Sztumberk-Rychter, Tadeusz

Tadeusz Sztumberk-Rychter

pseud. Miłosz, Tadeusz, Żegota

Dane osobowe
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:mężczyzna
Data urodzenia: 1907-08-19
Miejsce urodzenia:Koluszki
Data śmierci:1972-03-14
Miejsce śmierci:Warszawa
Miejsce pochówku: Warszawa. Cmentarz Powązkowski
Rodzice
Imię ojca:Witold
Imię matki:Stefania
Nazwisko panieńskie matki:Klimkowska
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: porucznik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: major
Data: 1944-04-12
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: podpułkownik
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

Ukończył w 1927 roku szkołę średnią we Włocławku. Przerwał studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na rzecz kariery wojskowej.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Służba wojskowa
Przed wojną:

Ukończył  Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W latach 1931 – 1933 ukończył Szkołę Oficerską Artylerii w Toruniu. Otrzymał przydział do 5 dywizjonu artylerii konnej w Krakowie. W 1939 r. w stopniu porucznika został przyjęty do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie.

W czasie wojny:

W kampanii wrześniowej walczył w składzie “Armii Kraków” jako oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej 6 Dywizji Piechoty, z którą przeszedł cały szlak bojowy.

Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:

Początkowo utrzymywał się z pracy fizycznej, później stopniowo awansując doszedł do stanowiska dyrektora chemicznego zakładu produkcyjnego w Górze Kalwarii.

Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:

Działał w Stowarzyszeniu “Pax”.

Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:

Był członkiem Zarządu Głównego ZBoWiD.

Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:

Gdy po ucieczce z obozu jenieckiego przedostał się do Krakowa, wstąpił w szeregi SZP, a następnie ZWZ.

Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

Po przeniesieniu na Wołyń 28.02.1944 roku został szefem sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Jako szef sztabu musiał zorganizować dozbrojenie i przejście dywizji na Lubelszczyznę. Po śmierci podpułkownika Jana Kiwerskiego ps. Oliwa, od 04.05 do 16.07.1944 roku pełnił obowiązki dowódcy dywizji.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:Od 1944-02-28
Pełnione funkcje:

po. dowódcy dywizji

Oddział względnie pion organizacyjny:27 WDP AK
Okręg:Okręg Wołyń
Przydział: Okręg AK Wołyń (1942-1944), 27 WDP AK
Dowództwo 27 WDP AK
Sztab 27 WDP AK
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:

Zagrożony aresztowaniem przeniósł się do Warszawy, gdzie pełnił funkcję zastępcy szefa wywiadu ofensywnego. W maju 1943 roku wyruszył wraz z oddziałem na Zamojszczyznę, żeby wesprzeć miejscowych partyzantów. We wrześniu przeprowadził akcję odbicia więźniów z więzienia w Biłgoraju.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:1940-08-00 - 1944-02-28
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:
Udział w akcji "Burza"
Opis działań:

Uczestniczył w walkach na Wołyniu i Polesiu. Razem ze sztabem, przeprawił się przez Bug na Lubelszczyznę w czerwcu 1944 roku, przeprowadził reorganizacje dywizji i nawiązał kontakty z lokalnymi oddziałami partyzanckimi. Dowodził walkami na Lubelszczyźnie.

Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:
Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

Po kampanii wrześniowej, 20.09.1939 r. dostał się do niewoli niemieckiej w rejonie Zamościa. W dniu 11.10.1939 roku zbiegł z obozu jenieckiego w Bochni i dotarł do Krakowa.

Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):

6.08.1944 r. został aresztowany przez NKWD w Świdrze. Zesłano go do obozu w Charkowie a następnie do obozu nr 179 w Diagilewie. Po uciecze z obozu ujęty na granicy i osadzony w obozie dla jeńców wojennych w Wystruciu  (obecnie w obwodzie kaliningradzkim). W 07.1947 r. był internowany w obozie NKWD nr 150 w Griazowcu. Do Polski wrócił w 05.1948 r.

Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa
Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – posmiertnie

Krzyż Walecznych – czterokrotnie

Krzyż Partyzancki

Medal – “Za zasługi dla obronności kraju”

 

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Fijałka M., 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK, Warszawa 1987, s. 166-167;

Filar W., “Burza” na Wołyniu. Dzieje 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Studium historyczno-wojskowe, Warszawa 2010, s. 98, 127, 165-166, 192, 203, 214-215, 226, 229-230, 233-234, 242-246, 250, 252-254, 256, 260-262, 265, 270, 276-277, 284-286, 288-289, 303;

Filar W., Wołyń 1939-1944. Historia, pamięć, pojednanie, Warszawa 2009, s. 56, 222, 227, 242-244;

Kunert A.K., Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945, t. 2. Warszawa 1987, s. 177-179;

Ośrodek “Brama Grodzka – Teatr NN”, [online:] http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/tadeusz-sztumberk-rychter/ (dostęp: 21.06.2021 r.);

Piotrowski Cz., Wojskowe Tradycje 27 WDPAK, Warszawa 1993, s. 238-239;

Polaczek J., Zarys wspomnień z działalności w Ruchu Oporu grudzień 1975 r., (bdmw), rękopis w zbiorach BJ, sygn. Przyb 448/01, s. 40;

Rychter J., Spis dowódców ZWZ-AK, (bdmw), rękopis w zbiorach MAK;

SPP, Akta Głównej Komisji Weryfikacyjnej, sygn. KW2-3801;

Ślaski J., Skrobów. Dzieje obozu NKWD dla żołnierzy AK 1944-1945, Warszawa 1990, s. 26;

Turowski J., Pożoga. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji AK, Warszawa 1990, s. 207, 212, 216, 270, 287, 292, 300, 313, 315, 324-326, 331, 332, 334, 338-340, 343, 344, 347, 355, 356, 358-360, 367, 369, 371, 374, 375, 380-383, 385-392, 395, 404, 411, 414, 451, 466, 471, 477, 494, 495, 500, 502-504, 507, 517, 519, 540;

Żołnierze Wołynia: działalność powojenna żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, (red.) Bakuniak E., Dyszkiewicz E., Warszawa 2002, s. 274.

Ikonografia
Ewentualne uwagi
Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?