Stanisław Kulikowski
pseud. Dąb
Dane osobowe | |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | Jonus Lukasonus (Jan Łukaszewicz) |
Płeć: | mężczyzna |
Data urodzenia: | 1914-09-12 |
Miejsce urodzenia: | Folwark Kołyszki, Czechowce, pow. Lida |
Data śmierci: | 2002-12-12 |
Miejsce śmierci: | Stargard |
Miejsce pochówku: | cmentarz w Stargardzie [Sektor D09, Rząd 08, Numer 09] |
Rodzice | |
Imię ojca: | Wacław |
Imię matki: | Maria |
Nazwisko panieńskie matki: | Wilbik |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | podporucznik |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | porucznik |
Data: | 2017-10-02 |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | Minister Obrony Narodowej |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | W 1935 r. został powołany do Wojska Polskiego w Wilnie. Ukończył Szkołę Podoficerską 3 Dywizji Artylerii Konnej im. płk. Włodzimierza Potockiego w Podbrodziu. |
W czasie wojny: | Brał udział w wojnie obronnej Polski 1939 r. 17 sierpnia 1939 r. został powołany do wojska, trafiając do 14 Dywizjonu Artylerii Konnej w Białymstoku jako artylerzysta celowniczy. Wkrótce przeniesiono go do 1 Dywizjonu Artylerii Konnej im. gen. Józefa Bema, którego zadaniem było wsparcie kawalerii, gdzie pełnił funkcję zwiadowcy. 28 sierpnia oddział ten rozlokował się w Barszczewie, a żołnierze spali u miejscowych gospodarzy. We wrześniu brał udział w kilku potyczkach i walczył nad rzeką Narew, gdzie został ranny w nogę, a jego koń zginął w wyniku niemieckiego bombardowania. Po sowieckiej inwazji część oddziału wycofała się ku granicy litewskiej, a on przez kilka dni walczył z wrogiem, po czym powrócił do domu. W 1940 roku, będąc na liście podejrzanych, wraz z rodziną ukrywał się przed NKGB, znajdując schronienie w lasach i u znajomych. |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | Przed wojną niemiecko-rosyjską pracował w fabryce ARDAL w Lidzie – produkującej kalosze i obuwie gumowe. |
W czasie wojny: | Wiosną 1943 r., zgodnie z rozkazem dowództwa AK, udał się do pracy na odcinek linii kolejowej Lida-Wilno, w rejonie stacji Gudy, gdzie podjął pracę jako kolejarz w celu rozpoznania i zlikwidowania jednostki i posterunków organizacji Todt. |
Po wojnie: | |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | Należał do Związku Młodej Polski oraz Związku Strzeleckiego. W 1937 r. wstąpił do Konnego Przysposobienia Wojskowego “Krakus” w Lidzie, którego twórcą i dowódcą był rtm. Witold Pilecki. Tam uczył jazdy konnej. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | Wiosną 1942 r., dzięki dobrej opinii wojskowej, został zwerbowany przez znajomych oficerów i podoficerów z 77. Pułku Piechoty w Lidzie do Armii Krajowej. W momencie powstania AK w 1942 r. przyjął pseudonim „Dąb”. Początkowo działał w Ośrodku „Bór”, a później został mianowany zastępcą komendanta miasta Lida. Odpowiadał za organizację struktur konspiracyjnych zarówno w mieście, jak i na okolicznych terenach. Podczas swojej aktywnej działalności konspiracyjnej na terenach Lidzkich, znanych jako „Lida Północ”, często zmieniał miejsca działania. Obejmowały one między innymi Lidę, Czechowce, Kołyszki, Wierzchlidę, Soroki, Gudy, Dowknie, Sporkowszczyznę, Ciaby, Owsiadowo, tereny nad rzeką Dzitwa, Raduń, Żyrmuny, tereny nad rzeką Żyżma, Gierwieniki, Woronowo, Dajnowo, Trokiele, Bieniakonie oraz Ejszyszki. Służył m.in. w 77. Pułku Piechoty Armii Krajowej, w I Oddziale Organizacyjnym oraz w Oddziale 314. Był także komendantem placówki w Czechowcach. Został mianowany Cywilnym Reprezentantem Rządu RP na uchodźstwie, gdzie odpowiadał za organizację struktur konspiracyjnych, nadzór nad działaniami oraz werbowanie nowych członków Armii Krajowej w Lidzie i na północnych terenach. Do jego zadań należało także zapewnienie zaopatrzenia i umundurowania, rozbrajanie Niemców, organizowanie broni, paszportów i kart pracy, a także udaremnianie wywózek ludności do Rzeszy. Placówka konspiracyjna Armii Krajowej, do której należał w północnej części Ośrodka Lida „Bór”, w latach 1941-1944 przeprowadziła szereg działań bojowych, zleconych przez dowództwo lub wynikających z