Janina Smoleńska
pseud. Jachna
Dane osobowe | |
Nazwisko panieńskie: | Wasiłojć |
Inne nazwiska w czasie okupacji lub po wojnie: | |
Płeć: | kobieta |
Data urodzenia: | 07.02.1926 |
Miejsce urodzenia: | majątek Tarkowszczyzna, Litwa |
Data śmierci: | 05.08.2010 |
Miejsce śmierci: | |
Miejsce pochówku: | cmentarz Centralny w Szczecinie |
Rodzice | |
Imię ojca: | Wiktor |
Imię matki: | Maria |
Nazwisko panieńskie matki: | Fomin |
Stopień wojskowy uzyskany przed II wojną światową: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany w konspiracji: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Stopień wojskowy uzyskany po wojnie: | |
Data: | |
Starszeństwo: | |
Organ nadający: | |
Wykształcenie cywilne | |
Przed wojną: | Rozpoczęła naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Duksztach. Po agresji niemieckiej na Polskę musiała porzucić szkołę. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | Zdała eksternistycznie maturę i rozpoczęła studia medyczne, najpierw w Poznaniu a potem w Akademii Medycznej w Gdańsku. Ukończyła studia polonistyczne, wykładała na Uniwersytecie Szczecińskim. |
Służba wojskowa | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Miejsce pracy | |
Przed wojną: | |
W czasie wojny: | W Miadzile (Białoruś) rozpoczęła pracę nauczycielki. Po odmowie przyjęcia obywatelstwa białoruskiego została zwolniona ze szkoły. Znalazła zatrudnienie w urzędzie miasta. |
Po wojnie: | |
Działalność społeczna, związkowa i polityczna | |
Przed wojną: | Lata młodzieńcze spędziła w Duksztach i Święcianach, gdzie wstąpiła do drużyny harcerskiej. |
W czasie wojny: | |
Po wojnie: | |
Działalność w ruchu kombatanckim | |
Opis działań: | |
Przynależność i udział w pracach innych organizacji i instytucji podziemnych | |
Przed scaleniem i wstąpieniem do ZWZ-AK, jak i „równolegle”: | |
Przynależność do ZWZ-AK na Kresach | |
Działalność: | Należała do OP “Kmicica”, następnie walczyła u Łupaszki i Ronina. Wraz z rodzicami zagrożona aresztowaniem przez Litwinów przeniosła się do Podbrodzia, a potem do do Miadzioła na Białorusi. |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | Strzelec i sanitariuszka |
Oddział względnie pion organizacyjny: | OP "Kmicica" |
Okręg: | Okręg Wilno |
Przydział: | Wileńskie Brygady Armii Krajowej |
5 Wileńska Brygada Armii Krajowej | |
Przynależność do ZWZ-AK poza Kresami | |
Działalność: | |
Data zaprzysiężenia: | |
Czasookres: | |
Pełnione funkcje: | |
Oddział względnie pion organizacyjny: | |
Działalność w podziemiu antykomunistycznym: | |
Opis działań: | Razem z oddziałem Łupaszki walczyła na Pomorzu w latach 1946-1947. Rozpoczęła służbę w 5. Wileńskiej Brygady AK dowodzonej przez mjr. Zygmunta Szendzielarza “Łupaszkę”. Na początku została przydzielona do Antoniego Rymszy “Maksa”, a potem trafiła pod rozkazy Longina Wojciechowskiego “Ronina”. Ostatecznie pełniła funkcję sanitariuszki w oddziale dowodzonym przez Feliksa Selmanowicza “Zagończyka”. Kilka dni po bitwie pod Krawczunami i zajęciu Wilna przez Sowietów została przez nich internowana w obozie w Miednikach Królewskich, potem przeniesiono ją do wileńskiego więzienia na Łukiszkach. Zwolniona z więzienia uzyskała dzięki jednemu z funkcjonariuszy NKWD, któremu w czasie działań wojennych uratowała życie. Rozpoczęła pracę w Komisji Ewakuacji w Wilnie, która zajmowała się organizowaniem transportów do Polski. We wrześniu 1945r. wraz z rodzicami opuściła Wilno i przyjechała do Sopotu, gdzie eksternistycznie zdała maturę i rozpoczęła studnia medyczne, najpierw w poznaniu, a potem w Akademii Medycznej w Gdańsku. W 1946r. nawiązała łączność z “Zagończykiem”, który podobnie jak inni partyzanci wileńscy, prowadził działalność konspiracyjną na Pomorzu. Janina wspierała Selmanowicza w jego działalności poprzez redagowanie druków i kolportaż ulotek. W maju 1946r. powróciła do pracy w partyzantce. Dołączyła do szwadronu swojego przyszłego męża Leona Smoleńskiego “Zeusa” Ponownie została sanitariuszką. Ze szwadronem przeszła cały szlak bojowy na Warmii i Mazurach oraz w Borach Tucholskich. Po rozformowaniu oddziału w listopadzie 1946r. “Jachna” pojechała do Zielonej Góry. Tu rozpoczęła kurs PCK, który dawał możliwość pracy w szpitalu. |
