Smoleńska, Janina

Janina Smoleńska

pseud. Jachna

Dane osobowe
Nazwisko panieńskie:Wasiłojć
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie:
Płeć:kobieta
Data urodzenia: 07.02.1926
Miejsce urodzenia:majątek Tarkowszczyzna, Litwa
Data śmierci:05.08.2010
Miejsce śmierci:
Miejsce pochówku: cmentarz Centralny w Szczecinie
Rodzice
Imię ojca:Wiktor
Imię matki:Maria
Nazwisko panieńskie matki:Fomin
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie:
Data:
Starszeństwo:
Organ nadający:
Wykształcenie cywilne
Przed wojną:

Rozpoczęła naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Duksztach. Po agresji niemieckiej na Polskę musiała porzucić szkołę.

W czasie wojny:
Po wojnie:

Zdała eksternistycznie maturę i rozpoczęła studia medyczne, najpierw w Poznaniu a potem w Akademii Medycznej w Gdańsku.

Ukończyła studia polonistyczne, wykładała na Uniwersytecie Szczecińskim.

Służba wojskowa
Przed wojną:
W czasie wojny:
Po wojnie:
Miejsce pracy
Przed wojną:
W czasie wojny:

W Miadzile (Białoruś) rozpoczęła pracę nauczycielki. Po odmowie przyjęcia obywatelstwa białoruskiego została zwolniona ze szkoły. Znalazła zatrudnienie w urzędzie miasta.

Po wojnie:
Działalność społeczna, związkowa i polityczna
Przed wojną:

Lata młodzieńcze spędziła w Duksztach i Święcianach, gdzie wstąpiła do drużyny harcerskiej.

W czasie wojny:
Po wojnie:
Działalność w ruchu kombatanckim
Opis działań:
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”:
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach
Działalność:

Należała do OP “Kmicica”, następnie walczyła u Łupaszki i Ronina.

Wraz z rodzicami zagrożona aresztowaniem przez Litwinów przeniosła się do Podbrodzia, a potem do do Miadzioła na Białorusi.

Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:

Strzelec i sanitariuszka

Oddział względnie pion organizacyjny:OP "Kmicica"
Okręg:Okręg Wilno
Przydział: Wileńskie Brygady Armii Krajowej
5 Wileńska Brygada Armii Krajowej
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami
Działalność:
Data zaprzysiężenia:
Czasookres:
Pełnione funkcje:
Oddział względnie pion organizacyjny:
Działalność w podziemiu antykomunistycznym:
Opis działań:

Razem z oddziałem Łupaszki walczyła na Pomorzu w latach 1946-1947.

Rozpoczęła służbę w 5. Wileńskiej Brygady AK dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza “Łupaszkę”. Na początku została przydzielona do Antoniego Rymszy “Maksa”, a potem trafiła pod rozkazy Longina Wojciechowskiego “Ronina”. Ostatecznie pełniła funkcję sanitariuszki w oddziale dowodzonym przez Feliksa Selmanowicza “Zagończyka”. Kilka dni po bitwie pod Krawczunami i zajęciu Wilna przez Sowietów została przez nich internowana w obozie w Miednikach Królewskich, potem przeniesiono ją do wileńskiego więzienia na Łukiszkach. Zwolniona z więzienia uzyskała dzięki jednemu z funkcjonariuszy NKWD, któremu w czasie działań wojennych uratowała życie. Rozpoczęła pracę w Komisji Ewakuacji w Wilnie, która zajmowała się organizowaniem transportów do Polski.

We wrześniu 1945r. wraz z rodzicami opuściła Wilno i przyjechała do Sopotu, gdzie eksternistycznie zdała maturę i rozpoczęła studnia medyczne, najpierw w poznaniu, a potem w Akademii Medycznej w Gdańsku. W 1946r. nawiązała łączność z “Zagończykiem”, który podobnie jak inni partyzanci wileńscy, prowadził działalność konspiracyjną na Pomorzu. Janina wspierała Selmanowicza w jego działalności poprzez redagowanie druków i kolportaż ulotek. W maju 1946r. powróciła do pracy w partyzantce. Dołączyła do szwadronu swojego przyszłego męża Leona Smoleńskiego “Zeusa” Ponownie została sanitariuszką. Ze szwadronem przeszła cały szlak bojowy na Warmii i Mazurach oraz w Borach Tucholskich. Po rozformowaniu oddziału w listopadzie 1946r. “Jachna” pojechała do Zielonej Góry. Tu rozpoczęła kurs PCK, który dawał możliwość pracy w szpitalu.

Udział w akcji "Burza"
Opis działań:

Widmo kolejnego aresztowania spowodowało, że 07.06.1943r. Janina wraz ze swoimi rodzicami wstąpiła w szeregi oddziału partyzanckiego Antoniego Burzyńskiego “Kmicica” i przyjęła pseudonim “Jachna”. Na początku została jej przydzielona jej funkcja strzelca, potem sanitariuszki. Na przełomie sierpnia i września 1943r., kiedy partyzanci sowieccy pod dowództwem ppłk. Fiodora Markowa wymordowali część oddziału “Kmicica”, Janina jako nieliczna z ocalałych została wcielona do komunistycznej partyzantki, podporządkowanej Związku Patriotów Polskich. Podjęta próba ucieczki zakończyła się “Jachny” przez Niemców. Dzięki przekupieniu jednego z żołnierzy niemieckich uniknęła wywózki na roboty przymusowe. W październiku 1943r. powróciła w rodzinne strony i znowu znalazła się w szeregach Armii Krajowej.

Konspiracyjni współpracownicy
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy:
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację:

Wiktor Wasiłojć “Tata” – ojciec

Maria Wasiłojć “Mama” – matka

Służba w innych formacjach wojskowych
Polskich:
Niepolskich:
Represje
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów):
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa

W styczniu 1947r. Janina została aresztowana i przewieziona do Bydgoszczy, gdzie poddano ją brutalnemu śledztwu. 08.03.1949r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Bydgoszczy skazał ją na dwukrotną karę śmierci, co było najwyższym wyrokiem w tym procesie. Ostatecznie wyrok zamieniono na 15 lat więzienia. Areszt w Fordonie opuściła na fali tzw. odwilży 21.05.1956r. Przeprowadziła się do Szczecina, do swojej matki.

Do upadku systemu komunistycznego była inwigilowana przez Służbę Bezpieczeństwa.

 

W innych źródłach podano: Przebywała w więzieniu do 1957 r.

Ordery i odznaczenia
Lista odznaczeń

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Krzyż Armii Krajowej

Medal Wojska Polskiego

Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK:
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki:
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej

Grunt-Mejer Z., Przed “Łupaszką” u “Kmicica”. Wileńszczyzna 1943, Warszawa – Kraków 2015, s. 44, 80, 124, 232, 251, 290, 298;

Oddział Partyzantów Polskich “Kmicica” nad Naroczą w 1943 r. we wspomnieniach żołnierzy i działaczy organizacji terenowej, (oprac.) Bednarczuk L., “Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2004, r. XIII, nr 22, s. 89.

 

Śladami żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej po Trójmieście, red. I. Brzezińska, Gdańsk 2023, s. 66-67.

Ikonografia
Ewentualne uwagi

W 1991r. sąd unieważnił wyrok komunistycznego wymiaru sprawiedliwości wobec “Jachny”.

Fotografie
Skany załączonych dokumentów
Pobierz jako plik tekstowy

Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?