w Mościskach. W okresie konspiracji brała udział w walkach obronnym przeciwko UPA. Wówczas razem z żołnierzami z oddziału „Jasińskiego” przeprowadzała dywersję na szynach kolejowych oraz przejmowała zrzuty zaopatrzeniowe w Pińkucie dla oddziałów partyzanckich AK.

Data zaprzysiężenia:1942-02-01
Czasookres:1942-00-00 - 1945-05-24
Pełnione funkcje:

Łączniczka;

Kolporterka;

Kierowniczka plutonu sanitarno-gospodarczego w oddziale „Jasińskiego”

Oddział względnie pion organizacyjny:Komenda Obwodu; OP "Jasińskiego"
Okręg:Okręg Lwów
Przydział: Okręg AK Lwów
Inspektorat Zachodni
Obwód AK Mościska
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:
Udział w akcji "Burza"
Opis działań:
Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:

 

Eugeniusz Zemlak;

Jan Gawlik ps. Jasiński;

Jan Jędruch;

Janina Maksymowicz ps. Storczyk;

Józef Gawlik;

Karol Walaszek;

Ludwik Kurtycz ps. Mazurkiewicz;

Stanisław Kawałek ps. Wiewiórka;

Stanisław Nowotyński ps. Lasota;

Władysław Mikicki.

Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:

Ludwik Kurtycz ps. Mazurkiewicz – kuzyn, żołnierz AK

Stanisław Kawałek ps. Wiewiórka – kuzyn, żołnierz AK

Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

Została aresztowana 24.05.1945 r. przez oficera NKWD Czerwińskiego. Wraz z nią aresztowano Wojciecha Chytra oraz Mariana Łaba (żołnierzami AK z Sułkowszczyzny) w chwili kolportażu polskiej prasy podziemnej. Przewieziono ją do więzienia we Lwowie na ul. Sądową, gdzie była przesłuchiwana przez Orionowa. Została skazana na 10 lat pozbawienia wolności z konfiskatą mienia przez Sowiecki Wojenny Trybunał NKWD z art. 54-1 a, i 55-11 Kodeksu Karnego USRS „izmiennik rodiny” (tł. zdrajca ojczyzny) za przynależność do Armii Krajowej. Po wyroku przewieziona do więzienia na ul. Łąckiego, gdzie przebywała do października 1945. Następnie przeniesiona na tzw. „punkt presylny” (obóz przejściowy) na ul. Pełtewnej. 22 listopada 1945 r. została zwolniona do łagrów na Uralu (Mołtowska obłast), stacja Połowinka, kolonia 256. Końcem sierpnia 1948 r. przewieziona wraz z innymi więźniami na zachód, przebywała w więzieniach w Kirowie, Gorki, Homlu i finalnie osadzona w obozie przejściowym w Brześciu. Została zwolniona z więzienia 29 września 1948 r. i tego samego dnia odebrana na błoniach w Brześciu przez przedstawiciela polskich wojsk w randzie pułkownika.

Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa
Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Odznaka Pamiątkowa „Akcja Burza”, nr legitymacji III/15/290

Odznaczenie „Weteran Walk o Niepodległość”, nr legitymacji 423962, Warszawa 20.05.1986 r.

Krzyż Zesłańców Sybiru, nr legitymacji 61-2005-82, Warszawa 31.05.2005 r.

 

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Dziewulska-Łosiowa A., Konwój strzela bez uprzedzenia. Polki w więzieniach i łagrach sowieckich (1944-1956), Białystok 1994, s.;

Kominiak D., Byłam w raju…, Warszawa 1993, s. 186;

Materiały archiwalne oraz informacje nadesłane pocztą przez syna Artura;

Wierzbicka M., Lwów-Ural-Komi. Więzienie, Łagry, Zesłanie, Wrocław 1993, s. 237.

 

Ikonografia
Ewentualne uwagi
Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?