Udział w akcji "Burza" | |
Opis działań: | Widmo kolejnego aresztowania spowodowało, że 07.06.1943r. Janina wraz ze swoimi rodzicami wstąpiła w szeregi oddziału partyzanckiego Antoniego Burzyńskiego “Kmicica” i przyjęła pseudonim “Jachna”. Na początku została jej przydzielona jej funkcja strzelca, potem sanitariuszki. Na przełomie sierpnia i września 1943r., kiedy partyzanci sowieccy pod dowództwem ppłk. Fiodora Markowa wymordowali część oddziału “Kmicica”, Janina jako nieliczna z ocalałych została wcielona do komunistycznej partyzantki, podporządkowanej Związku Patriotów Polskich. Podjęta próba ucieczki zakończyła się “Jachny” przez Niemców. Dzięki przekupieniu jednego z żołnierzy niemieckich uniknęła wywózki na roboty przymusowe. W październiku 1943r. powróciła w rodzinne strony i znowu znalazła się w szeregach Armii Krajowej. |
Konspiracyjni współpracownicy | |
Przełożeni, podwładni i organizacyjni koledzy: | |
Członkowie rodziny zaangażowani w konspirację: | Wiktor Wasiłojć “Tata” – ojciec Maria Wasiłojć “Mama” – matka |
Służba w innych formacjach wojskowych | |
Polskich: | |
Niepolskich: | |
Represje | |
Represje stosowane przez Niemców (pobyt w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje stosowane przez Związek Sowiecki (pobyt w sowieckich więzieniach i łagrach - daty i miejsce, nazwiska współwięźniów): | |
Represje ze strony polskiego komunistycznego aparatu bezpieczeństwa | W styczniu 1947r. Janina została aresztowana i przewieziona do Bydgoszczy, gdzie poddano ją brutalnemu śledztwu. 08.03.1949r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Bydgoszczy skazał ją na dwukrotną karę śmierci, co było najwyższym wyrokiem w tym procesie. Ostatecznie wyrok zamieniono na 15 lat więzienia. Areszt w Fordonie opuściła na fali tzw. odwilży 21.05.1956r. Przeprowadziła się do Szczecina, do swojej matki. Do upadku systemu komunistycznego była inwigilowana przez Służbę Bezpieczeństwa.
W innych źródłach podano: Przebywała w więzieniu do 1957 r. |
Ordery i odznaczenia | |
Lista odznaczeń | Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Armii Krajowej Medal Wojska Polskiego |
Autorstwo wspomnień, relacji, pamiętników, dzieł literackich, opracowań naukowych, działalność redakcyjna | |
Poświęconych historii a w szczególności ZWZ-AK: | |
Poświęconych innym dziedzinom nauki i sztuki lub publicystyki: | |
Źródła archiwalne i literatura do noty biograficznej | Grunt-Mejer Z., Przed “Łupaszką” u “Kmicica”. Wileńszczyzna 1943, Warszawa – Kraków 2015, s. 44, 80, 124, 232, 251, 290, 298; Oddział Partyzantów Polskich “Kmicica” nad Naroczą w 1943 r. we wspomnieniach żołnierzy i działaczy organizacji terenowej, (oprac.) Bednarczuk L., “Zeszyty Historyczne WiN-u”, 2004, r. XIII, nr 22, s. 89.
Śladami żołnierzy 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej po Trójmieście, red. I. Brzezińska, Gdańsk 2023, s. 66-67. |
Ikonografia | |
Ewentualne uwagi | W 1991r. sąd unieważnił wyrok komunistycznego wymiaru sprawiedliwości wobec “Jachny”. |
Fotografie | |
Skany załączonych dokumentów | |
Pobierz jako plik tekstowy |
Chcesz zgłosić uwagę do biogramu?