bieżącej sytuacji. Jego lotna grupa często brała udział w walkach oraz likwidacji partyzantów sowieckich, żydowskich, a także bolszewickich i polskich grup rabunkowych (1943-1950). W domu rodzinnym jego matki, Marii Kulikowskiej z Wilbików, na terenie placówki odbywały się tajne spotkania przedstawicieli oddziałów z grupy „Ragnera” (Lida Południe) oraz „Krysiaków” (Lida Północ). Podczas tych spotkań wymieniano poglądy i ustalano dalsze działania konspiracyjne. Jednym z najważniejszych wydarzeń było rozbicie więzienia w Lidzie 18 stycznia 1944 r., które zostało zainicjowane przez porucznika „Krysię”. Po udanej akcji szturmowej, Stanisław Kulikowski miał za zadanie zająć się uwolnionymi więźniami, zapewniając im schronienie i pomoc. Dzięki przygotowaniom Stanisława ps. „Dąb”, więźniowie zostali bezpiecznie przetransportowani przez rzekę i pola, a część z nich dołączyła do oddziałów „Krysi” lub została ukryta w kryjówkach. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | Cywilny reprezentant Rządu RP na uchodźstwie na miasto i teren Lida. Organizował struktury AK i wywiad. Był szefem łączności konspiracyjnej, zastępcą komendanta miasta Lida-Północ, oraz komendantem placówki w Czechowcach. |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Okręg: | Okręg Nowogródek |
Przydział: | Okręg Nowogródek AK (1942-1944), Oddziały Partyzanckie, Akcja „Burza” w Okręgu Wileńsko-Nowogródzkim AK |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | Od 1945 r. Stanisław Kulikowski posługiwał się pseudonimem Jonus Lukasonus (Jan Łukaszewicz), ukrywając się, walcząc i pracując pod tym nazwiskiem. Działał w konspiracji na terenie Nowogródczyzny do czasu aresztowania w 1948 r. w oddziale AK “Iskra” Adama Łoszakiewicza. |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | W 1944 r., gdy front przesuwał się na zachód, oddziały zaczęły się gromadzić pod Wilnem, przygotowując akcję „Ostra Brama”. W trakcie marszu natknęli się na niemiecką jednostkę i stoczyli walkę pod Bieniakoniem. Niemiecka placówka została rozbita, ale w ich szeregach zginęło trzech ludzi, a kilku zostało rannych. On sam został ranny i przewieziony w bezpieczne miejsce. |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | Współdziałał z Komendantem „Krysią”, „Ragnerem”, „Wilkiem”, „Iskrą”, „Wnimem”, “Bradziagą, “Olechem”, Durasem i wielu innymi. |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | Żona – Zofia Kulikowska “Zośka” |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | W 1942 r. został otoczony i aresztowany na rynku w Lidzie, jednak udało mu się uciec do domu. |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | Aresztowany przez litewską milicję w Ejszyszkach. Skazany w ZSRS w 1948 r. za działalność w AK na 1 rok więzienia w Łukiszkach. W 1951 r. został ponownie aresztowany (już pod swoim nazwiskiem) i skazany na 25 lat pozbawienia wolności. Zdradził go kuzyn Zenon Pacewicz, który wystąpił przeciwko niemu w procesie. Osadzony w Grodnie przeszedł brutalne tortury i męki, w tym topienie, bicie i przetrzymywanie w karcerze zalanym wodą. Oskarżano go o różne zbrodnie, głównie o współpracę z zamordowanym przez NKWD przyjacielem Michałem Durasem. Pomimo fałszywych oskarżeń i prób złamania, nie zdradził nikogo. Z Grodna przetransportowano go do Orszy, a następnie do Kniazhopohotska w republice Komi, gdzie pracował w skrajnych warunkach przy wyrębie lasu i budowie obozu. W 1954 r. przeniesiono go do obozu w Workucie, gdzie pracował przy budowie kolei. W trakcie zesłania brał udział w dwóch powstaniach obozowych jako organizator i przywódca, odnosząc rany i ledwo uchodząc z życiem. Po buncie został przeniesiony do obozu w Rakpasie. Został zwolniony 17 października 1958 r. Po opuszczeniu więzienia wyjechał z rodziną do Stargardu Szczecińskiego.
|
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Krzyż Partyzancki Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Okręg Nowogródek Armii Krajowej [online] https://www.dws-xip.com/PW/formacje/pw2029.html (dostęp 31.10.2022); Biogram przekazany przez wnuka – Tomasza Wiśniewskiego. |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?